Πράσινη ενέργεια : Δαμάζοντας τον… άνεμο, με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο

Κάθε κιλοβατώρα ηλεκτρισμού που παράγεται από τον άνεμο αντιστοιχεί σε μια κιλοβατώρα λιγότερη από κάρβουνο, πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Δαμάζοντας τον… Αίολο, οι ανεμογεννήτριες έχουν μπει στο επίκεντρο της ενεργειακής μετάβασης, με την κυβέρνηση να έχει θέσει – με επιστημονικούς, πολιτικούς και οικονομικούς όρους – τον πήχη της ανάπτυξης πράσινης ενέργειας πολύ υψηλά.

Ωστόσο, θεσμικά ελλείμματα βάζουν φρένο στην επιτάχυνση του σχεδίου μετάβασης της χώρας σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών άνθρακα, με βασικά ζητούμενα την αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ – με ξεχωριστό κεφάλαιο για τη θαλάσσια χωροταξία – και ένα κανονιστικό πλαίσιο για τα υπεράκτια αιολικά έργα.

Έτσι, παρότι το αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών είναι ισχυρό, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακόμη θαλάσσια αιολικά πάρκα, σε αντίθεση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, τα οποία έχουν θέσει στο επίκεντρο του σχεδιασμού τους την εγκατάσταση ανεμογεννητριών τόσο σταθερής έδρασης (θεμελιωμένα στον πυθμένα), όσο και πλωτών.

Για την χώρα μας, προκρίνεται η τεχνολογία των πλωτών και όχι σταθερού πυθμένα, καθώς τα βάθη των ελληνικών θαλασσών είναι μεγάλα.  Λείπει όμως το θεσμικό πλαίσιο για την εγκατάστασή τους και τη λειτουργία τους.

Πάντως, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις της Γενικής Γραμματέως Ενέργειας και Ορυκτών Πόρων κυρίας Αλεξάνδρας Σδούκου τα βασικά στοιχεία έχουν «κλειδώσει», η νέα νομοθετική πρωτοβουλία αναμένεται ότι θα είναι έτοιμη εντός του Ιουνίου, η οποία θα περιλαμβάνει και τις προτάσεις και τις υποδείξεις της αγοράς.

Ήδη η Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) έχει παραδώσει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) την πρότασή της. Μάλιστα σε πρόσφατη εκδήλωση που διοργάνωσε η ένωση, ο κ. Γιώργος Περιστέρης, ως πρόεδρος της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ και του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΣΗΑΠΕ) παρουσίασε τις βασικές κατευθύνσεις του προτεινόμενου, για τα πλωτά αιολικά, θεσμικού πλαισίου:

–  Η εγκατάσταση πλωτών θαλάσσιων αιολικών πάρκων να γίνεται μέσα σε περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), με τη μορφή Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Πλωτών Αιολικών Πάρκων (ΠΟΑΠΑΠ).

–  Για τη δέσμευση συγκεκριμένης θαλάσσιας έκτασης ως Ευρύτερης Περιοχής Διερεύνησης ΠΟΑΠΑΠ να ακολουθείται διαδικασία προέγκρισης. Η προέγκριση να χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ύστερα από υποβολή αίτησης προέγκρισης από το φορέα υλοποίησης, εισήγηση της Διεύθυνσης Χωροταξικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΝ και σύμφωνη γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Χωροταξικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων.

–  Με την έκδοση της απόφασης προέγκρισης, ο ανάδοχος να υποχρεούται να καταβάλει ετήσιο αντάλλαγμα χρήσης για τη διάρκεια που δεσμεύει την εγκεκριμένη περιοχή και να προσκομίσει εγγυητική επιστολή τραπέζης, ως εγγύηση για τυχόν περιβαλλοντική αποκατάσταση από τις δραστηριότητες έρευνας που θα διεξάγει.

