Το μικρό «θαύμα» του Ταμείου Ανάκαμψης – Πώς θα πάμε από τα 32 στα 57 δισ. ευρώ

Ο Θόδωρος Σκυλακάκης είναι έτοιμος για την απάντηση πριν καν προλάβει κανείς να θέσει την ερώτηση για το πώς θα «αυγατίσουν» οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης –για το οποίο έχει τη βασική πολιτική ευθύνη- αλλά και το πού θα κατευθυνθούν. Η απάντηση δεν έχει ίχνος θεωρητικών ή άλλων προσεγγίσεων, έχει απλώς «χαρτί και μολύβι».

Όταν αποτόλμησα σε μια από τις συναντήσεις μας να τον ρωτήσω και εγώ για τους πόρους και για τις επενδύσεις, η απάντησή του ήταν σχεδόν μονολεκτική: «Σελίδα 162». Για την ακρίβεια, δεν πρόκειται για μια και μόνη σελίδα, αλλά για ολόκληρο παράρτημα που υπάρχει στην αναλυτική περιγραφή της παρουσίασης του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».

Ουσιαστικά, πρόκειται για τον συγκεντρωτικό πίνακα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων του Ελληνικού Σχεδίου, το περιεχόμενο του οποίου γνωρίζει «απέξω και ανακατωτά» ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών. Άλλωστε, μπορεί βασίμως να ισχυρισθεί ότι για αρκετά από τα projects -ειδικά αν ενσωματώνουν μεταρρυθμίσεις- είναι ο εμπνευστής και συγγραφέας.

Η «μαγική» συνταγή

Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι πόροι των 32 δισ. ευρώ δεν πρόκειται με προσευχές και άλλα… μυστήρια να εκτοξευθούν στο ύψος των 57 δισ. ευρώ δίχως τους ιδιώτες επενδυτές και τα κεφάλαια τους. Το εργαλείο – καθόλου μαγικό- ακούει στις λέξεις «συγχρηματοδότηση» ή και ΣΔΙΤ πέραν των 13 δισ. που θα γίνουν 26 δισ. ευρώ.

Με το «καλημέρα» στη σελίδα 162 διαβάζουμε την περιγραφή μιας επένδυσης με αρχική μαγιά 450 εκατομμυρίων ευρώ που αφορά τα συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που θεωρούνται καθοριστικά για την ανάπτυξη των ΑΠΕ: «Ενίσχυση της αποθήκευσης ενέργειας ισχύος ύψους μέχρι 1.380 MW (αντλησιοταμίευση – μπαταρίες) έτσι ώστε η διανομή ρεύματος να μην αντιμετωπίζει κινδύνους και παράλληλα να μπορεί να αξιοποιείται αποτελεσματικότερα η παραγωγή των ανανεώσιμων πηγών χωρίς να χάνεται το πλεόνασμα παραγωγής τους που προκαλούν οι διαφορετικές ροές προσφοράς και ζήτησης».

Το Ταμείο βάζει τα 450 εκατομμύρια και οι ιδιώτες τα άλλα 450 ή και ένα πολλαπλάσιο ποσό για αυτήν την εμβληματική πράσινη επένδυση του μέλλοντος.

Στο ίδιο πράσινο πλαίσιο θα λειτουργήσει και η επένδυση για την προώθηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών και την αναβάθμιση του συστήματος μεταφοράς. Εδώ, το Ταμείο βάζει 195 εκατομμύρια ευρώ και είναι αισιόδοξο για την μόχλευση των κεφαλαίων που θα προκαλέσει η έλευση των ενδιαφερομένων επενδυτών.

Στην περιγραφή της επένδυσης διαβάζω: «Διασύνδεση Κυκλάδων–Φάση Δ, και εναέρια γραμμή Κόρινθος–ΚΥΤ Κουμουνδούρου 400 KV και συνοδευτικά έργα. Έργα που θωρακίζουν την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, ενώ παράλληλα αξιοποιούν τις μεγάλες δυνατότητες παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην θαλάσσια επικράτεια μας και στην Πελοπόννησο. Διευκολύνουν επίσης τη μείωση του κόστους ενέργειας οδηγώντας σε νέες επενδύσεις και θέσεις εργασίας στους ενεργειοβόρους κλάδους της οικονομίας».

