Δασικοί Χάρτες: Μαίνεται ο πόλεμος για τους ασπαλάθους

Δεν πρόλαβε να δημοσιευθεί η απόφαση του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) κ. Γιώργου Αμυρά για τα φρύγανα και τους ασπάλαθους και οι διαμαρτυρίες έχουν πάρει τη μορφή χιονοστοιβάδας.

Ο στόχος ήταν να επιλυθεί το ζήτημα των άλλοτε αγροτικών εκτάσεων που δασώθηκαν με τα χρόνια και καταγράφονται πλέον ως δάση και να κατευναστεί η θύελλα αντιδράσεων πολιτών που είχε ξεσπάσει κυρίως στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα.

Όμως, αντί για νηνεμία έφερε …καταιγίδες στον επιστημονικό κόσμο, με τους δασολόγους να ετοιμάζονται να προσφύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Μάλιστα, ένα μέλος του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών απέσυρε την υπογραφή του από τη γνωμοδότηση, πάνω στην οποία βασίστηκε η απόφαση Αμυρά. Σύμφωνα με αυτή, εκτάσεις όπου φύονται φρύγανα και ασπάλαθοι δεν συγκεντρώνουν τα κριτήρια ώστε να θεωρούνται δασικά κατά την κατάρτιση των Δασικών Χαρτών.

Όπως τονίζει ο Δρ Γεώργιος Καρέτσος, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων «αντελήφθην το σφάλμα μου και απέσυρα την υπογραφή μου ως προς το σκέλος που αφορά τα φρυγανικά οικοσυστήματα, επειδή επιπλέον, όπως εκ των υστέρων διαπίστωσα, η γνωμοδότηση αυτή ενέχει ακόμη και αμφισβήτηση της συνταγματικής επιταγής και της σχετικής νομοθεσίας, ήταν σοβαρό ατόπημα εκ μέρους μου».

Από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΔΔΥ) και μέλος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου (ΓΕΩΤΕΕ) κ. Νίκος Μπόκαρης, μιλώντας στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» χαρακτηρίζει την απόφαση Αμυρά ως επιστημονικά «αυθαίρετη» και αντισυνταγματική και επισημαίνει ότι «εξετάζουμε όλες τις παραμέτρους για προσφυγή στο ΣτΕ». Αναφέρεται μάλιστα σε «εννοιολογική διολίσθηση» με τον περιορισμό των ειδών που συγκαταλέγονται στην άγρια ξυλώδη βλάστηση (που προστατεύονται από το Σύνταγμα), εξαιρώντας τον ασπάλαθο.

Τα στοιχεία και τα επιστημονικά κριτήρια που απαιτούνται για τον χαρακτηρισμό μιας έκτασης ως δάσος, δασικής, χορτολιβαδικής ή βραχώδους ορίζονται με Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) μετά από πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος και γι΄ αυτό είχε εκδοθεί το Π.Δ 32/2016, το οποίο μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με ΠΔ και όχι με υπουργική απόφαση, «έτσι ώστε να περάσει από τη βάσανο του ΣτΕ για τον έλεγχο της συνταγματικής του νομιμότητας», όπως λέει ο πρόεδρος της ΠΕΔΔΥ Δρ. Νικήτας Φραγκισκάκης,

Όπως σημειώνει ο ίδιος, «ήδη έχουμε κρούσεις από τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και άλλες περιοχές, που μας λένε ότι, αφού βγήκαν οι ασπάλαθοι, εξυπηρετώντας την Κρήτη και τα νησιά, γιατί να μην αφαιρεθούν και τα πουρνάρια». Και επισημαίνει, ότι εάν οι αλλαγές δεν γίνονται σε στέρεες βάσεις – επιστημονικά και θεσμικά – η υπόθεση θα καταλήξει σε …βαρέλι δίχως πάτο.

Πάντως, είναι αξιοσημείωτο ότι ανάλογη απόφαση με του κ. Αμυρά, είχε υπογράψει το 2019 ο τότε αναπληρωτής υπουργός κ. Σωκράτης Φάμελλος κάνοντας αποδεκτή ανάλογη γνωμοδότηση για τις φρυγανικές εκτάσεις, αν και δεν ελήφθη υπόψη στη σύνταξη των δασικών χαρτών του Αιγαίου.

Υπάρχει και αντίλογος

Ωστόσο, και στον κλάδο των δασολόγων υπάρχουν δύο …σχολές.

Έτσι, από την πλευρά του, ο τέως Γενικός Διευθυντής Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος κ. Κωνσταντίνος Δημόπουλος αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι με τη νέα απόφαση δεν «εξαφανίζεται» ούτε «διαγράφεται» ο ασπάλαθος από τα δασικά είδη. Αντιθέτως, ξεκαθαρίζεται πως οι αγροτικές εκτάσεις, στις οποίες λόγω εγκατάλειψης της αγροτικής δραστηριότητας εγκαταστάθηκε σε βάθος χρόνου μόνο το είδος του ασπάλαθου, δεν μπορούν να αποτελέσουν δασοβιοκοινότητα και δασογενές περιβάλλον, άρα να πληρούν την προϋπόθεση της ύπαρξης οργανικής ενότητας όπως απαιτείται από το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος και από το Προεδρικό Διάταγμα 32/2016. Το ίδιο ισχύει, σύμφωνα με τον ίδιο, και για τις χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις, όταν αναπτύσσονται σε αυτές μόνο φρύγανα και ασπάλαθος.

