Βαθαίνουν οι εργασιακές διακρίσεις για τις γυναίκες

Τα στοιχεία για τη θέση της γυναίκας στους εργασιακούς χώρους, που έδωσαν στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Ενωση, ο ΟΟΣΑ, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) και η εταιρεία συμβούλων PwC, έδειξαν ότι οι φυλετικές διακρίσεις και οι πατερναλιστικές αντιλήψεις στον χώρο της εργασίας εν καιρώ πανδημίας και εγκλεισμών και τηλεργασίας, αντί να αμβλύνονται, οξύνονται. Και ότι η γυναίκα εξακολουθεί βεβαίως να είναι ο «νέγρος του κόσμου», όπως με γενναιότητα τραγουδούσε ο Τζον Λένον τα ηρωικά χρόνια της σεξουαλικής επανάστασης και της γυναικείας χειραφέτησης.

Βελτίωση, αλλά…

Ασφαλώς και η θέση της γυναίκας έχει έκτοτε βελτιωθεί παγκοσμίως, ακόμα και σε χώρες απολύτως ανδροκρατούμενες.

Θα ανέφερε κανείς ως εμβληματικό παράδειγμα τη Σαουδική Αραβία, όπου πρόσφατα επιτράπηκε στις γυναίκες να οδηγούν αυτοκίνητο. Πόσοι, όμως, θυμούνται την περίπτωση της αδιαμφισβήτητα δημοκρατικής και έξτρα λαμπερής και πάμπλουτης Ελβετίας, όπου οι γυναίκες άλλαζαν μεν αναφανδόν ερωτικούς συντρόφους και έλεγαν ανενδοίαστα «σε χωρίζω», αλλά απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου πριν από ακριβώς 50 χρόνια, με το δημοψήφισμα του Φεβρουαρίου του 1971;

Πανδημικό πισωγύρισμα

Ολες οι έρευνες δείχνουν ότι η πανδημία του κορωνοϊού αμφισβητεί και πλήττει τις κατακτήσεις που έχουν πετύχει στους εργασιακούς χώρους οι γυναίκες που κατοικούν στις 33 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ. Και δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το εύρημα των ερευνητών, διότι κάθε κρίση αποδεικνύει ότι οι γυναίκες αποτελούν παγίως και αθεράπευτα τον αδύναμο κρίκο των ανθρώπινων κοινωνιών.

Η αιτία της διαιώνισης των φυλετικών διακρίσεων, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις αμοιβές ανδρών και γυναικών για την αναλόγως παραχθείσα εργασία (τα σαθρά σεξιστικά επιχειρήματα της μητρότητας και των υποχρεώσεών της δεν ισχύουν εν προκειμένω), είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης. Κακά τα ψέματα. Αν οι κυβερνήσεις υιοθετούσαν κανόνες διαφάνειας των αμοιβών (την υποχρέωση των επιχειρήσεων να δημοσιοποιούν τους μισθούς των εργαζομένων που απασχολούν, δεν μιλάμε για αποδοχές στελεχών με μπόνους κ.λπ.), η πολυπόθητη (;) μισθολογική σύγκλιση και ισότητα των δύο φύλων δεν θα ήταν ουτοπική.

Αυτό επισημαίνουν οι ρεπόρτερ του Bloomberg Λούσι Μίκιν και Αόιφ Ουάιτ, σημειώνοντας ότι στη Βρετανία από το 2018, που νομοθετήθηκε η υποχρεωτική δημοσιοποίηση των αμοιβών (προστασία των προσωπικών δεδομένων ως άλλοθι για παραβιάσεις της αρχής της ισότητας δεν νοείται), παρατηρήθηκε το μεγαλύτερο κλείσιμο της μισθολογικής ψαλίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών παγκοσμίως. Είναι σαφώς πολιτικό το θέμα, αλλά η γυναικεία ψήφος (δυστυχώς γι’ αυτές) δεν είναι… φυλετική. Παρεμπιπτόντως, στην υποδειγματική Βρετανία η υποχρεωτική δημοσιοποίηση των αμοιβών ανεστάλη το 2020 λόγω πανδημίας.

