Από την ύφεση στην ανάπτυξη: Πώς η οικονομία από το -8%, θα «χτυπήσει» 6% το 2022

«Κονταίνουν» οι εκτιμήσεις οικονομολόγων, κυβέρνησης και Θεσμών για το φετινό ρυθμό ανάπτυξης με τη «μπίλια» να στέκεται σε ποσοστά πέριξ του 3-4%, από περίπου 5%, όπου κατέγραφαν οι υπολογισμοί τον περασμένο Νοέμβριο.

Το εκτός προβλέψεων πολύμηνο και αυστηρό lockdown χαμηλώνει τις αρχικές προσδοκίες για την πορεία της ανάκαμψης, με τους αναλυτές, όμως, να αναμένουν «εκτόξευση» της ελληνικής οικονομίας από το 2022, με την ισχυρή αναπτυξιακή πορεία να διατηρείται όμως μέχρι το 2025-2026.

Οι επόμενοι 12-14 μήνες αποτελούν το διάστημα που η ελληνική κυβέρνηση έχει «ποντάρει» για την ανάκαμψη, όμως το 2022 αποτελεί έτος – καμπή, καθότι μέχρι τότε θα είναι σε ισχύ η τρέχουσα δημοσιονομική χαλάρωση για τα κράτη – μέλη της Ευρωζώνης, ενώ το βλέμμα είναι στις κινήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων.

Οι εκτιμήσεις πλέον δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία είναι δύσκολο να επανέλθει στα επίπεδα του 2019 πριν από το τέλος του 2022. Τα μέτρα στήριξης στον προϋπολογισμό είχαν αρχικά υπολογιστεί στα 7,5 δισ. ευρώ για το 2021, το πρωτογενές έλλειμμα στα 6,670 δισ. ευρώ ή στο 3,88% του ΑΕΠ, όμως πλέον ο λογαριασμός έχει αυξηθεί στα 14 δισ. ευρώ και το έλλειμμα πλέον εκτιμάται ότι μπορεί να ανέλθει στο 6-7% του ΑΕΠ. Το αποτύπωμα των “πληγών” της πανδημίας φαίνεται στα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) καθώς το χρέος ανήλθε στο 205,6% του ελληνικού ΑΕΠ στο τέλος του 2020 και το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ανήλθε στο 9,7% του ΑΕΠ.

Κατά τις πρόσφατες διαβουλεύσεις των Θεσμών με το οικονομικό επιτελείο τέθηκαν επί τάπητος οι εξελίξεις στο δημοσιονομικό μέτωπο και οι επιπτώσεις των περιοριστικών μέτρων στην οικονομία με τις εκτιμήσεις να δείχνουν πως η ανάκαμψη το 2021 θα κυμανθεί στο 3,5-4%, με τις προβλέψεις φυσικά να γίνονται σε ένα αβέβαιο περιβάλλον, καθώς το τοπίο για την πορεία της φετινής θερινής σεζόν – δηλαδή το στοίχημα του τουρισμού- είναι ακόμα θολό.

Οι επικεφαλής των Θεσμών εμφανίζονται πιο απαισιόδοξοι για την αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ πλησιάζοντας την νέα αναθεωρημένη εκτίμηση του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα στο σενάριο του 4,2%. Οι εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου αναμένεται να αποτυπωθούν στο πρόγραμμα Σταθερότητας που προγραμματίζεται να κατατεθεί στην Κομισιόν τέλος Απριλίου και στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής κατά τον Μάιο.

Σύμφωνα με πληροφορίες το υπουργείο Οικονομικών θα ενσωματώνει ένα βασικό σενάριο για την πορεία του ελληνικού ΑΕΠ και οι ενδεχόμενες αναθεωρήσεις θα γίνουν μετά το καλοκαίρι όπου και υπολογίζεται να έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο της υγειονομικής κρίσης, αλλά και η πορεία των εσόδων από τον κλάδο του τουρισμού.

