Οι πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της πανδημίας στην κυπριακή οικονομία

Η κρίση της πανδημίας του κορωνοιού αποτελεί πρωτόγνωρη συμμετρική κρίση με ασύμμετρες συνέπειες ανά την υφήλιο, που παρά το ότι δεν οφείλεται στις παθογένειες της οικονομίας μας, οδήγησε στον απότομο περιορισμό των εργασιών της. Η διακοπή μάλιστα της λειτουργίας της επιβλήθηκε δια νόμου, και όχι ως αποτέλεσμα των συνθηκών της ίδιας της αγοράς.

Μια διακοπή που συνεχίζεται σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα και με διάφορες αλλαγές αναμένεται να συνεχιστεί τουλάχιστο μέχρι τον εμβολιασμό μεγάλου μέρους του πληθυσμού.

Η έκβαση αυτής της οικονομικής κρίσης, καθορίζεται από παραμέτρους των θεμάτων υγείας και όχι από οικονομικά δεδομένα, κάτι που της προσδίδει μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Σε αυτά τα δεδομένα πρέπει να προσαρμόζεται με ευελιξία και προσαρμοστικότητα και η οικονομική διαχείριση.

Το κράτος έχει στηρίξει και συνεχίζει να στηρίζει την οικονομία με πολύ γενναιόδωρα δημοσιονομικά προγράμματα. Καταφέραμε να κρατήσουμε τις επιχειρήσεις σε παραγωγική διαδικασία, να διατηρήσουμε τις θέσεις εργασίας, συνεισφέροντας παράλληλα σε κάποιο βαθμό, στην διατήρηση της κατανάλωσης.

Σε σχέση με τον τομέα του τουρισμού, η υποβοηθούμενη από την κυβερνητική πολιτική αύξηση στην εσωτερική ζήτηση κάλυψε σημαντικό μέρος της μείωσης της εξωτερικής ζήτησης. Οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών έχουν επίσης σημειώσει αύξηση λόγω των μέτρων στήριξης της Κυβέρνησης, κάτι που μας καθιστά αισιόδοξους όσον αφορά την ικανότητά τους για αποπληρωμή των δανείων που έτυχαν επίσης αναστολής των δόσεων.

Για την ακρίβεια, τα τελευταία στατιστικά στοιχεία από τα τραπεζικά ιδρύματα είναι ενθαρρυντικά, αφού είναι περιορισμένη η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων λόγω πανδημίας. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, φαίνεται ότι και οι επιχειρήσεις που έχουν επίσης ενταχθεί στο σχέδιο αναστολής δόσεων, με τη λήξη αυτού, συνεχίζουν να αποπληρώνουν τα δάνειά τους χωρίς να δημιουργήσουν νέες μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις, γεγονός που καταδεικνύει εμφαντικά την ορθά στοχευμένη στήριξη του επιχειρηματικού τομέα.

Τα μακροοικονομκά δεδομένα καταδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της κυβερνητικής πολιτικής στην οικονομική διαχείριση της κρίσης. Οι επιδόσεις της Κύπρου όσον αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης συγκρίνονται πολύ ευνοϊκά σε σχέση με τις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες και τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Πιο συγκεκριμένα, η οικονομία μας το 2020 συρρικνώθηκε με ρυθμό ύψους -5,1%, ενώ από το 2021, η οικονομία αναμένεται να τεθεί και πάλι σε τροχιά ανάκαμψης με την ανάπτυξη το 2021 να εκτιμάται περίπου στο 3.5%.

Στην αγορά εργασίας, το ποσοστό ανεργίας το 2020 αυξήθηκε, αλλά σε περιορισμένο βαθμό, στο 7,6% του εργατικού δυναμικού, έναντι ποσοστού ανεργίας 7,1% το 2019. Με την προβλεπόμενη ανάκαμψη της οικονομίας, η ανεργία αναμένεται να τεθεί σε πτωτική τροχιά από το 2021 με πρόβλεψη να κατέλθει στο 7-7,2%.

Σε σχέση με τα δημόσια οικονομικά, η ιδιαίτερα επεκτατική δημοσιονομική πολιτική που εφαρμόστηκε εν μέσω οικονομικής ύφεσης για στήριξη των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, αναπόφευκτα μετέτρεψε τη δημοσιονομική θέση του κράτους σε ελλειμματική, χωρίς όμως να τίθεται σε κίνδυνο η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών.  Σε ότι αφορά το δημόσιο χρέος, παρά την απότομη αύξηση του ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά το 2020, αναμένεται να επανέλθει σε πτωτική πορεία από το 2021, λόγω της αναμενόμενης ανάκαμψης της οικονομίας και βελτίωσης των δημοσιονομικών δεικτών.

Στον τραπεζικό τομέα, παρά την πολύ σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε σχέση με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, η προσπάθεια θα πρέπει να συνεχιστεί. Ως εκ τούτου, είναι τεράστιας σημασίας η διαφύλαξη ενός σταθερού νομικού πλαισίου, παράλληλα με την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού πλαισίου αφερεγγυότητας.

