164 δισ. ευρώ η «κλοπή ΦΠΑ» το 2020 στην ΕΕ

Η στήριξη της ανάπτυξης προϋποθέτει ενίσχυση της δικαιοσύνης, της απλότητας και της αποτελεσματικότητας των φορολογικών συστημάτων, ιδιαίτερα εν όψει της προσπάθειας ανάκαμψης των οικονομιών από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Προκειμένου να διασφαλιστούν αφενός ο πυρήνας αλληλεγγύης και δικαιοσύνης και αφετέρου τα αναγκαία έσοδα για την ανταπόκριση των κρατών-μελών στις προκλήσεις της παρούσας κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντείνει τον αγώνα κατά της φοροδιαφυγής και άλλων αθέμιτων πρακτικών.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τον ΦΠΑ εξελίσσεται, ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής και των νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Η βελτιστοποίηση της δυνατότητας των φορολογικών διοικήσεων των μελών να εισπράττουν ΦΠΑ, αλλά και να καταπολεμούν τη φοροδιαφυγή, θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάκαμψη, δεδομένου ότι τα εν λόγω έσοδα αποτελούν ουσιώδη συνεισφορά στους προϋπολογισμούς των ΚΜ αλλά και στους ίδιους πόρους της ΕΕ.

Το έλλειμμα στην είσπραξη ΦΠΑ (VAT Gap) στην ΕΕ – η διαφορά των εσόδων που δύνανται να εισπραχθούν από τα πραγματικά εισπραχθέντα – ανήλθε το 2018 σε 140 δισ. ευρώ. Εκτιμάται δε ότι θα αυξηθεί περαιτέρω – από 4,1% έως 13,7% το 2020, αγγίζοντας τα 164 δισ. ευρώ – λόγω και της ύφεσης που προκαλείται από την πανδημία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το έλλειμμα ΦΠΑ διαφοροποιείται μεν σημαντικά μεταξύ των κρατών-μελών (από πλέον του 33% έως και λιγότερο του 1%), δύναται όμως να μειωθεί μέσω μεταρρυθμίσεων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την ενίσχυση της φορολογητέας βάσης.

Στην ΕΕ αναλαμβάνονται φιλόδοξες νομοθετικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του υψηλού ελλείμματος ΦΠΑ – ζήτημα ιδιαίτερα σημαντικό και για τη χώρα μας – με κατεύθυνση τη βελτίωση της συμμόρφωσης, τη διεύρυνση της χρήσης τεχνολογιών, την ενίσχυση διοικητικής συνεργασίας και της αποτελεσματικότητας των φορολογικών διοικήσεων. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα συνιστά το «πακέτο ΦΠΑ» για το ηλεκτρονικό εμπόριο αλλά και η υιοθέτηση, ήδη από τον Ιούλιο του 2020, δέσμης μέτρων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Επιπλέον, η Επιτροπή έχει δεσμευτεί στην παρουσίαση προτάσεων διευκόλυνσης των συμμορφούμενων επιχειρήσεων, παρέχοντας παράλληλα τεχνική βοήθεια στα ΚΜ για τη βελτίωση των δυνατοτήτων είσπραξης και ελέγχου – κυρίως στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης. Εντός του πρώτου εξαμήνου του 2021 αναμένεται ανακοίνωση σχετικά με την προώθηση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μείωσης του ελλείμματος ΦΠΑ μεταξύ των φορολογικών διοικήσεων των κρατών-μελών. Από τα στοιχεία που επί του παρόντος συλλέγονται πρόκειται να αναδειχτούν οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις που αποδεδειγμένα έχουν συμβάλει στη μείωση του ελλείμματος είσπραξης ΦΠΑ.

Ο έμπρακτος εκσυγχρονισμός των υποχρεώσεων και η απλοποίηση των δηλώσεων ΦΠΑ για την ανταλλαγή πληροφοριών πιθανώς σε πραγματικό χρόνο περιλαμβάνονται στο επιχειρησιακό σχέδιο για το 2022-2023. Η Επιτροπή  εξετάζει τις δυνατότητες περαιτέρω ενίσχυσης της αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών, εκτιμώντας ότι, παράλληλα με την πλήρη ψηφιοποίηση των φορολογικών υπηρεσιών και την εκτεταμένη χρήση νέων τεχνολογιών στη διεξαγωγή διασυνοριακών ελέγχων, θα λειτουργήσει καταλυτικά στη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ. Προσανατολίζεται επίσης στη διεύρυνση των πολυεθνικών ελέγχων καθώς και του πεδίου εφαρμογής της υπηρεσίας One Stop για την υποβολή δήλωσης ΦΠΑ, παράλληλα με την εφαρμογή του «πακέτου ΦΠΑ» για το ηλεκτρονικό εμπόριο (1.7.2021). Σχεδιάζεται δε η στόχευση των ελέγχων στις μη συμμορφούμενες επιχειρήσεις, με αντίστοιχη ένταξη σε απλουστευμένο καθεστώς όσων παρουσιάζουν ισχυρό ιστορικό συμμόρφωσης.

Τέλος, η χρηματοδότηση και δημιουργία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εντός του 2021, του Παρατηρητηρίου Φόρων της ΕΕ για την καταγραφή και ποσοτικοποίηση των τάσεων, μεταξύ άλλων και στο έλλειμμα ΦΠΑ, εκτιμάται ότι θα συνεισφέρει ουσιαστικά στη χάραξη μελλοντικών πολιτικών βάσει αξιόπιστων δεδομένων.

*Η κυρία Αθηνά Καλύβα είναι γενική γραμματέας Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας στο υπουργείο Οικονομικών.