Ο στόχος είναι τα φετινά έσοδα από τον τουρισμό να είναι στα 40-50% των εσόδων του 2019, δηλαδή περί τα 7-8 δισ. ευρώ. Τον Φεβρουάριο του 2021 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις μειώθηκαν κατά 89,4% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2020. Μείωση κατά 85,7% εμφάνισαν οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών της ΕΕ-27, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 11 εκατ. ευρώ, ενώ οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών εκτός της ΕΕ-27 μειώθηκαν κατά 91,3% (Φεβρουάριος 2021: 13 εκατ. ευρώ, Φεβρουάριος 2020: 145 εκατ. ευρώ).

Την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2021, το ταξιδιωτικό ισοζύγιο εμφάνισε πλεόνασμα 10 εκατ. ευρώ, έναντι πλεονάσματος 169 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Μείωση κατά 453 εκατ. ευρώ (-90,3%) παρουσίασαν οι ταξιδιωτικές εισπράξεις, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 49 εκατ. ευρώ, ενώ πτώση κατά 294 εκατ. ευρώ (-88,3%) παρατηρήθηκε και στις ταξιδιωτικές πληρωμές, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 39 εκατ. ευρώ. Η μείωση των ταξιδιωτικών εισπράξεων οφείλεται στην πτώση της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κίνησης κατά 87,9%, καθώς και στη μείωση της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι κατά 19,6%. Οι καθαρές εισπράξεις από την παροχή ταξιδιωτικών υπηρεσιών αντιστάθμισαν κατά 0,3% το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και συνέβαλαν κατά 2% στο σύνολο των καθαρών εισπράξεων από υπηρεσίες.

Οι προβλέψεις για το 2021

Η ύφεση το 2020 διαμορφώθηκε στο 8,2%, κάτω από τις προβλέψεις και πλέον οι εκτιμήσεις δίνουν ανάπτυξη κοντά στο 6% για το 2021. Στο βασικό του σενάριο το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) προβλέπει ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας με ρυθμό 3,5% -4% για το τρέχον έτος. Εφόσον η υγειονομική κρίση υποχωρήσει βραδύτερα, περιορίζοντας την τουριστική περίοδο, και επανακάμψει το φθινόπωρο (δυσμενές σενάριο), με καθυστερήσεις στην απορρόφηση κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, η ανάπτυξη θα είναι ηπιότερη (1,5- 2,0%).

Για το 20221, η HSBC δίνει 2,2%, το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής 2,7% και η Deutsche Bank με 2%, ενώ ο ΟΟΣΑ ρίχνει την ανάκαμψη στο 0,9%.

Σε νέα έκθεσή της η Citigroup προβλέπει ανάπτυξη 3,7% το 2021 και 5,9% το 2022 για την ελληνική οικονομία. Η Ελλάδα εμφανίζεται ως η τρίτη ποιο ευνοημένη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης (μετά την Βουλγαρία και την Κροατία), οι πόροι του οποίου μπορούν να ενισχύσουν κατά 1,5% το ετήσιο ΑΕΠ ως το 2025. Επίσης, για το 2023 τοποθετεί την ανάπτυξη στο 3,9% (από 2,6% πριν), το 2024 στο 3,2% (από 3,1% πριν) και το 2025 στο 3,1% (από 3,3%). Παράλληλα επαναλαμβάνει ότι η σωρευτική ανάπτυξη του ελληνικού ΑΕΠ το 2021-2022 θα κινηθεί πάνω από το 10%.

H Deutsche Bank εκτιμά ότι η Ελλάδα θα σημειώσει τη δεύτερη πιο αργή ανάπτυξη διεθνώς, την οποία τοποθετεί στο 2%, ενώ το 2022 αναμένει ένα εντυπωσιακό έτος καταγράφοντας ρυθμούς της τάξης του 6,1%.

Τι θα καθορίσει το μέγεθος της ανάκαμψης

Ενδιαφέρον έχει η έκθεση του ΙΟΒΕ, όπου αναλύεται το σκεπτικό γύρω από το βασικό σενάριο. ‘Εχει λοιπόν ενσωματωθεί η κίνηση του τουρισμού στα μέσα Μαΐου, όπως το σχεδιάζει η κυβέρνηση, όμως θεωρεί λίγο πιο ρεαλιστικά ότι η τουριστική περίοδος θα είναι πιεσμένη προς το τέλος της, και η καλή περίοδος να είναι ενδεχομένως τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο.