Τα προγράμματα «Εξοικονομώ»

Όπως επισημαίνει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών «μεγάλες κινητοποιήσεις επενδυτών και κυρίως κεφαλαίων αναμένουμε με τα 3 προγράμματα Εξοικονομώ». Πιο συγκεκριμένα, το Ταμείο ξεκινά με ένα ποσό 1,081 δισ. ευρώ για το Εξοικονομώ Κατ΄οίκον, με 450 εκατ. ευρώ για το Εξοικονομώ Επιχειρώντας και με 200 εκατ. ευρώ για το Εξοικονομώ στο Δημόσιο.

Για παράδειγμα, διαβάζω στη περιγραφή του Εξοικονομώ στο Δημόσιο: «Ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμιση υποδομών και κτιρίων του Δημοσίου και της τοπικής αυτοδιοίκησης και ενεργειακή αναβάθμιση του οδοφωτισμού, με την σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα. Το Εξοικονομώ στο δημόσιο πέρα από τις επενδύσεις, τη μόχλευση οικονομικής δραστηριότητας και την επακόλουθη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας που επιβαρύνει σήμερα τον κρατικό προϋπολογισμό».

Και βεβαίως όλα τα χρήματα του Ταμείου δεν πάνε στους λίγους, ισχυρούς και πλούσιους όπως θέλουν να υποστηρίζουν δυνάμεις της αντιπολίτευσης – πηγαίνουν μέσα από προγράμματα όπως το Εξοικονομώ και στα νοικοκυριά και στους μικρομεσαίους, ενώ οι πολλασιαστικές επενδύσεις που γίνονται έρχονται να στηρίξουν την μεταποίηση αλλά και χιλιάδες εξειδικευμένους τεχνίτες και επαγγελματίες. Το τελικό όφελος θα αφορά την ελληνική κοινωνία και το πιο παραγωγικό της κομμάτι.

Αντιγράφω από την περιγραφή του Εξοικονομώ για τα νοικοκυριά: «Ενίσχυση δράσεων ενεργειακής εξοικονόμησης των νοικοκυριών, με στόχο εξοικονόμηση ενέργειας κατ’ ελάχιστον 30%. Περιλαμβάνει αντικατάσταση κουφωμάτων, αναβάθμιση συστημάτων ψύξης και θέρμανσης, ηλιακούς θερμοσίφωνες, αντλίες θερμότητας, «έξυπνα» συστήματα ενεργειακής εξοικονόμησης και διαχείρισης οικιακών συσκευών, φωτοβολταϊκά στις στέγες κ.λπ. Το έργο θα μειώσει το κόστος της θέρμανσης και ψύξης, καθώς και κατανάλωσης ηλεκτρικής  ενέργειας στις κατοικίες και θα έχει σημαντικές ωφέλειες από πλευράς οικονομικής δραστηριότητας και θέσεων εργασίας για τους παρόχους των εργασιών και τις σχετικές βιομηχανίες».

Το ίδιο ισχύει και για το Εξοικονομώ που μπορούν να αξιοποιήσουν και οι μικρομεσαίοι: «Ενίσχυση των ενεργειών βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας της λειτουργίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με στόχο εξοικονόμηση κατ’ ελάχιστον 30%. Περιλαμβάνονται ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, ενεργειακή αναβάθμιση παραγωγικών διαδικασιών, συστήματα ανάκτησης θερμότητας στο πλαίσιο παραγωγικών διαδικασιών, εγκατάσταση «έξυπνων» ενεργειακών συστημάτων, ηλεκτρικά οχήματα διανομής κ.λπ. Το έργο θα βοηθήσει στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και θα δημιουργήσει τόνωση δραστηριότητας και θέσεων εργασίας για τους παρόχους των εργασιών και τις σχετικές βιομηχανίες».

