Η κρίση στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα κατά την προηγούμενη δεκαετία, προφανώς και δεν είναι όμοια με εκείνη άλλων χωρών που βίωσαν μια αμιγώς τραπεζική κρίση (π.χ. Ιρλανδία). Από την άλλη πλευρά βέβαια, τα σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας λένε μόνο ένα μέρος της αλήθειας. Με άλλα λόγια, δεν έχει φωτισθεί επαρκώς ο τρόπος με τον οποίο η σημαντική καθυστέρηση του εκσυγχρονισμού του επιχειρηματικού μοντέλου των τραπεζών –που αποτελεί έως και σήμερα ζητούμενο– επιδείνωσε τις δημοσιονομικές δυσκολίες και επιβάρυνε το ήδη ζοφερό μακροοικονομικό περιβάλλον της ελληνικής οικονομίας.
Πιο συγκεκριμένα, οι βασικότερες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στο τραπεζικό σύστημα επικεντρώθηκαν i) στη μείωση του συνολικού όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων που διατηρούν οι τράπεζες στα χαρτοφυλάκιά τους, ii) στη σταθερότητα της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών και iii) στη βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου της εταιρικής διακυβέρνησης των ιδιωτικών τραπεζών αλλά και του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να υπογραμμισθεί εξαρχής είναι ότι τα δύο πρώτα προγράμματα οικονομικής βοήθειας για την Ελλάδα επικεντρώθηκαν κατά κύριο λόγο στην ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών, μέσω των διαδοχικών ανακεφαλαιοποιήσεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αναβολή της λήψης κρίσιμων μέτρων για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την ενίσχυση των κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης. Η συγκεκριμένη μεταρρυθμιστική αδράνεια επιβάρυνε, όπως είναι εύλογο, το γενικότερο μακροοικονομικό περιβάλλον, προκαλώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο μεταξύ των προβλημάτων των τραπεζών και των μακροοικονομικών δεινών της χώρας. Στη συνέχεια βέβαια, η συσσώρευση των χρόνιων προβλημάτων των ελληνικών τραπεζών σε συνδυασμό με την πολιτική αναταραχή στο πρώτο εξάμηνο του 2015 είχαν ως συνέπεια την άσκηση σημαντικής εξωτερικής πίεσης από τους πιστωτές, που λειτούργησε σαν καταλύτης σημαντικών αλλαγών, ειδικά στους κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης.
Αναλυτικότερα, παρά τη ραγδαία αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από το 2010 και μετά –οι ελληνικές τράπεζες διατηρούν ακόμα και σήμερα το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωζώνη–, οι τράπεζες δεν κατάφεραν να εξυγιάνουν έγκαιρα τους ισολογισμούς τους. Οι αιτίες είναι πολλαπλές: Πρώτον, η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων μέσω της εφαρμογής μιας διεθνώς δοκιμασμένης λύσης, όπως είναι η δημιουργία μιας «κακής τράπεζας», απορρίφθηκε κατά τα πρώτα χρόνια της κρίσης από την Τρόικα τόσο για πολιτικούς λόγους όσο και για λόγους που αφορούν τις ίδιες τις τράπεζες. Δεύτερον, μολονότι στο δεύτερο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στην ικανότητα των ίδιων των τραπεζών να μειώσουν τον δείκτη των μη εξυπηρετούμενων δανείων, βασιζόμενες κυρίως σε εσωτερικές διαδικασίες διαχείρισης, οι τελευταίες αποδείχτηκαν απολύτως ανεπαρκείς. Κατά συνέπεια, μόνο στο τρίτο Μνημόνιο εισήχθησαν ουσιαστικότερες μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση των διαδικασιών εσωτερικής διαχείρισης και καθιερώθηκαν πιο επιτακτικές απαιτήσεις για τη δημιουργία μιας δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων.
Επιπλέον, τα αντικρουόμενα κίνητρα και η πολιτική αβεβαιότητα έκαναν τους κύριους ενδιαφερόμενους (ρυθμιστικές αρχές, πολιτικούς, τραπεζίτες) να καθυστερήσουν την προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο κρίσιμο πεδίο της αναδιάρθρωσης των οφειλών. Έτσι, λοιπόν, έπρεπε να φτάσουμε στα τέλη του 2019, για να θεσπισθεί ένα σχήμα παροχής κρατικής εγγύησης σε ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας τιτλοποιημένων δανείων («Ηρακλής»). Παρά ταύτα, είναι εξαιρετικά αμφίβολη η δυνατότητα του «Ηρακλή» να αντιμετωπίσει και άλλα σημαντικά προβλήματα των ελληνικών τραπεζών, όπως είναι η ποιότητα των κεφαλαίων τους, με δεδομένο ότι το 60% των κοινών κεφαλαίων (CET 1) αντιπροσωπεύει απαιτήσεις από αναβαλλόμενη φορολογία.