–  Στη συνέχεια, ο ανάδοχος φορέας να εκκινεί τις απαραίτητες θαλάσσιες έρευνες και μετρήσεις.

–  Μόλις ολοκληρωθούν οι έρευνες και μετρήσεις,  ο φορέας να αιτείται την τελική χωροθέτηση του έργου. Δηλαδή, το ευρύτερο θαλάσσιο πολύγωνο που είχε καθοριστεί με την απόφαση προέγκρισης για έρευνα, περιορίζεται πλέον σε μικρότερο  και οριστικοποιείται, με την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος μετά από πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και συναρμόδιων υπουργών, ύστερα από γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων. Με το ίδιο ΠΔ θα εγκρίνεται και η σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

–  Μετά την έκδοση του ΠΔ της ΠΟΑΠΑΠ, το έργο να εισέρχεται στο στάδιο της ενεργειακής και περιβαλλοντικής αδειοδότησής. Θα ακολουθούν εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, οριστική και δεσμευτική προσφορά σύνδεσης και εξασφάλιση τιμής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας.

Πολύ σημαντικός θα είναι και ο ρόλος του διαχειριστή των δικτύων (ΑΔΜΗΕ), του Διαχειριστή  Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ) και της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), κυρίως στη διαμόρφωση μιας βέλτιστης τιμολογιακής  πολιτικής  για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα (στους σχετικούς διαγωνισμούς εξασφάλισης τιμής), έτσι ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα αυτών των –υψηλής έντασης κεφαλαίου – επενδύσεων.

Ευνοϊκή συγκυρία

Σήμερα η συγκυρία για την εκμετάλλευση των ελληνικών …μελτεμιών είναι ιδιαιτέρως ευνοϊκή. H συμβουλευτική εταιρεία Navigant προβλέπει ότι το σταθμισμένο κόστος ενέργειας από πλωτά αιολικά στο Αιγαίο θα είναι 76 ευρώ/MWh το 2030 και θα μειωθεί στα 46 ευρώ/MWh το 2050. Η ίδια μελέτη που έγινε για λογαριασμό της ΕΕ, υπολογίζει το διαθέσιμο θαλάσσιο δυναμικό για πλωτά αιολικά στη χώρα μας στα 263 GW.

Δεν λαμβάνει υπόψη όμως, τα κρίσιμα χωροταξικά, περιβαλλοντικά και εθνικά κριτήρια της θαλάσσιας περιοχής μας, όπως επισημαίνει η κυρία Στέλλα Ζαχαρία από την ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ.

«Οι δικές μας εκτιμήσεις για το δυναμικό πλωτών αιολικών πάρκων στην θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου και εντός των 6 ναυτικών μιλίων είναι σαφώς μικρότερο, εξαιρώντας κάθε περιοχή που θα μπορούσε δυνητικά να επιφέρει σύγκρουση με άλλες δραστηριότητες (κριτήρια περιβαλλοντικά, αρχαιολογικά, τουριστικά, στρατιωτικά). Πρόκειται για περιοχές με διαφορετικές κλίμακες αιολικού δυναμικού και διαφορετικές δυνατότητες διασύνδεσης», αναφέρει.

Και προσθέτει: «Επιπλέον παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες ως προς την περιβαλλοντική τους ταυτότητα και τις αλληλεπιδράσεις τους με τον τουρισμό και την αλιεία. Συνεπώς η λεπτομερής ανάλυση και διαβούλευση με τις αρμόδιες Υπηρεσίες είναι υψίστης σημασίας και θα αναδείξει σε μεγάλο βαθμό τα ρίσκα και τα μέτρα αντιμετώπισης τους. Η ύπαρξη εργαλείων και Υπηρεσιών της Πολιτείας για να μελετηθούν με ασφάλεια σε συνεργασία με τους επενδυτές είναι ο μόνος τρόπος να αναλυθούν έγκαιρα και να δημιουργηθεί ένα πρώτο πακέτο έργων 1-2 GW για την περίοδο έως το 2030».

