Η σκιά του ΔΝΤ και των capital controls πάνω από την Τουρκία

Ενα τετράμηνο άντεξε τη νομισματική ορθοδοξία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Διάλεξε την προ-περασμένη Παρασκευή (διότι ανασχηματισμοί κυβερνήσεων, υποτιμήσεις νομισμάτων, εξαγγελίες πρόωρων εκλογών και άλλες αιφνιδιαστικές πολιτικές κινήσεις που φέρνουν ταραχή στις αγορές γίνονται, ως γνωστόν, ημέρα Παρασκευή) για να καρατομήσει τον «ορθόδοξο» κεντρικό τραπεζίτη Νατσί Αγκμπάλ, που από τον περασμένο Νοέμβριο άσκησε αντιπληθωριστική πολιτική συγκρατώντας τη διολίσθηση της ισοτιμίας της λίρας. Είναι ο τρίτος κεντρικός τραπεζίτης που απολύει ο Ερντογάν σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών.

Το weekend ελάχιστα καλμάρισε τους επενδυτές, που από την περασμένη Δευτέρα επιτέθηκαν στο εθνικό νόμισμα της Τουρκίας, το οποίο έφθασε να χάνει πάνω από το 15% της αξίας του έναντι του δολαρίου. Μεγάλα ποσά χάθηκαν και στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης που πέρασε δύσκολες στιγμές και αναγκάστηκε να διακόψει ουκ ολίγες φορές τις συναλλαγές του για να συγκρατήσει την κατρακύλα. Οι επενδυτές ξεφορτώθηκαν κυρίως τραπεζικές μετοχές προετοιμαζόμενοι για τα χειρότερα: την επιβολή ελέγχων στη διακίνηση των κεφαλαίων, για να συγκρατηθεί η φυγή τους από τη χώρα.

Την περασμένη Τρίτη φημολογείτο ότι θα επιβληθούν νέοι φόροι στα κέρδη σε συνάλλαγμα και επίσης περιορισμοί στις αγορές «σκληρών» νομισμάτων που θα δύναται να κάνει κάποιος στη χώρα. Πρόκειται για μια επιστροφή στο… μέλλον, θα έλεγε κανείς, αφού ανάλογες παρεμβάσεις είχε κάνει ως υπουργός Οικονομικών και ο γαμπρός του Ερντογάν Μπεράτ Αλμπαϊράκ, που εγκατέλειψε την κυβέρνηση τον περασμένο Νοέμβριο όταν ο «σουλτάνος» καρατόμησε τον προηγούμενο κεντρικό τραπεζίτη.

Erdonomics

Να προετοιμάζεται άραγε ο γαμβρός και για τη δική του επιστροφή τώρα που ξαναμπήκε άνθρωπος φιλολαϊκός για να διαχειρίζεται (ας πούμε) τα νομισματικά; Διότι ο νεοδιορισθείς κεντρικός τραπεζίτης, ένας πανεπιστημιακός καθηγητής ονόματι Σαχάπ Καβτσίογλου, έχει επανειλημμένα ταχθεί κατά της πολιτικής των υψηλών επιτοκίων. Συμμερίζεται δηλαδή τις πεποιθήσεις του Ερντογάν, που θεωρεί ότι τα υψηλά επιτόκια είναι εκείνα που ανεβάζουν τον πληθωρισμό, και όχι το αντίστροφο.

Και ότι το φθηνό χρήμα μπορεί να αποψιλώνει τα συναλλαγματικά αποθέματα, να εκτινάσσει τα ελλείμματα και να ανατρέπει τα ισοζύγια συναλλαγών, κρατά όμως χαμηλά τις τιμές των εγχώριων προϊόντων και των υπηρεσιών. Αυτών που καλύπτουν τις βασικές ανάγκες των φτωχών Τούρκων, των ψηφοφόρων του Ερντογάν δηλαδή. Μιλάμε για τις βασικές αρχές των περίφημων Erdonomics.

Πάμε σαν άλλοτε

Την τουρκική ελίτ της Κωνσταντινούπολης, αυτή που μέχρι πρότινος θαυμάζαμε στα τηλεοπτικά σίριαλ, φαίνεται πως τη διαγράφει διά παντός από πελατεία του ο κάποτε «εκσυγχρονιστής» (αν και θεοσεβούμενος ισλαμιστής) δήμαρχος της Πόλης. Αυτή είναι που ανησυχεί για τα capital controls.

Αυτή και πλήθος ξένων επενδυτών βεβαίως, που πόνταραν στο «Ελντοράντο των 82 εκατομμυρίων καταναλωτών». Μένουν ενεοί όλοι αυτοί τώρα, αλλά κακώς. Διότι είναι αναδυόμενη, άρα εξ ορισμού ασταθής η τουρκική οικονομία (και η πολιτική ελίτ εξάλλου). Δηλαδή πρέπει να ρισκάρεις είτε για να κερδίσεις πολλά είτε για να χάσεις πολλά. Εντονες συγκινήσεις. Για τους σιγουρατζήδες υπάρχουν και τα γερμανικά ομόλογα…

Ο υπουργός Οικονονομικών Λουτφί Ελβάν έσπευσε από το περασμένο Σαββατοκύριακο να διαβεβαιώσει ότι η Τουρκία θα παραμείνει προσηλωμένη στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και της ελεύθερης νομισματικής κυκλοφορίας. Και ο αντιπρόεδρος του κόμματος του Ερντογάν, Νουρετίν Τσανικλί, χαρακτήρισε τα capital controls «κόκκινη γραμμή» που δεν θα πρέπει η κυβέρνηση να περάσει.