Τέλος, αναφορικά με την εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών, μόνο μετά την τρίτη ανακεφαλαιοποίηση πάρθηκαν δραστικότερα μέτρα για τη βελτίωση των σχετικών κανόνων. Συγκεκριμένα, το 2016, υπό την ασφυκτική πίεση της Τρόικας, οι τράπεζες εισήγαγαν ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης, βάσει του οποίου διόρισαν νέα μέλη στα διοικητικά τους συμβούλια, με στόχο την επίτευξη μεγαλύτερης αξιοπιστίας και διαφάνειας στη λειτουργία τους. Ωστόσο, το νέο πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης οδήγησε στη μαζική αντικατάσταση έμπειρων στελεχών από ξένους τεχνοκράτες, χωρίς όμως να έχουν γνώση της ελληνικής πραγματικότητας και των ιδιαιτεροτήτων της εθνικής οικονομίας.
Συμπερασματικά, οι αρμόδιες (πολιτικές και ρυθμιστικές) αρχές και οι τράπεζες παγιδεύτηκαν σε έναν φαύλο κύκλο αδράνειας που επιδείνωσε την κρίση της ελληνικής οικονομίας. Ως εκ τούτου, η αρχική (μακροοικονομική) αιτιώδης σχέση για τα οικονομικά δεινά της Ελλάδας έπαψε να είναι μονόπλευρη: η χαμένη ευκαιρία, δηλαδή, για ριζική μεταρρύθμιση των τραπεζικών επιχειρηματικών μοντέλων ενέτεινε την ύφεση και επιδείνωσε το ήδη βεβαρυμένο μακροοικονομικό περιβάλλον, λόγω της αναιμικής πιστωτικής επέκτασης στην «πραγματική» οικονομία.
* O Θανάσης Κολλιόπουλος είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών
Latest News
Στην πρώτη θέση το ΟΠΑ στην προτίμηση των νεοεισερχόμενων φοιτητών
Το Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας αποτελεί το πιο υψηλόβαθμο Τμήμα μεταξύ των αντίστοιχων Τμημάτων και ένα από τα πιο υψηλόβαθμα Τμήματα πανελληνίως
PODCAST Economics & Business TALKS – Γιώργος Δουκίδης: Η τεχνητή νοημοσύνη από τη δεκαετία του ‘80 και το ελληνικό επιχειρείν
Ο Γιώργος Δουκίδης είναι καθηγητής Ηλεκτρονικού Επιχειρείν στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της Σχολής Διοίκησης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Συζητάμε πώς μία επιχείρηση στην Ελλάδα πρέπει ή δεν πρέπει -και γιατί -να προσαρμοστεί στην υψηλή τεχνολογία.
Η «ψαλίδα» σε μισθούς και παραγωγικότητα σε Ελλάδα και Ε.Ε. – Ο κίνδυνος για την οικονομία [γραφήματα]
Τα τρία εμπόδια για υψηλότερες αμοιβές – Τι αποκαλύπτει η χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας για την ελληνική οικονομία
Πού βλέπουν 20 οίκοι το ΑΕΠ και τον πληθωρισμό της ελληνικής οικονομίας για το 2024 και 2025
Η Focus Economics παρουσιάζει τις εκτιμήσεις οργανισμών, τραπεζών και οίκων αξιολόγησης για το ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας και τον πληθωρισμό το 2024 και το 2025
Ανέλαβε την τεχνολογική αναβάθμιση του Ιονίου Πανεπιστημίου η Space Hellas
Το έργο περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό των υποδομών του Ιονίου Πανεπιστημίου και τη λήψη των κατάλληλων τεχνικών μέτρων για τον περιορισμό του κινδύνου παραβίασης ή καταστροφής των πληροφοριακών του συστημάτων
Το ΑΠΘ τίμησε τους κορυφαίους ερευνητές του στην προσέλκυση χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων
Στο top-10 των ερευνητών και ο καθηγητής του τμήματος Δημοσιογραφίας & MME κ. Νίκος Παναγιώτου
Έρευνα ΟΠΑ: 8 στους 10 αποφοίτους εργάζονται
Σχεδόν έξι στους δέκα εργάζονται σε απόλυτα συναφές και συναφές αντικείμενο με τις προπτυχιακές σπουδές τους
Σε ήπια ανάπτυξη η Δύση – Πώς επηρεάζουν οι εκλογές Γαλλία, Βρετανία και Ευρώπη
Η τελευταία έκθεση της Consensus Economics για τις χώρες G7 και Δυτική Ευρώπη δείχνει ότι η δραστηριότητα παραμένει ήπια
Euro 2024: Οι προβλέψεις για τον τελικό – Τι δείχνουν τα στατιστικά του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Οι εκτιμήσεις για το Euro 2024 με βάση τη συνεργασία του AUEB Sports Analytics Group και της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου της Τεργέστης
PODCAST Economics & Business TALKS – Φοίβη Κουντούρη: Οι κατηγορίες επενδύσεων που λέγονται βιώσιμες
Η Φοίβη Κουντούρη, Καθηγήτρια και Διευθύντρια του Ερευνητικού Εργαστηρίου ReSEES είναι η καλεσμένη μας στο πρώτο επεισόδιο του PODCAST TALKS, σε συνεργασία με το ΟΠΑ.