Η χαμένη ευκαιρία και το επενδυτικό ενδιαφέρον

Σε κάθε περίπτωση το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι μεγάλο.  Και όπως αναφέρουν παράγοντες του κλάδου, δεν πρέπει να χαθεί και πάλι η ευκαιρία όπως πριν από μια δεκαετία. Την περίοδο 2010-2012 είχε ξεκινήσει  μια προκαταρκτική χωροθέτηση θαλάσσιων αιολικών πάρκων σε 12 θέσεις, είχαν υποβληθεί 36 αιτήσεις για άδεια παραγωγής στη ΡΑΕ για  υπεράκτια αιολικά πάρκα σταθερού πυθμένα, εκ των οποίων δύο έλαβαν άδεια παραγωγής, αλλά κανένα δεν προχώρησε

Τελευταία έχει ενταθεί το ενδιαφέρον για τα …αιγαιοπελαγίτικα μελτέμια. Στα μέσα Μαρτίου, η Ελληνική Εταιρεία Επενδύσεων και Εξωτερικού Εμπορίου (Enterprise Greece) και η ισπανική πρεσβεία στην Αθήνα διοργάνωσαν επενδυτικό συνέδριο, με έμφαση στα υπεράκτια αιολικά πάρκα, και τη συμμετοχή εκπροσώπων 13 ισπανικών και 70 ελληνικών επιχειρήσεων και φορέων.

Λίγες μέρες αργότερα, ακολούθησε  web seminar εστιασμένο στις επενδυτικές ευκαιρίες για ελληνο-βρετανικές συνεργασίες σε υπεράκτια πάρκα, που διοργανώθηκε από την βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα, ενώ έχει ήδη προαναγγελθεί ότι θα διοργανωθεί ανάλογη εκδήλωση στο Οσλο, από την ελληνική πρεσβεία στη Νορβηγία σε συνεργασία με τον πρέσβη της Νορβηγίας στην Αθήνα.

Παράλληλα, εγχώριοι και ξένοι «παίκτες» ήδη ζεσταίνουν τις μηχανές, εν αναμονή του νέου θεσμικού πλαισίου.

Προ μηνός, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ανακοίνωσε συνεργασία με την Ocean Winds, η οποία αποτελεί  joint venture της πορτογαλικής EDP Renewables και της γαλλικής ENGIE, για την από κοινού μελέτη και ανάπτυξη πλωτών υπεράκτιων αιολικών πάρκων, σε ελληνικά νερά, δυναμικότητας άνω του 1,5 GW σε βάθος δεκαετίας.

Αλλες εταιρειών που «φλερτάρουν» με τους ανέμους του Αιγαίου είναι η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Νορβηγίας Equinor, η δανέζικη Copenhagen Offshore Partners, η ισπανική Iberdrola, η Ideol, η Innogy και οι αμερικανικές Principal Power, Quantum και BlueFloat.

Από την ελληνική αγορά, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες (θυγατρική της ΔΕΗ) αναζητεί κατάλληλες τοποθεσίες για εγκατάσταση υπεράκτιων πάρκων. Μάλιστα, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας κ. Κωνσταντίνος Μαύρος, μιλώντας σε εκδήλωση της ΕΛΕΤΑΕΝ, ανέφερε ότι η ΔΕΗΑΝ αναζητά τις κατάλληλες τοποθεσίες για την εγκατάσταση υπεράκτιων πάρκων, επισημαίνοντας ότι βρίσκονται σε συζητήσεις με ξένους επενδυτές ενώ παράλληλα η εταιρεία συμμετέχει και σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την ανάπτυξη τεχνολογιών για υπεράκτια πάρκα.

