Τηλεργασία και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη

Η κρίση ως άμεση  συνέπεια της πανδημίας έχει φέρει την επιχείρηση σε θέση να αναθεωρήσει το πλαίσιο λειτουργίας της και τις αξίες που πρεσβεύει. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση επισπεύστηκε λόγω της πανδημίας. Χώρες με ισχυρή βιομηχανία χρησιμοποίησαν νέες τεχνολογίες προκειμένου να αντεπεξέλθουν στη διαχείριση των κρουσμάτων και να μειώσουν τη θνησιμότητα. Ενώ παράλληλα ενεργοποίησαν στο έπακρο δίκτυα παραγωγής και διανομής για να πετύχουν ανεμπόδιστη παραγωγή και διακίνηση αγαθών, ιδιαίτερα των αναγκαίων εν μέσω πανδημίας, όπως μάσκες και αναπνευστήρες. Επιχειρήσεις κολοσσοί επαναπροσδιόρισαν την πολιτική τους περί εταιρικής κοινωνικής ευθύνης αναλαμβάνοντας δράσεις προσφοράς και αλληλεγγύης προς τους εργαζόμενους τους και τα κράτη.

Η ανάπτυξη εταιρικής κουλτούρας εξυπηρετεί τον οργανισμό στην κατεύθυνση του: (α) να συσπειρώσει το ανθρώπινο κεφάλαιο έναντι ενός κοινού σκοπού και (β) να προσαρμοστεί ο ίδιος στο εξωτερικό περιβάλλον και τις αλλαγές που εντοπίζονται σε αυτό. Η κουλτούρα καθοδηγεί τη λήψη αποφάσεων όταν δεν υπάρχουν γραπτοί κανόνες ή πολιτικές. Το πλαίσιο πεποιθήσεων, τρόπων σκέψης και αντιλήψεων καθοδηγεί τους εργαζόμενους σε σημαντικό βαθμό. Όπως αναφέρεται σε πρόσφατο άρθρο του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, η εταιρική κουλτούρα είναι μοναδική για κάθε οργανισμό και είναι αυτή που συνενώνει και συγκεντρώνει τους εργαζόμενους μεταξύ τους ακόμα και όταν εκείνοι δεν εργάζονται σε κοινό χωροταξικό περιβάλλον. Η γενική διεύθυνση της επιχείρησης είναι εκείνη που κατά κύριο λόγο προσδιορίζει τον τρόπο λειτουργίας της επιχείρησης και διατυπώνει το πλαίσιο εταιρικής κουλτούρας. Η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης είναι κομμάτι της κουλτούρας της και προσδιορίζει το χαρακτήρα των δράσεων της προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο ρόλος του ηγέτη

Έτσι στην παρούσα φάση, οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί καλούνται να επαναπροσδιορίσουν το πλαίσιο λειτουργίας τους διατηρώντας το προσωπικό τους συγκεντρωμένο στο σκοπό λειτουργίας της επιχείρησης και παραγωγικό ακόμη και εξ αποστάσεως. Οι μάνατζερ έρχονται αντιμέτωποι με τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, τις οποίες καλούνται να λάβουν «ζυγίζοντας» τι αντιπροσωπεύει καλύτερα την επιχείρησή τους. Αξίες όπως η ανάληψη ευθυνών, η αφοσίωση στους πελάτες, η συνεργασία, η ευελιξία, η ακεραιότητα, η ανθρωποκεντρική πολιτική, καθώς και η καινοτομία συνδράμουν ενεργά κάθε οργανισμό να ανταπεξέλθει στις νέες αυτές προκλήσεις και να επιβιώσει. Ο ρόλος του ηγέτη επαναπροσδιορίζεται και οι δεξιότητες του αναθεωρούνται. Η αναθεώρηση αυτή συντείνει και στην ανάπτυξη ιδιαίτερων δεξιοτήτων που αναφέρονται στην ισχυρή ενσυναίσθηση, τη διαχείριση αλλαγών, τις ψηφιακές δεξιότητες, καθώς και στην ανάπτυξη καινοτομικών χαρακτηριστικών και διαχείριση αλλαγών.

Ήδη παρατηρούμε (προ της περιόδου COVID-19) την προώθηση πρακτικών εξ αποστάσεως εργασίας, ευνοϊκών για τους εργαζόμενους, με γνώμονα τη μετατόπιση της ισορροπίας μεταξύ της απομακρυσμένης εργασίας και της εργασίας στο χώρο του γραφείου. Μεγάλος σύμμαχος στην κατάσταση αυτή αποτελεί η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία επιτρέπει την αδιάλειπτη λειτουργία των επιχειρήσεων παρ’ όλες τις δυσκολίες που δημιουργούνται από τα χαρακτηριστικά του εγκλεισμού. Με τον τρόπο αυτόν, ενισχύεται το ηθικό των εργαζομένων που επιτυγχάνουν την μεταξύ τους επικοινωνία και συνεργασία μέσω βίντεο κλήσεων, τηλεδιασκέψεων, virtual coffee catch ups, ή κοινωνικών ομάδων από οθόνη σε οθόνη.