Τα ΣΔΙΤ

Στη σελίδα 167 θα βρούμε το επενδυτικό πρόγραμμα της Ηλεκτροκίνησης. Από το ποσό της αρχικής μαγιάς των 200 εκατ. ευρώ ένα κομμάτι θα κατευθυνθεί προς την χρηματοδότηση μέσω επιδοτήσεων για τη δημιουργία σταθμών φόρτισης για ηλεκτροκίνητα οχήματα σε ολόκληρη την Ελλάδα (αεροδρόμια, εθνικές οδοί, σταθμοί εξυπηρέτησης οχημάτων, πρατήρια καυσίμων κ.λπ) καθώς και η  αντικατάσταση των παλαιών ρυπογόνων ταξί με ηλεκτρικά.

Στη συνέχεια ο κ. Σκυλακάκης μας προτρέπει να πάμε και μια βόλτα από τα ΣΔΙΤ του Ταμείου Ανάκαμψης. Για παράδειγμα, το Ταμείο Ανάκαμψης με τα 200 εκατομμύρια ευρώ που θα έχει στη διάθεση του θα προχωρήσει ένα μεγάλο, φιλόδοξο αλλά και σε κάθε περίπτωση απαιτητικό πρόγραμμα αρδευτικών έργων με ΣΔΙΤ για την ενίσχυση της γεωργικής παραγωγής.

Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει υπάρξει πρόβλεψη να ενταχθούν «μεγάλες επενδύσεις σε αρδευτικά δίκτυα και συστήματα (κατασκευή και εκσυγχρονισμός φραγμάτων, αρδευτικών δικτύων, δεξαμενών κ.ά) σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ), ώστε να υπάρξει αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων και κατά συνέπεια της αγροτικής παραγωγής με παράλληλη έξυπνη διαχείριση των υδατικών πόρων και την εξοικονόμηση των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων».

Το ίδιο συμβαίνει και με τα projects για τις μονάδες αφαλάτωσης. Τα projects αυτά ανήκουν σε μια μεγάλη ενότητα που τιτλοφορείται «Έργα Παροχής και Εξοικονόμησης Πόσιμου Νερού» συνολικής επένδυσης 200 εκατομμυρίων ευρώ. ΣΔΙΤ λοιπόν και για τις αφαλατώσεις που μπορούν να δώσουν ανάσα ζωής σε πολλά νησιά και στο πλαίσιο εξοικονόμησης των διαθέσιμων υδάτινων πόρων.

Αν και μικρό συγκριτικά το ποσό που εμφανίζεται στη σελίδα 170 δουλεύει άνετα και κυρίως πολλαπλασιαστικά. Μόλις 19 εκατ. ευρώ για την κατασκευή 13 Περιφερειακών Επιχειρησιακών Κέντρων τελευταίας τεχνολογίας για την Πολιτική Προστασία με την μέθοδο των ΣΔΙΤ. Στην περιγραφή διαβάζω: «Γίνεται έτσι πιο έγκαιρη και αποτελεσματική η διαχείριση των κινδύνων και των κρίσεων και σε περιφερειακό επίπεδο».

Επιστρέφουμε για λίγο στον χώρο των επιδοτήσεων. Με 375 εκατ. ευρώ ενισχύεται με επιδοτήσεις ο ψηφιακός μετασχηματισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ώστε να βελτιώσουν την λειτουργία τους και την ανταγωνιστικότητα τους ενσωματώνοντας νέες τεχνολογίες ηλεκτρονικών πληρωμών, εργασίας από απόσταση, ψηφιακού γραφείου (διαχείριση εγγράφων, έργων κ.λπ.), digital marketplace, κυβερνοασφάλειας κ.λπ. με κριτήρια διασποράς της ενίσχυσης και έμφαση στην κάλυψη και των μικρότερων επιχειρήσεων.

Διδακτορικά με το βλέμμα στην αγορά εργασίας

Από το πακέτο των 471 εκατ. ευρώ θα προωθηθούν, μεταξύ άλλων, τα συγχρηματοδοτούμενα από τον ιδιωτικό τομέα ερευνητικά προγράμματα αλλά και διδακτορικά συνδεδεμένα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

Με άλλα 300 εκατ. ευρώ ως αρχική μαγιά θα προωθηθεί μια μεταρρύθμιση που προνοεί για επενδύσεις με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα: «Μεταρρύθμιση του συστήματος clawback για τον μεσοπρόθεσμο δραστικό περιορισμό του και ταυτόχρονος συμψηφισμός επιστροφών clawback με δαπάνες κλινικών μελετών, δαπάνες για Έρευνα & Ανάπτυξη ή επενδυτικές δαπάνες των υπόχρεων για την επιστροφή εταιριών για την περίοδο 2021-2023, καθώς και πολιτικές για τον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης».