Όπως σημειώνει, «το Σύνταγμα ρητώς προστατεύει τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, και όχι άλλου είδους εκτάσεις, με άλλα χαρακτηριστικά. Πώς μπορεί λοιπόν η απλή ύπαρξη μόνο ασπαλάθου σε πρώην αγροτικές εκτάσεις, με καθαρά επιστημονικά κριτήρια, να θεωρηθεί πως αρκεί για την πλήρωση της ανωτέρω προϋπόθεσης, η οποία και αφορά τα συνταγματικώς προστατευόμενα δάση και τις δασικές εκτάσεις»;

Αναφερόμενος ειδικά στα νησιά, ο κ. Δημόπουλος θεωρεί λανθασμένη την τακτική συναδέλφων του που θεωρούν ότι θα σταματήσει κύμα της οικοδομικής ανάπτυξης στο Αιγαίο με τη ανάδειξη των φρυγανικών συστημάτων ως δασικών. Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν μπορεί ένα ζήτημα καθαρά χωροταξικό και σχετικό με τις εκάστοτε χρήσεις γης να επιλυθεί «χρησιμοποιώντας καθαρά δασικά κριτήρια, και μάλιστα με ακραία διασταλτικό τρόπο».

Το ιδιοκτησιακό και τα εκχερσωμένα

Σε κάθε περίπτωση, η ανάρτηση των Δασικών Χαρτών σε ολόκληρη τη χώρα ανέδειξε εκατοντάδες προβλήματα, τα οποία όπως ανέφερε ο χθες ο κ. Αμυράς από τη Λευκάδα και το Μεγανήσι, «η δημόσια διοίκηση θα αναδιαμορφώσει τους δασικούς χάρτες κατά τόπους με «λεπτοβελονιά», λαμβάνοντας υπόψιν μετρήσιμα στοιχεία και τηρώντας απαρέγκλιτα τις επιταγές του Συντάγματος».

Ειδικότερα, προωθούνται λύσεις για το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Καταρχάς, σε Κυκλάδες, Κρήτη, Ιόνια νησιά, Λέσβος, Σάμος, Χίος, Κύθηρα, Αντικύθηρα και Μάνη δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου (δηλαδή το βάρος της απόδειξης της ιδιοκτησίας πέφτει εξίσου στον ιδιώτη και στο Δημόσιο). Αντίθετα, στα Δωδεκάνησα (όπως και στην υπόλοιπη χώρα) ισχύει, με συνέπεια μια δασική έκταση σε αυτά τα νησιά να είναι εξ ορισμού δημόσια, εκτός αν ο ιδιώτης αποδείξει το αντίθετο. Και με δεδομένο ότι στα Δωδεκάνησα πάνω από το 50% των εκτάσεων καταγράφεται στους αναρτημένους χάρτες ως δασικό η αναστάτωση των πολιτών είναι τεράστια.

Σε ορισμένα νησιά μάλιστα όπως στη Σύμη, στο Αγαθονήσι, στην Πάτμο, στην Κάσο και στην Κάρπαθο τα ποσοστά των δασών στους χάρτες κυμαίνονται από 73% έως και 88%. Η λύση που έχει πέσει στο τραπέζι είναι να προστεθούν τα Δωδεκάνησα στη λίστα των περιοχών όπου δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου. Άλλωστε, και η Μάνη εντάχθηκε το 2014, με ρύθμιση που τροποποιούσε το περίφημο άρθρο 62 του ν. 998/1979.

Αναφορικά με τις χορτολιβαδικές, βραχώδεις και πετρώδεις εκτάσεις, που βρίσκονται σε περιοχές, επί των οποίων δεν ισχύει το τεκμήριο της κυριότητας του δημοσίου, σήμερα ορίζεται ως τρόπος αναγνώρισης της κυριότητας – και συνακόλουθα η εξαίρεσή τους από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και η δυνατότητα εκμετάλλευσής τους – η ύπαρξη τίτλων που ανάγονται πριν από τον Φεβρουάριο του 1946. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πρόταση της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής είναι η αλλαγή της ημερομηνίας, με μεταγενέστερη, ώστε να απαλλαχθούν οι πολίτες που δεν διαθέτουν παλαιούς τίτλους από πολυετείς δικαστικούς αγώνες για την απόδειξη της κτήσης κυριότητας.

Σχετικά με τον γόρδιο δεσμό των παρανόμως εκχερσωμένων δασικών εκτάσεων (εκτιμώνται σε περισσότερα από δύο εκατ. στρέμματα ανά την επικράτεια) η νομοπαρασκευαστική ομάδα του υπουργείου σβήνει και ξαναγράφει ρυθμίσεις καθώς όλες οι προτάσεις έχουν αδυναμίες οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν, εκ νέου, ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ).

Επιπλέον, το επιτελείο του ΥΠΕΝ έχει να εξετάσει και άλλες δυσαρμονίες που προέκυψαν με τον χαρακτήρα των εκτάσεων, όπως ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη μοναστηριακή και εκκλησιαστική περιουσία.