Θα ήθελα να τονίσω το γεγονός ότι, αν το κράτος δεν ερχόταν αρωγός για στήριξη της οικονομίας, τότε τα μακροοικονομικά μεγέθη θα βρίσκονταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση, δηλαδή πολύ μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία, με αρνητικό αντίκτυπο στην κατανάλωση και γενικότερα στη ψυχολογία των πολιτών.  Οι πόροι όμως ενός κράτους είναι περιορισμένοι και θα πρέπει πάντα να βρίσκεται η χρυσή τομή μεταξύ των οικονομικών αντοχών και του παρεμβατισμού.

Για να εξέλθουμε από αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, η άντληση χρηματοδότησης από ευρωπαϊκές πηγές και από ευρωπαϊκά προγράμματα αποτελεί σημαντική προτεραιότητα της Κυβέρνησης. Η Κύπρος σκοπεύει να συμμετάσχει ενεργά στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ε.Ε. το οποίο αποτελεί την απάντηση της ίδιας της ΕΕ στην προσπάθεια ανάκαμψης και δημιουργίας μιας βιώσιμης ευρωπαϊκής οικονομίας για εμάς αλλά και για τις επόμενες γενεές.

Μέσω του εν λόγω Ταμείου, η Κύπρος έχει τη δυνατότητα άντλησης κονδυλίων ύψους 1,0 δις ευρώ για επανεκκίνηση της οικονομίας και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων τα επόμενα χρόνια. Η αξιοποίηση του εργαλείου αυτού έχει ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις θα οδηγήσουν σε διεύρυνση της παραγωγικής βάσης και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, υποβοηθώντας στην αύξηση του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας βελτιώνοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

Οι κύριοι άξονες του εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αφορούν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υγεία και την πολιτική προστασία, την πράσινη οικονομία, την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα της οικονομίας, τη ψηφιακή μετάβαση και θέματα αγοράς εργασίας.

Βεβαίως, η απορροφητικότητα από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα εξαρτηθεί και από την πολιτική διάθεση ψήφισης και εφαρμογής των δομικών μεταρρυθμίσεων που θα το συνοδεύουν ως προϋποθέσεις για την εκταμίευση. Ως εκ τούτου, είναι απολύτως απαραίτητη η ευρεία στήριξη από τα πολιτικά κόμματα που απαρτίζουν το Κοινοβούλιο. Η επαρκής αξιοποίηση του Ταμείου αυτού θα εξαρτηθεί επίσης και από την υπάρξη θεσμών και μηχανισμών αποτελεσματικής διαχείρισης των πόρων. Το μέγεθος και οι διαδικασίες του Ταμείου αυτού απαιτούν κολοσσιαία κινητοποίηση και συντονισμό της κρατικής μηχανής.

Πέραν της αξιοποίησης των εργαλείων της Ε.Ε., είναι φανερό ότι ο καταρτισμός και η εφαρμογή ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης, που θα παρέχει μια νέα μόνιμη και μακροπρόθεσμη δυναμική στην οικονομία είναι εκ των ων ουκ άνευ. Ένα τέτοιο μοντέλο θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά αυτές τις αδυναμίες και θα διασφαλίζει την ύπαρξη ενός ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αξιοποιώντας στο μέγιστο βαθμό όλες τις παραγωγικές δυνάμεις της οικονομίας.

Η προσπάθεια διόρθωσης διαχρονικών στρεβλώσεων και παθογενειών στην οικονομία μας η οποία άρχισε τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει να συνεχιστεί. Έχουν γίνει αρκετά βήματα προς ενίσχυση του μοντέλου ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας,  υπάρχουν όμως  τομείς στους οποίους υστερούμε.

Εξάλλου, οι προοπτικές της οικονομίας μας θα εξαρτηθούν από το βαθμό που θα μπορέσουμε να προσαρμοστούμε στις νέες πραγματικότητες, όπως αυτές μεταβάλλονται συνεχώς. Δηλαδή, εκ των πραγμάτων, ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας και η διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης αποτελούν μονόδρομο. Προς αυτή την κατεύθυνση προωθούμε σε συνεργασία με το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας αλλά και με τον ιδιωτικό τομέα και την ακαδημαϊκή κοινότητα, τη δημιουργία ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου για την Κύπρο.

Είναι προφανές ότι οδεύουμε πλέον σε μια νέα εποχή για την οικονομίας μας, αφού η πανδημία του κορωνοιού επιτάχυνε σχεδόν όλες τις διαδικασίες μετασχηματισμού της. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού» έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Με αποφασιστικότητα, συνέπεια και συλλογικότητα θα καταφέρουμε νε εξέλθουμε και ετούτη τη φορά από την κρίση, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Η κρίση που διανύουμε πρέπει να θεωρηθεί ως ευκαιρία την οποία θα πρέπει να αδράξουμε για να πετύχουμε τις απαραίτητες τομές που θα θωρακίσουν την οικονομία για τις επόμενες δεκαετίες.

*Ο Κωνσταντίνος Πετρίδης είναι υπουργός Οικονομικών της Κύπρου