Κεφάλαια ιδιωτών θα κινητοποιήσει και η επένδυση των 98 εκατ. ευρώ για την «αναβάθμιση υφιστάμενων και δημιουργία νέων δικαστικών κτιρίων και ταυτόχρονα βελτίωση, με την καταγραφή των αναγκών, των ελληνικών δικαστικών υποδομών μέσα από την ίδρυση ενός μητρώου δεδομένων ηλεκτρονικής καταγραφής και ταυτότητας για όλα τα δικαστικά κτίρια».

Επιπλέον των 25 + 18 εκατ. ευρώ κεφάλαια θα έρθουν να προστεθούν λόγω δύο προγραμμάτων όπως το Ερευνώ– Δημιουργώ- Καινοτομώ (χρηματοδοτεί προτάσεις συνεργατικών έργων Έρευνας & Ανάπτυξης μεταξύ επιχειρήσεων και Ερευνητικών Φορέων που αξιολογήθηκαν με πολύ υψηλή βαθμολογία στο κριτήριο «αριστείας».

Οι επιλέξιμοι τομείς χρηματοδότησης της RIS3 /έξυπνη εξειδίκευση είναι οι ακόλουθοι: 1) Τομέας Πληροφορικής και Επικοινωνιών 2) Περιβάλλον και  Αειφόρος Ανάπτυξη 3) Ενέργεια 4) Προηγμένα Υλικά-Κατασκευές, 5) Αγροδιατροφικός Τομέας, 6) Υγεία και Φαρμακευτικά Προϊόντα, 7) Μεταφορές και Εφοδιαστική, 8) Τουρισμός, Πολιτισμός και Δημιουργικές Βιομηχανίες) και το Χρηματοδότηση της Καινοτομίας – HORIZON 2020 (χρηματοδοτεί έργα του HORIZON 2020 με τη “Σφραγίδα Αριστείας” με στόχο να ενισχυθούν κορυφαίες καινοτόμες εταιρείες για την παραγωγή εξαιρετικά προηγμένων προϊόντων ή/και υπηρεσιών).

«Εμβληματική» παρέμβαση στο δίκτυο σιδηροδρόμων

Με ΣΔΙΤ θα προχωρήσει και ο εκσυγχρονισμός του δικτύου σιδηροδρόμων με εμβληματική, όπως αναφέρεται στο Ελληνικό Σχέδιο, παρέμβαση στην ηλεκτροδότηση, σηματοδότηση, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων, της γραμμής από Πειραιά/Αθήνα έως Θεσσαλονίκη.

Στόχος, σε κάθε περίπτωση, η ολοκλήρωση του μετασχηματισμού των σιδηροδρομικών μεταφορών για να γίνει η χώρα πύλη εμπορίου προς την Ευρώπη. Τα ΣΔΙΤ του σιδηροδρομικού δικτύου φθάνουν τα 130 εκατομμύρια ευρώ, ενώ ένα ποσό 24 εκατομμυρίων ευρώ θα κατευθυνθεί για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του ΟΣΕ που θα προχωρήσει και εκείνος με το εργαλείο των ΣΔΙΤ.

Επιπλέον σημαντικά κεφάλαια θα φέρει και το επενδυτικό πρόγραμμα τουριστική ανάπτυξης που ξεκινά με 260 εκατ. ευρώ. Στη σχετική περιγραφή διαβάζω:  «Επένδυση στην ανάπτυξη και στην διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος με παρεμβάσεις για τον Ορεινό τουρισμό, τον Τουρισμό Υγείας και Ευεξίας (αξιοποίηση Ιαματικών πηγών), τον Αγροτουρισμό και την Γαστρονομία, την αναβάθμιση των τουριστικών λιμανιών, τον Καταδυτικό τουρισμό, την προσβασιμότητα στις παραλίες. Στόχοι η βελτίωση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος, η βελτίωση της απόδοσης των υφιστάμενων τουριστικών επενδύσεων και η διεύρυνση της τουριστικής περιόδου».