It’s the economy, stupid

Εχουν ενδιαφέρον τα πορίσματα των ερευνών. Η ILO διαπιστώνει ότι η διαφορά της ωριαίας αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών, σταθμισμένης με την εκπαίδευση και άλλους παράγοντες, ήταν το 2020 περίπου 16% παγκοσμίως. Στην ΕΕ το ποσοστό πέφτει στο 14,1% κατά τη Eurostat, με τις Σκανδιναβές, όπως εύκολα θα υπέθετε κανείς, να υφίστανται τις λιγότερες διακρίσεις και τις Ελληνίδες τις περισσότερες.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 12μηνο της πανδημίας πολύ περισσότερες γυναίκες έχασαν τη δουλειά τους ή την εγκατέλειψαν αναγκαστικά για να φροντίσουν τα παιδιά τους που έμεναν σπίτι διότι τα σχολεία ήταν κλειστά. Μεταξύ 2019 και 2020 το ετήσιο ποσοστό ανεργίας στις χώρες του ΟΟΣΑ αυξήθηκε κατά 1,7% για τις γυναίκες (από 5,7% το 2019 σε 7,4% το 2020). Στις ΗΠΑ το ποσοστό της γυναικείας ανεργίας αυξήθηκε κατακόρυφα από 4% τον Μάρτιο του 2020 σε 16% τον Απρίλιο του 2020, ενώ παρέμεινε υψηλή για το υπόλοιπο του 2020.

Στη μητρότητα εξάλλου αποδίδεται το 30% των μισθολογικών διακρίσεων στην Ευρώπη – που αντιμετωπίζει μείζον πρόβλημα υπογεννητικότητας. Αυτή η αύξηση στην μη αμειβόμενη εργασία, που βαρύνει δυσανάλογα τις γυναίκες, έχει ήδη μειώσει τη συνεισφορά τους στην οικονομία. Εξάλλου περισσότερες γυναίκες απασχολούνται σε υπηρεσίες με έντονη την ανθρώπινη επαφή, που έχουν πληγεί και περισσότερο (υπηρεσίες φιλοξενίας και σίτισης, λιανικό εμπόριο).

Οι ειδικοί της PwC εκτιμούν ότι η ψαλίδα των ανισοτήτων που άνοιξε λόγω της COVID-19 θα μπορούσε να φτάσει στα προ-πανδημικά επίπεδα το 2030, υπό την προϋπόθεση ότι η πρόοδος προς την ισότητα των δύο φύλων θα εξελιχθεί με διπλάσιο ρυθμό από αυτόν της τελευταίας δεκαετίας. Σε κάθε περίπτωση, αν στον ΟΟΣΑ αυξανόταν το ποσοστό της γυναικείας απασχόλησης στα επίπεδα της Σουηδίας (που βρίσκεται σταθερά στην κορυφή χάρη στην προστασία της μητρότητας και μόνο), το ΑΕΠ θα ξεπερνούσε τα 6 τρισ. δολάρια τον χρόνο. Οι ΗΠΑ, με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά γυναικείας ανεργίας, υπολογίζεται ότι θα κέρδιζε τα περισσότερα, έως και 1,7 τρισ. δολάρια ετησίως. «It’s the economy stupid» θα έλεγε ο Μπιλ Κλίντον.

Ελληνίδα, η ηρωίδα της διπλανής πόρτας

Η Ελλάδα δυστύχησε να καθυστερήσει μια 10ετία για να ξεπεράσει την κρίση χρέους. Και μόλις έβγαλε το κεφάλι πάνω από το νερό, ξαναβυθίστηκε στην κρίση του κορωνοϊού. Τη διετία 2018-2019, ωστόσο, ήταν η χώρα με τη θεαματικότερη βελτίωση του δείκτη PwC Women in Work στον ΟΟΣΑ, χάρη στη βελτίωση όλων των επιμέρους δεικτών της αγοράς εργασίας, πλην του ποσοστού των εργαζόμενων γυναικών πλήρους απασχόλησης. Στην Πορτογαλία παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη μείωση στον δείκτη μεταξύ 2018 και 2019 λόγω της διεύρυνσης του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων κατά 5%.
Παρά την πρόοδο, στο σύνολο των 33 χωρών η Ελλάδα καταλάμβανε το 2018 τη διόλου τιμητική 31η θέση σε ό,τι αφορά τις μισθολογικές ανισότητες ανδρών και γυναικών, ξεπερνώντας μόνο το Μεξικό και τη Νότια Κορέα. Η βαθμολογία της ήταν μόλις 46,4 με άριστα το 100, αλλά είχε επιστρέψει και ξεπεράσει τα προ κρίσης επίπεδα του 2007 όταν με 45,2 βρισκόταν στην 29η θέση. Το 2013, με επίδοση 31,9, είχαμε πιάσει «πάτο» στην 33η θέση της λίστας, ενώ το 2015 είχαμε σκαρφαλώσει στην 31η με επίδοση 40,7.
Οι εξελίξεις σε ό,τι αφορά τη διαφορά των αμοιβών Ελλήνων και Ελληνίδων την τελευταία 20ετία είναι μάλλον ελπιδοφόρες. Το έτος 2000 ήταν στο 13,9%, το 2007 στο 11,6%, το 2011 στο 10,7%, το 2013 στο 11,3%, το 2015 στο 6,3% και τα επόμενα χρόνια έως το 2018 έπεσε και διατηρήθηκε στο 4,5%.