Οι επιχειρήσεις έχουν στη διάθεσή τους πλέον ψηφιακά εργαλεία που τις υποστηρίζουν, ώστε να εξαλείφουν σε σημαντικό βαθμό τις αποστάσεις. Υπάρχουν εφαρμογές που υποστηρίζουν γενικές διοικητικές λειτουργίες και ειδικά συστήματα που ελέγχουν εξ’ αποστάσεως παραγωγικές και ποικίλες άλλες διεργασίες σχετικές με το αντικείμενο της επιχείρησης. Επίσης, ακόμη και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε τομείς εκτός της παροχής υπηρεσιών δύνανται στις ημέρες μας να λειτουργήσουν εξ’ αποστάσεως, εξυπηρετώντας την πελατειακή τους βάση με κανονικότητα. Στην πρώτη κατηγορία υπάρχουν εφαρμογές που υποστηρίζουν τηλεφωνικές ή βίντεο-συνδιασκέψεις, εφαρμογές που επιτρέπουν την απομακρυσμένη πρόσβαση στον επαγγελματικό υπολογιστή στα αρχεία και προγράμματα που αυτός υποστηρίζει, καθώς και εφαρμογές CRM (Customer Relationship Management ή Διαχείριση Πελατειακών Σχέσεων) που επιτρέπουν τη χρήση των επαγγελματικών τηλεφώνων, emails και επαφών από tablets και smartphones.

Πιο εξειδικευμένες εφαρμογές επιτρέπουν και την επιτήρηση, συλλογή στοιχείων από τις γραμμές παραγωγής και τον τηλεχειρισμό αυτών σε συνδυασμό με κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης, αισθητήρες θερμοκρασίας, υγρασίας, καπνού κτλ. Όλα αυτά, ωστόσο, οφείλουν να λειτουργούν με σεβασμό πάντα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και των δικαιωμάτων του προσωπικού. Πλέον τα περισσότερα έγγραφα είναι αποθηκευμένα ψηφιακά στο σύννεφο (cloud) της εταιρείας, έχοντας ο κάθε εργαζόμενος πρόσβαση σε αυτά είτε από το laptop, το tablet ή το  smartphone, δηλαδή οποιαδήποτε στιγμή και από οποιοδήποτε μέρος.

Η πραγματική πρόκληση

Αρκετά χρόνια τώρα, μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες έχουν υιοθετήσει μοντέλα εργασίας από το σπίτι. Οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόσουν το ωράριο και το χώρο εργασίας τους ανάλογα με τις υποχρεώσεις τους μέσα στην εβδομάδα. Η πραγματική πρόκληση, ωστόσο, έγκειται στο διαχωρισμό των οικογενειακών υποχρεώσεων από εκείνων της εργασίας, που πλέον «συστεγάζονται», με τρόπο αμοιβαίως παραγωγικό και αποτελεσματικό. Οι ειδικοί συστήνουν ότι λόγω της COVID-19 δίνεται η ευκαιρία για περισσότερη ισότητα των δύο φύλων στην εργασία. Καθώς γυναίκες που τυπικά έχουν περισσότερες ευθύνες από τους συζύγους τους, πλέον έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν με πιο ευέλικτους όρους.

Αυτό ισχύει και για άλλες υπο-εκπροσωπούμενες ομάδες εργατικού δυναμικού, όπως άτομα με ειδικές ανάγκες, που αποκτούν ευελιξία ως προς το πώς, πού και πότε εργάζονται. Ωστόσο, μια μερίδα αυτών εκφράζει ανησυχία για τις επιπτώσεις της κοινωνικής απόστασης εξαιτίας της πανδημίας, ότι είναι δυσανάλογες στις ευάλωτες ομάδες εργατικού δυναμικού όπως ηλικιωμένοι, ξένοι υπήκοοι και λιγότερο μορφωμένοι. Οι επιχειρήσεις καλούνται να παράγουν αξίες προσανατολισμένες στους ανθρώπινους πόρους τους, με κοινωνική υπευθυνότητα και διαφάνεια σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα τους.

Τέλος, η ανησυχία που δημιουργείται σχετίζεται με θέματα ασφάλειας που διέπουν τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας και τους κινδύνους που ανακύπτουν από πιθανή  διαρροή σημαντικών εταιρικών δεδομένων σε τρίτους. Η ανάλυση πιθανών κινδύνων αλλάζει όπως μεταβάλλονται και οι απαιτούμενες δεξιότητες για τους εργαζόμενους. Γίνεται φυσικό οι διοικήσεις των εταιρειών να προτρέπουν τους εργαζομένους τους να αναπτύσσουν αυξημένη ικανότητα εργασίας χωρίς επίβλεψη, καλύτερη επικοινωνία, αναπτυγμένη διαχείριση της πληροφορίας, καθώς και ξεκάθαρο προσανατολισμό και συγκέντρωση στο αποτέλεσμα.

Επιπλέον, κρίνεται ως απολύτως απαραίτητη η διαρκής επιμόρφωση των εργαζομένων στη χρήση των νέων τεχνολογικών μέσων, που διευκολύνουν και ταυτόχρονα θα προστατεύουν το έργο τους αλλά και τη λειτουργία της επιχείρησης γενικότερα. Τα θεμέλια της εταιρικής κουλτούρας είναι εκεί για να διατηρήσουν τον οργανισμό λειτουργικό και βιώσιμο, ενώ οι εργαζόμενοι παραμένουν συγκεντρωμένοι στο στόχο, με την πεποίθηση ότι ανήκουν σε αυτόν.

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός

Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών

Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων

Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School,  France

Αντωνία Μαραβελάκη

Υποψ. Διδάκτωρ, Εργαστήριο Διοικητικής Οικονομικής και Συστημάτων Αποφάσεων, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο

Επικ. Καθηγητής Χρήστος Λεμονάκης

Εργαστήριο Διοικητικής Οικονομικής και Συστημάτων Αποφάσεων, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο