Τι φέρνει η εξάπλωση της τηλεργασίας

Ένα δημοφιλές κλισέ του 2020 ήταν ότι ο κορωνοϊός επιτάχυνε προϋπάρχουσες τάσεις. Όμως, αυτή είναι μια ατυχής περιγραφή της μαζικής ρήξης που υπέστη η εργασία γραφείου. Πριν την πανδημία, οι Αμερικανοί ξόδευαν το 5% του χρόνου εργασίας τους στο σπίτι. Την άνοιξη του 2020, ο αριθμός αυτός ήταν 60%. Η αλλαγή αυτή έγινε καλύτερα απ΄ ότι πολλοί περίμεναν. Οι άνθρωποι εργάζονται περισσότερο, όμως παρουσιάζουν ψηλότερα επίπεδα ευτυχίας και παραγωγικότητας. Καθώς τα lockdowns αποσύρονται, η εργασία από το σπίτι αναμένεται να διατηρηθεί.

Αυξανόμενος αριθμός ερευνών δείχνουν την επόμενη ημέρα στους τρόπους εργασίας μετά την πανδημία. Σε έκθεσή τους, οι Χοσέ Μαρία Μπαρέρο, Νικ Μπλούμ και Στίβεν Ντέιβις, τρείς οικονομολόγοι, ερεύνησαν χιλιάδες Αμερικανούς και συμπέραναν ότι μετά την πανδημία ο μέσος εργαζόμενος θα ήθελε να εργάζεται από το σπίτι του περίπου το μισό χρόνο. Οι εργοδότες δεν είναι τόσο υπέρ, όμως η προσδοκία τους ότι το ένα-πέμπτο του χρόνου εργασίας θα γίνεται με τηλεργασία (μία ημέρα την εβδομάδα) είναι σίγουρα μια μεγάλη αλλαγή από το προηγούμενο καθεστώς. Επίσης, δημιουργεί μια τεράστια ευκαιρία για τους εργαζόμενους στα γραφεία.

Σε περιοχές που νίκησαν τον κορωνοϊό, η τηλεργασία έχει βαλτώσει –αν και ίσως όχι τόσο πολύ όσο μερικοί θα ήλπιζαν. Στοιχεία από τη Νέα Ζηλανδία δείχνουν ότι στο τρίμηνο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020, το 27% των απασχολούμενων εργάζονταν από το σπίτι για κάποιο διάστημα στη διάρκεια της εβδομάδας. Άμεσες προ-πανδημίας συγκρίσεις δεν υπάρχουν, όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό αντιπροσωπεύει μια μεγάλη αύξηση. Η καταγραφή στοιχείων από το Google οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα ποσοστά παρουσίας στους χώρους εργασίας στη Νότια Κορέα κυμάνθηκαν σε επίπεδα οριακά χαμηλότερα, απ’ όπου βρίσκονταν πριν την πανδημία.

Η αλλαγή σε έναν υβριδικό κόσμο εργασίας σημαίνει ότι ορισμένες χαρούμενες προβλέψεις που έγιναν στην αρχή της πανδημίας δεν πρόκειται να περάσουν. Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν αυτοματοποιημένα θα παραμείνουν μειοψηφία. Οι εταιρείες θα συνεχίσουν να προσλαμβάνουν προσωπικό με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή στο γραφείο και όχι μέσω βίντεο, ενώ το κατώτερο προσωπικό θα εξακολουθήσει να έχει την ευκαιρία να μιλήσει με τα διευθυντικά στελέχη πιθανότατα στους ανελκυστήρες. Οι πόλεις δεν θα αδειάσουν. Οι επιχειρήσεις δεν θα ανταλλάξουν τους υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης με ελεύθερους επαγγελματίες, κάτι το οποίο θα ήταν δελεαστικό αν το εργατικό δυναμικό ήταν πλήρως σε τηλεργασία.

Όμως, το μπλέξιμο σπιτιού και γραφείου θα έχει τεράστιες επιπτώσεις. Θα αναγκάσει τους μάνατζερς να ανεβάσουν το επίπεδο, βελτιώνοντας τη ζωή στο γραφείο για όλους. Θα οδηγήσει σε αλλαγές στην εργασιακή νομοθεσία προσφέροντας μεγαλύτερη προστασία για εργαζόμενους που εργάζονται λιγότερο στο γραφείο. Και σίγουρα λιγότερο, θα αμβλύνει τις πολιτικές και πολιτιστικές διαφορές ανάμεσα στους εργαζόμενους που γνωρίζουν τι γίνεται γύρω τους και τους υπόλοιπους.

Για παράδειγμα, η εταιρική ζωή. Πολύ συχνά, οι δεσμεύσεις των επιχειρήσεων για διαφάνεια, αξιοπιστία και επικοινωνία αποδεικνύονται υπερβολικές. Έρευνες αποκαλύπτουν ότι δεν υπάρχει σύγκλιση ανάμεσα στις υποτιθέμενες βασικές αξίες των εταιρειών και την εκτίμηση των εργοδοτών για το πώς τις αντανακλούν. Όμως, η αλλαγή έρχεται. Σε έκθεση του Sloan Management Review παρουσιάστηκαν αναλύσεις για το πως αξιολογούν οι εργαζόμενοι την κουλτούρα και τις αξίες των εργοδοτών τους. Υπήρξε μια σημαντική αποδοχή όταν ξέσπασε η πανδημία, με σημαντικές αυξήσεις στις αξιολογήσεις για διαφάνεια και επικοινωνία. Άλλες έρευνες οδηγούν στα ίδια συμπεράσματα. Δημοσκόπηση της Gallup που κάλυψε την πρώτη φάση της πανδημίας αποκάλυψε ότι το μερίδιο των Αμερικανών υπαλλήλων που αφοσιώνονται στη δουλειά τους αυξήθηκε στα υψηλότερα επίπεδα από το 2000 όταν άρχισε η συλλογή στοιχείων. Άλλη έρευνα, της Quantum Workplace, εταιρείας λογισμικού, μεταφέρει τις απόψεις χιλιάδων ανθρώπων και καταλήγει ότι το μερίδιο όσων έδειξαν μεγάλο βαθμό αφοσίωσης στη δουλειά τους, εκτινάχθηκε στη διάρκεια της πανδημίας. “Ο κορωνοϊός ήταν το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί στην αφοσίωση των υπαλλήλων,” υποστηρίζει ο Τζος Μπέρσιν, αναλυτής.

Ένας λόγος είναι ότι αυτή η εμπλοκή μεταξύ εργασίας και σπιτιού καθιστά δύσκολο για τις εταιρείες να μεταχειρίζονται τους υπαλλήλους γραφείου σαν ρομποτοειδή. “Πριν την πανδημία,” λέει η Μόνια Κανγκ, ιδρύτρια της innovatorsBox, “ξεχνούσαμε ότι οι άνθρωποι έρχονται πρώτοι,” Στη διάρκεια της, είδαμε παιδιά να εισβάλουν στο zoom, ή τη μπουγάδα στο βάθος της οθόνης, εικόνες που “μαλάκωσαν” ακόμη και τους πιό αυστηρούς μάνατζερς, αναγκάζοντάς τους να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο προσωπικό τους.

Η εξ αποστάσεως εργασία ανάγκασε τους ανθρώπους να επικοινωνούν καλύτερα. Οι μάνατζερς δεν μπορούν απλά να ελπίζουν ότι οι υφιστάμενοί τους θα βρουν πληροφορίες με την όσφρηση, όπως γίνεται στο γραφείο. Αντίθετα, θα πρέπει να εργαστούν για την μεταφορά των μηνυμάτων και αυτό μπορεί να γίνει με τον παλιό τρόπο: παίρνοντας τηλέφωνο. Η πανδημία ενθάρρυνε τους μάνατζερς να δείξουν περισσότερη εμπιστοσύνη στην τεχνολογία που επιτρέπει στους εργαζόμενους να επικοινωνούν και να συνεργάζονται αποτελεσματικά. Έρευνα των Μπλουμ, Ντειβις και Ζέστκοβα αποκαλύπτει μεγάλη άνοδο του μεριδίου νέων αιτήσεων για πατέντες που υποστηρίζουν την εξ αποστάσεως εργασία.

Η ιδέα πως οι μάνατζερς χρησιμοποιούν εργαλεία για να συνομιλούν και να παρακολουθούν τους εργαζόμενους στα σπίτια τους, μπορεί να ακούγεται άβολα, αλλά είναι συνήθως νόμιμη. Κι όμως, η άνοδος της υβριδικής εργασίας έχει άλλους νομικές επιπτώσεις -τη δεύτερη συνέπεια. Με την εξέλιξη της οικονομίας, γίνεται δυσκολότερο να πει κανείς ποιος είναι εργαζόμενος και ποιος αυτοαπασχολούμενος. Ταυτόχρονα, η αύξηση της τηλεργασίας δοκιμάζει το όρια των ευθυνών για εργαζόμενους και εργοδότες. Ο εργασιακός νόμος, άλλωστε, βασίζεται κυρίως στην υπόθεση ότι η εργασία λαμβάνει χώρα σε γραφείο ή εργοστάσιο.

Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς το νομικό αντίκτυπο της μεταστροφής σε υβριδική εργασία. Ανάλυση των αμερικανικών νομικών αιτήσεων σε πολιτειακά και ομοσπονδιακά δικαστήρια αποκαλύπτει ότι ο αριθμός των υποθέσεων που αναφέρουν “εργασία από το σπίτι” κινείται σε διπλάσια επίπεδα απ΄ ότι πριν την πανδημία. Δικηγόροι στην πολιτεία της Νέας Υόρκης προειδοποιούν ότι οι εργοδότες έχουν ελλιπή στοιχεία για τους εργαζόμενους εξ αποστάσεως στη διάρκεια της πανδημίας γι’ αυτό και οι εταιρείες θα έχουν να υπερασπιστούν τα αιτήματα εργαζομένων για πληρωμή υπερωριών. Αρκετές βορειο-ανατολικές πολιτείες βρίσκονται ήδη σε νομική μάχη για το ποια κυβέρνηση θα πρέπει να εισπράττει τον φόρο εισοδήματος ενός υπαλλήλου του οποίου το γραφείο είναι σε μια πολιτεία, αλλά αυτός εργάζεται εξ αποστάσεως σε άλλη πολιτεία.