Παγκόσμιο το ενδιαφέρον

Όσο η τεχνολογία των πλωτών ανεμογεννητριών ωριμάζει (βελτίωση των μεθόδων πρόσδεσης και αγκυροβόλησης) και το κόστος μειώνεται, η πρωτοπόρος στα υπεράκτια πάρκα Ευρώπη προετοιμάζεται για να «ξεκλειδώσει» το πλήρες αιολικό δυναμικό της με στόχο την επίτευξη των πράσινων στόχων της μετάβασης σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών άνθρακα.

Η θαλάσσια αιολική ενέργεια αναμένεται να είναι η σημαντικότερη πηγή παραγωγής του ηλεκτρισμού που θα καταναλώνει η Ευρώπη περί το 2040. Σύμφωνα με τη στρατηγική που ανακοίνωσε πρόσφατα η Κομισιόν, προβλέπεται αύξηση της θαλάσσιας αιολικής ισχύος στην Ευρώπη από 12 GW σήμερα σε 60 GW έως το 2030 και 300 GW έως το 2050.

Ειδικά για τα πλωτά αιολικά, βρίσκονται σε διαδικασία αδειοδότησης  10,6 GW  τα οποία αναμένεται να κατασκευαστούν έως το 2027-2030 σε Γαλλία, Γερμανία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Μάλιστα, μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι έχουν αναπτύξει κοινοπραξίες (Ocean Winds, Equinor, Iberdrola, Shell, Total) και έχουν υποβάλλει προτάσεις για περιοχές που έχουν επιλέξει.

Έτσι, σε κάποιες από αυτές τις χώρες θα προκηρυχθούν διαγωνισμοί επί συγκεκριμένων περιοχών για 31 GW τα οποία αναμένονται να κατασκευαστούν έως το 2030-2035.  Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη υπάρχουν δύο μικρά αιολικά πάρκα με πλωτές ανεμογεννήτριες, το «Hywind» στη Σκωτία με τεχνολογία της νορβηγικής Equinor, ισχύος 30 MW και το «Windfloat Atlantic Phase 1»  στην Πορτογαλία, ισχύος 25,2 MW.

Συνολικά, το 2020 η Ευρώπη εγκατέστησε 2.9 GW νέων θαλασσίων αιολικών πάρκων (κυρίως σταθερού πυθμένα) αυξάνοντας σε 25 GW την συνολική ισχύ τους. Επίσης, μέσα στο 2020 λήφθηκε η τελική επενδυτική απόφαση και οριστικοποιήθηκε η χρηματοδότηση 7.1 GW νέων θαλασσίων αιολικών πάρκων που αντιστοιχούν σε επενδύσεις 26.3 δισ. ευρώ τα επόμενα έτη.

Μάλιστα, οι  αρχές της Δανίας ενέκριναν την κατασκευή του μεγαλύτερου έργου στην ιστορία της χώρας: ένα τεχνητό ενεργειακό νησί στην Βόρεια Θάλασσα το οποίο θα λειτουργεί ως δίκτυο 200 θαλάσσιων ανεμογεννητριών. Το νησί θα συνδέεται και με τα δίκτυα άλλων χωρών. Πρόκειται για το δεύτερο ενεργειακό νησί που σκοπεύει να χτίσει η Δανία.

Παράλληλα, ένα από τα μεγαλύτερα επενδυτικά κεφάλαια στον πλανήτη η BlackRock έχει υπογράψει συμφωνία που συνδέεται με την υπεράκτια αιολική αγορά στην Ασία. Όσο για την  Iberdrola αρχές του 2020 υπέγραψε  συμφωνία για την ανάπτυξη offshore αιολικού στα ύδατα της Ιαπωνίας, ενώ προσφάτως συμφώνησε και δεύτερη  επένδυση στην αγορά υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στην χώρου του ανατέλλοντος ηλίου, ισχύος 600 MW, σε συνεργασία με ιαπωνικές εταιρείες.  Στην υπεράκτια αιολική ενέργεια επενδύει,  όπως ανακοινώθηκε προσφάτων και αμερικανικός πετρελαϊκός κολοσσός «Chevron».