Υπό το βασικό σενάριο εξελίξεων, στο οποίο η πλειονότητα των υφιστάμενων μέτρων προστασίας θα διατηρηθεί έως τα μέσα Μαΐου, οπότε θα ξεκινήσει η τουριστική περίοδος, δεν θα σημειωθεί νέα ισχυρή έξαρση της πανδημίας το φθινόπωρο και θα προσεγγιστεί ο στόχος απορρόφησης των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, η αύξηση του ΑΕΠ φέτος θα προέλθει κυρίως από άνοδο των εξαγωγών (+11% με +13%) και της ιδιωτικής κατανάλωσης (+2,5% με +3,5%). Αύξηση θα σημειωθεί και στις επενδύσεις (+12% με +15%). Η ισχυρή εγχώρια ζήτηση θα αποτυπωθεί και στη ζήτηση για εισαγωγές (+8% με +11%). Η δημόσια κατανάλωση θα συρρικνωθεί, από 3,0% έως 4,0%, αφού θα χρειαστούν λιγότερα μέτρα στήριξης από πέρυσι.

Σημειώνεται πως σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της Κομισιόν, όποιου κράτους-μέλους το σχέδιο εγκριθεί πρώτο, θα λάβει και την προκαταβολή 13% που του αναλογεί. Για την Ελλάδα το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε 4,1 δισ. ευρώ.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας στην Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος προβλέπει ανάπτυξη 4,20% το 2021 αλλά με αστερίσκους. Τόνισε ότι χρειάζεται η εφαρμογή, όσο διαρκεί η πανδημία και μέχρι να εδραιωθεί η ανάκαμψη, των δημοσιονομικών παρεμβάσεων και των έκτακτων μέτρων από το τραπεζικό σύστημα, στοχευμένων σε κατηγορίες εργαζομένων και παραγωγικούς κλάδους που επλήγησαν βαρύτερα αλλά παραμένουν οικονομικά υγιείς.

Επίσης, η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων από το δεύτερο εξάμηνο του 2021 θα ενισχύσει τη δυναμική της ανάπτυξης και θα διευκολύνει, μέσω της αύξησης του εθνικού προϊόντος, την αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας χωρίς την ανάγκη επιστροφής στις αυστηρές πολιτικές λιτότητας του παρελθόντος που εγκλώβισαν την οικονομία σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης και στασιμότητας.

Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, η πλήρης εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μπορεί δυνητικά να αυξήσει το επίπεδο του πραγματικού ΑΕΠ κατά 6,9% έως το 2026, δηλαδή μία θετική συμβολή στο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ κατά περίπου 1,15 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο κάθε χρόνο για την περίοδο 2021 – 2026.

Επίσης, οι ιδιωτικές επενδύσεις αυξάνονται κατά περίπου 20% το 2026 και η απασχόληση κατά 4%, που σημαίνει την δημιουργία 180.000 έως 200.000 νέων θέσεων εργασίας έως το 2026 επιπλέον του σεναρίου βάσης. Σημαντικό είναι ότι αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα προς ΑΕΠ κατά 2,8 ποσοστιαίες μονάδες το 2026.

Σύμφωνα με την Citigroup, οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις πάντως παραμένουν, με την δυνητική ανάπτυξη παρά τις μεταρρυθμίσεις να εμφανίζεται ασθενική, λόγω των αρνητικών δημογραφικών και της περιορισμένης ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών αν και οι πόροι του Ταμείου Ανάπτυξης θα μπορούσαν πραγματικά να βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον ενισχύοντας την δυναμική της οικονομίας.

Η Deutsche Bank εκτιμά πως η ανάκαμψη στην ευρωζώνη μπορεί να είναι ισχυρή λόγω της επιτάχυνσης των εμβολιασμών και στην ανάκαμψη της ζήτησης, η οποία μπορεί να προσθέσει 1% στο ΑΕΠ του 2021 καθώς στο α’ τρίμηνο οι αποταμιεύσεις στην Ευρώπη αγγίζουν τα 600 δισ. ευρώ.