Το Ταμείο Ανάκαμψης και ο σχεδιασμός της οικονομίας

Το 1983, στο αμερικάνικο περιοδικό The New Yorker, υπήρχε μια γελοιογραφία του David Fradon, στην οποία ήταν δυο καλοντυμένοι κύριοι σε ένα μπαρ και λέει ο ένας: «Θυμάστε τις παλιές καλές μέρες όπου το μόνο που χρειαζόταν η οικονομία ήταν λίγο συντονισμό;». Αυτό που χρειάζεται η ελληνική οικονομία όμως στην επόμενη φάση, δεν είναι απλά συντονισμός, αλλά ένας ευρύτερος σχεδιασμός για το πού πρέπει να κινηθεί. Οι οικονομίες από μόνες τους παρουσιάζουν πολλές και σημαντικές διακυμάνσεις που προκαλούν και ευρύτερες παρενέργειες.

Το ζητούμενο είναι η εκάστοτε πολιτική ηγεσία να είναι σε θέση να σχεδιάσει οικονομική πολιτική που θα σταθεροποιεί πρωτίστως την οικονομία και σε δεύτερο χρόνο, θα της δίνει ώθηση να αναπτυχθεί, ακόμα και σε περιόδους κρίσης. Και το κρίσιμο είναι η Ελλάδα να έχει ένα πρόγραμμα που θα την οδηγεί σε πιο ασφαλή λιμάνια, με μόνη την καχυποψία που πρέπει να υπάρχει διότι εάν πολλά που προτείνονται από τους πολιτικούς, ακούγονται σαν να μας προσφέρουν δωρεάν γεύμα, τότε, οφείλουμε να ψάξουμε την κρυμμένη τιμή.

Πάντα υπάρχει κάποιο κόστος σε όποια πολιτική απόφαση οικονομικής φύσεως και όπως έγραψε παλαιότερα στον Guardian, ο πρώην Πρωθυπουργός της Βρετανίας, Γκόρντον Μπράουν, «ανακάλυψα, ότι δεν ήταν αρκετό να διαχειρίζομαι απλώς την κρίση από τη μία μέρα στην άλλη, ούτε καν να βρίσκομαι ένα βήμα μπροστά από τα γεγονότα» και συμπλήρωσε πως, «η πραγματική πρόκληση είναι να περιμένεις το επόμενο πρόβλημα».

Στο θάλαμο αναμονής όμως του επόμενου προβλήματος οφείλει η εκάστοτε πολιτική ηγεσία να διαμορφώνει τις συνθήκες εκείνες που θα της επιτρέψουν να είναι αποδοτική η πολιτική της και κυρίως να λειτουργεί αντισυμβατικά. Η επιλογή προτάσεων και λύσεων, εκτός του υφιστάμενου πλαισίου, δύναται να δώσει πιο ευοίωνη προοπτική για την οικονομία αλλά με στόχο την εξασφάλιση της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της βιωσιμότητας, της απασχόλησης και της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής.

Σε αυτό το νέο τοπίο που διαμορφώνεται και λόγω του Covid-19, σημαντικό ρόλο για τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, δύναται να αποτελέσει και το Ταμείο Ανάκαμψης που είναι χρήσιμο «πολυεργαλείο». Όμως η χώρα έχει ανάγκη από ένα νέο παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης.

Στο πλαίσιο της αλλαγής του ελληνικού παραγωγικού μοντέλου, κεντρικό ρόλο πρέπει να έχουν οι παρεμβάσεις ενίσχυσης της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας με αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, όπως ο πολιτισμός, ο τουρισμός, ο αγροδιατροφικός τομέας και ορισμένοι κλάδοι της βιομηχανίας, το ευνοϊκό κλίμα, το φυσικό περιβάλλον.

Ο απώτερος στόχος της οικονομικής πολιτικής πρέπει να είναι η εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας, με μέγιστη δυνατή σύγκλιση των περιφερειών, η πληρέστερη δυνατή αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Εκτός όμως από επαναδιατύπωση προτάσεων που έχουν κατά καιρούς επισημανθεί, υπάρχουν ορισμένες κρίσιμες αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν άμεσα το επόμενο διάστημα, ώστε να ενισχυθεί και η κοινωνική συνοχή που αποτελεί και συστατικό της κοινωνικής ειρήνης και δικαιοσύνης.

Το επόμενο διάστημα θα υπάρξει η «μάχη των μαχών» μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης για το εργασιακό νομοσχέδιο. Υπό αυτό το πρίσμα, πρέπει να τεθεί ζήτημα ενίσχυσης της εργασίας, όχι με έμφαση στο ευέλικτο και φθηνό εργατικό δυναμικό, αλλά στην προώθηση πολιτικών που θα κινούνται στη λογική των αυξήσεων στους μισθούς και στα μεροκάματα. Και αυτό διότι με αυτό τον τρόπο θα αναθερμανθεί η ζήτηση και οι επιχειρήσεις παράλληλα θα επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες.

Ανατρέχοντας στην οικονομική ιστορία θα δει κανείς το παράδειγμα του ημερομισθίου των 5 δολαρίων. Ο Χένρυ Φόρντ στην αυτοκινητοβιομηχανία (Ford Motor Company) του πλήρωνε τους εργάτες με ημερομίσθιο 5 δολαρίων όταν στην αγορά εργασίας κυμαινόταν μεταξύ 2 και 3 δολαρίων. Αυτή η πολιτική που ήταν σημαντικά πάνω από το επίπεδο ισορροπίας, απέδωσε για πολλούς λόγους και αποδείχθηκε αρκετά αποτελεσματική ως προς τη μείωση του κόστους.

Ένα από τα διδάγματα στη θεωρία της μακροοικονομίας είναι η ικανότητα μιας χώρας να παράγει αγαθά και υπηρεσίες καθορίζει και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της. Ήδη πολλοί οικονομολόγοι ασπάζονται τη λεγόμενη «λογιστική των γενεών» που ουσιαστικά θεωρεί ότι η οικονομική ευημερία ενός ανθρώπου εξαρτάται από το εισόδημα ολόκληρης της ζωής του.

Άρα, μια κυβέρνηση δεν πρέπει να ασχολείται μόνο με την αναδιανομή πλούτου, αλλά και με τη παροχή κινήτρων και διευκολύνσεων και υποδομών για τη δημιουργία πλούτου και για δημιουργική εργασία και βέβαια με την άρση των δυσβάσταχτων φορολογικών μέτρων. Ας μην λησμονούμε ότι και η υψηλή φορολογία είναι αντικίνητρο για τις επιχειρήσεις.

Οι δημόσιες πολιτικές της επόμενης περιόδου οφείλουν να κινηθούν προς την κατεύθυνση να δημιουργηθεί πλούτος και να διανεμηθεί στη συνέχεια. Μόνο που αυτές οι πολιτικές χρειάζονται σχεδιασμό και όχι απλά συντονισμό.