«Εξυπνη μεταποίηση»

Η μόχλευση κεφαλαίων συνοδεύει όμως και τα έργα που απαιτούν συγχρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα. Για παράδειγμα, 75 εκατομμύρια ευρώ θα κατευθυνθούν για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στον τομέα της «έξυπνης μεταποίησης». Οι συγκεκριμένες επένδυσης θα μπορούν να έχουν ένα βαθμό συγχρηματοδότησης που δεν θα υπερβαίνει το 50%.

Όπως επισημαίνεται σχετικά «η επιτάχυνση της αναβάθμισης του παραγωγικού εξοπλισμού και των υποδομών των μεταποιητικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων με οικονομική ενίσχυση των σχετικών επενδύσεων σε συστήματα έξυπνης μεταποίησης και τεχνητής νοημοσύνης. «Στόχος η βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της μεταποίησης και η ενίσχυση ποιοτικών θέσεων εργασίας».

Το ίδιο ποσοστό συγχρηματοδότησης θα αφορά και τις επενδύσεις που θα στοχεύουν στο μετασχηματισμό του γεωργικού τομέα και οι οποίες ξεκινούν έχοντας εξασφαλίσει 520 εκατομμύρια ευρώ.

Στο κείμενο της αναλυτικής παρουσίασης του Σχεδίου διαβάζω: «Προώθηση προγραμμάτων οικονομικής ενίσχυσης του αγροτοδιατροφικού τομέα για την πραγματοποίηση επενδύσεων με προσανατολισμό την πράσινη γεωργία και την γεωργία ακριβείας, έμφαση στην συγχρηματοδότηση (μέσος όρος συγχρηματοδότησης 50%) και πρόταξη των συνεργασιών τόσο οριζόντιων (σε επίπεδο πρωτογενούς τομέα), όσο και κάθετων που αφορούν cluster που μπορούν να συνδυάζουν επιχειρήσεις και συνεργατικά σχήματα του πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα με στόχο την καινοτομία και την εξωστρέφεια. Περιλαμβάνεται εδώ και η συμβολαιακή γεωργία. Τα προγράμματα αφορούν μεταξύ άλλων την καινοτομία και την οικολογική επεξεργασία γεωργικών προϊόντων, τον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα, την αναδιάρθρωση καλλιεργειών και την γενετική βελτίωση ζώων. Η επένδυση στοχεύει στην αύξηση της ποιότητας και της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων, στην αύξηση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής και στην αύξηση των εξαγωγών».

Με αρχικό ποσό 35 εκατ. ευρώ θα ενισχυθούν όλες οι δράσεις του εκσυγχρονισμού της παραγωγής των υδατοκαλλιεργειών και της διαφοροποίησης της παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα, οι ενισχύσεις θα αφορούν μεταξύ άλλων «τις καινοτόμες λύσεις εξοπλισμού, την έρευνα, την μεταφορά τεχνογνωσίας και την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού.

Επίσης, προβλέπεται η δημιουργία τράπεζας γενετικού υλικού για απειλούμενα είδη και εμπορικά είδη ψαριών γλυκού νερού. Στόχος η αύξηση της παραγωγικότητας, η μείωση του κόστους παραγωγής, η αύξηση των εξαγωγών των προϊόντων του κλάδου και των θέσεων εργασίας που δημιουργεί».

Τέλος, με 175 εκατ. ευρώ το Ταμείο Ανάκαμψης θα έρθει για να ενισχύσει κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες και με απολύτως εξειδικευμένα κριτήρια «για την προσέλκυση εμβληματικών επενδύσεων από διακεκριμένες οντότητες που ενισχύουν σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας σε διεθνές επίπεδο».

Με τις ειδικές αυτές ενισχύσεις η χώρα μπορεί να διεκδικήσει στο μέτρο των δυνατοτήτων της επενδύσεις όπως το εργοστάσιο ενός πολυεθνικού γίγαντα των καιρών μας.