Άλλες χώρες, επίσης, συνειδητοποιούν τους περιορισμούς της υπάρχουσας νομοθεσίας. Πέρυσι, κάποιοι Ρώσοι επιχειρηματίες έκαναν χρήση κενών στη νομοθεσία που τους επέτρεπε να μειώσουν τους μισθούς εργαζομένων που δούλευαν με τηλεργασία. Παρότι υπάρχουν πολλά παραδείγματα για τα πολλά οφέλη της εργασίας εξ αποστάσεως, για την παραγωγικότητα και την ισορροπία ζωής, σε πολλές χώρες οι εργαζόμενοι δεν έχουν δικαίωμα να ζητήσουν κάτι τέτοιο.

Όλο αυτό προκαλεί μια τάση επικαιροποίησης των κανόνων. “Τους πρόσφατους μήνες, είδαμε μια έξαρση νέας νομοθεσίας που ρυθμίζουν την εξ αποστάσεως εργασία και την τηλεργασία -τάση η οποία αναμένεται να συνεχισθεί,” σύμφωνα με το δικηγορικό γραφείο dla Piper. Η Ρωσία έκλεισε το κενό στη νομοθεσία. Η Γερμανία εξετάζει την ιδέα να προσφέρει στους εργαζόμενους το δικαίωμα εξ αποστάσεως εργασία για συγκεκριμένο αριθμό ημερών ετησίως. Η Ιρλανδία επίσης πρόκειται να ακολουθήσει, ενώ η Βρετανία δημιουργεί το νομικό δικαίωμα να ζητείται από εργαζόμενο εργασία από το σπίτι (χωρίς καμιά υποχρέωση για αποδοχή του αιτήματος). Η Γαλλία προσωρινά εφαρμόζει νόμο που καθιστά νόμιμο για τους εργαζόμενους να τρώνε στα γραφεία τους, ώστε να αποφευχθεί το φαινόμενο της υπερεργασίας, αν και δείχνει αναχρονιστικό δεδομένου ότι οι εσωτερικές και επαγγελματικές σφαίρες είναι ίδιες.

Η τρίτη μεγάλη συνέπεια σχετίζεται με την κουλτούρα και την πολιτική. Πριν την πανδημία υπήρχε ένα διογκούμενο ρήγμα ανάμεσα στους περισσότερο και λιγότερο μορφωμένους, όχι τόσο στο πόσα χρήματα έβγαζαν, αλλά για το τι σήμαινε η δουλειά γι’ αυτούς. Πρόσφατα, οι ώρες εργασίας των λιγότερο μορφωμένων υποχωρούν σταθερά, ίσως επειδή η αύξηση των πραγματικών μισθών καθιστά ευκολότερο να διατηρήσεις ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης. Όμως, για τους περισσότερο μορφωμένους, οι ώρες εργασίας αυξήθηκαν. Έρευνα αποκαλύπτει ότι αυτό γίνεται επειδή οι ίδιοι απολαμβάνουν τη δουλειά τους. Κάνοντας καλά τη δουλειά, για πολλούς μορφωμένους εργαζόμενους, είναι σημαντικό μέρος της ταυτότητάς τους και αποκτούν αυτο-εκτίμηση.

Ακόμη και πριν την πανδημία, εργαζόμενοι με γνώση και άλλοι είχαν διαφορετικούς δρόμους, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτιστικά. Τώρα, ένα από τα λίγα πράγματα που παλιά τους ένωναν -η κοινή εμπειρία του πρωϊνού ξυπνήματος και η δύσκολη, ακριβή μεταφορά στη δουλειά- χάνεται.

Οι καλές δουλειές είναι εκείνες που μπορούν να γίνουν από το σπίτι. Οι καλύτερα μορφωμένοι είναι επίσης εκείνοι στους οποίους θα επιτραπεί να εξακολουθήσουν να εργάζονται εξ αποστάσεως. Έτσι, οι καλοπληρωμένοι με καλές δουλειές πιθανότητα θα έχουν την ευελιξία για παίρνουν τα παιδιά τους απο το σχολείο, ή από τους συγγενείς. Οι σχέσεις τους με όσους έχουν χειρότερες δουλειές -βασικοί εργάτες” που κινούνται σε δημόσιους χώρους και κινούν την οικονομία, ίσως γίνουν, ακραία, το άνοιγμα της πόρτας στο ντελίβερι. Δεν είναι εύκολο να προβλέψει κανείς τις πολιτικές συνέπειες αυτής της νέας τάσης, όμως δείχνει απίθανο να είναι ήπιες.