Αλλά όλοι περιμένουν (περί τα μέσα Απριλίου η Citigroup) ο νέος κεντρικός τραπεζίτης να επαναφέρει (τουλάχιστον) το βασικό επιτόκιο της τουρκικής λίρας στο 17% που ήταν προτού το αυξήσει στις αρχές Μαρτίου ο καρατομηθείς τραπεζίτης Αγκμπάλ κατά… 200 μονάδες βάσης την ώρα που οι αναλυτές ανέμεναν αύξηση «μόνο» 100 μονάδων. Να ενήργησε άραγε αυτοβούλως; Δίχως να ενημερώσει τον εφέντη Ταγίπ;

Το γεγονός είναι ότι έπειτα από ένα τετράμηνο διάλειμμα η Τουρκία επιστρέφει οικονομικά σε έναν μοναχικό δρόμο. Κι αυτό συμβαίνει σε μια συγκυρία εθνικής εσωστρέφειας και πολιτικών αποκλίσεων πρωτίστως με την ΕΕ και δευτερευόντως με τις ΗΠΑ – θα έλεγε κανείς ότι ο μοναδικός δεσμός που την κρατά στο άρμα της Δύσης είναι το ΝΑΤΟ. Η μοναχική αυτή πορεία έχει στοιχίσει την τελευταία διετία περί τα 130 δισ. δολάρια στις τράπεζές της για να στηρίξουν τη λίρα (με τα swap της Κεντρικής Τράπεζας βεβαίως).

Πίθος των Δαναΐδων

Πρόκειται για έναν πίθο των Δαναΐδων. Μια πρακτική που στέγνωσε τα συναλλαγματικά αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας – μειώθηκαν κατά τα τρία τέταρτα το 2020 και συρρικνώθηκαν στα 11 δισ. δολάρια. Πρόκειται για αστεία διαθέσιμα όταν μιλάμε για μια οικονομία που μετέχει στο G20. Και για μια ωρολογιακή βόμβα, καθώς οι εξωτερικές δανειακές υποχρεώσεις της Τουρκίας αγγίζουν τα 8 δισ. δολάρια τον Μάρτιο που διανύουμε, ενώ τον Ιούνιο θα είναι κατά τι υψηλότερες σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Κεντρικής Τράπεζας. Παρεμπιπτόντως, ενώ τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας είναι μόλις 11 δισ. δολάρια, το συνάλλαγμα που κατέχει (φανερά και νόμιμα, όχι στα σεντούκια) η τουρκική οικονομική ελίτ έφθασε κατά το Reuters τον Ιανουάριο που μας πέρασε στο επίπεδο-ρεκόρ των 236 δισ. δολαρίων. Γι’ αυτό πιστεύουν οι αναλυτές ότι νέα capital controls βρίσκονται προ των πυλών (της Πόλης), μια και ο εφέντης Ταγίπ έχει ξεγράψει από φίλη του την ελίτ.

Το ΔΝΤ και η Ρωσία

Η κρίση που αντιμετωπίζει η Αγκυρα και ο Ερντογάν είναι μάλλον συναλλαγματική παρά οικονομική. Κι αυτό διότι ο ρυθμός ανάπτυξης στην Τουρκία το τέταρτο τρίμηνο του 2020 εκτινάχθηκε στο 5,9% σε τριμηνιαία βάση. Και συνολικά τη χρονιά που πέρασε το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,8%. Αν πιστέψουμε βεβαίως τη Στατιστική Υπηρεσία της Τουρκίας, αφού τα Erdonomics πιθανόν να συνοδεύονται και από Erdostatistics (πρόκειται για μια παραλλαγή των greek statistics στην καθ’ ημάς Ανατολή).

Εν πάση περιπτώσει, κάποιοι αναλυτές επιμένουν ότι ο Ερντογάν έχει τη δυνατότητα (ευσεβείς πόθοι τους;) να προσφύγει στο ΔΝΤ για να λύσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Αλλά κάτι τέτοιο είναι βέβαιο ότι ο σουλτάνος θα το αποφύγει πάση θυσία διότι, όπως έχει επισημάνει στο περιοδικό «Foreign Policy» ο πρώην βουλευτής του κυβερνητικού κόμματος Αϊκάν Ερντεμίρ, «ο Ερντογάν θα υποχρεωνόταν όχι μόνο να δεχθεί το πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών που θα του επέβαλλε το Ταμείο, αλλά και να υιοθετήσει έναν διαφανή και δημοκρατικό τρόπο διακυβέρνησης».

Τελευταία αλλά όχι έσχατη παρατήρηση: Τον ρόλο τού από μηχανής θεού που θα δώσει τη λύση στην τουρκική (ας την πούμε) τραγωδία θα ήθελε πιθανότατα να υποδυθεί ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Και ο Ερντογάν με την υποδειγματικά πολυεπίπεδη διπλωματία του δεν αμελεί να λοξοκοιτά αναφανδόν προς τη Μόσχα, προκαλώντας σύγκρυο στους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ (και στην ΕΕ) που σπεύδουν να του κάνουν σχεδόν όλα τα χατίρια.