Ρόμπερτ Μαντέλ : Πρωτοπόρος της οικονομικής επιστήμης και πρωτεργάτης της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης

O Robert Mundell, ο Bob για τους συναδέλφους και τους φίλους του, που πρόσφατα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών, αναμφίβολα συγκαταλέγεται στην εκλεκτή ομάδα των λίγων που κατόρθωσαν πολλά και υπέροχα: που πέτυχαν να κάνουν τη διαφορά στην οικονομική επιστήμη και την εφαρμογή της στην οικονομική πολιτική.

Τρεις λέξεις συνοψίζουν τον ρόλο, την προσωπικότητα και την προσφορά του στην οικονομική θεωρία και πολιτική: πρωτοπόρος, πρωτεργάτης, πρωταγωνιστής.
Ηταν πρωτοπόρος της οικονομικής επιστήμης που ανέπτυξε το πρωτότυπο, καινοτόμο μακροοικονομικό θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση και ανάλυση της λειτουργίας της ανοικτής οικονομίας όταν οι συναλλαγματικές ισοτιμίες είναι σταθερές και όταν είναι ελεύθερα κυμαινόμενες. Και ήταν αυτός που εξέτασε και εξήγησε τις συνέπειες του συστήματος συναλλαγματικών ισοτιμιών και της διασυνοριακής κινητικότητας των κεφαλαίων για τον ρόλο και την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής στη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας, τη διασφάλιση της νομισματικής σταθερότητας και τη διατήρηση εξωτερικής ισορροπίας. Καθοριστική, επίσης, ήταν η συμβολή του στην ανάδειξη της σημασίας της παραγωγικής βάσης και της πολιτικής που καθορίζει την «προσφορά» της οικονομίας, για την οικονομική ανάπτυξη, καθώς και των μεταρρυθμίσεων και άλλων μέτρων πολιτικής που την ενισχύουν.

Ηταν πρωτεργάτης της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης, ένας από τους ένθερμους υποστηρικτές, ένας πατέρας της δημιουργίας του ευρώ, θέση που αντανακλούσε τη θεωρητική του ανάλυση και την πίστη στα οφέλη του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος. Και ήταν αυτός που ανέπτυξε τη θεωρία των βέλτιστων νομισματικών ζωνών και προσδιόρισε τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία μιας πραγματικής νομισματικής ένωσης. Για την ουσιαστική και πολυδιάστατη συμβολή του στην οικονομική επιστήμη και πολιτική και, ειδικότερα, όπως τονίστηκε από τη Σουηδική Ακαδημία, τη συνεισφορά του «στη νομισματική ανάλυση και στις βέλτιστες νομισματικές ζώνες» που «παραμένει εξέχουσα» και «έχει εμπνεύσει γενεές ερευνητών», ο Robert Mundell τιμήθηκε με το Βραβείο Nobel στις οικονομικές επιστήμες το 1999.

Ηταν πρωταγωνιστής στην παρουσίαση, προώθηση και καθιέρωση των θέσεών του για την οικονομική θεωρία και πολιτική, αυτός που εμπέδωσε ιδέες, αρχές και κατευθύνσεις για την άσκηση μακροοικονομικής πολιτικής με άρθρα, διαλέξεις και τη δυναμική του παρουσία σε συνέδρια και σεμινάρια σε όλο τον κόσμο. Ειδικότερα, επί δεκαετίες διοργάνωνε ένα ετήσιο συνέδριο στη βίλα του, που έγινε γνωστή ως το Palazzo Mundell, στην Τοσκάνη της Ιταλίας, για τη μελέτη επίκαιρων θεμάτων πολιτικής σχετικά με το διεθνές νομισματικό σύστημα και την παγκόσμια οικονομία. Και στις αρχές του 21ου αιώνα δημιούργησε το Nobel Laureates Forum στο Πεκίνο και διετέλεσε σύμβουλος της κεντρικής τράπεζας της Κίνας.

Γνώρισα για πρώτη φορά τον Robert Μundell το 1974 στο Σαν Φρανσίσκο στην ετήσια σύνοδο της Αμερικανικής Οικονομικής Εταιρείας στο πλαίσιο συνέντευξης για την πρόσληψή μου ως επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Οι ερωτήσεις του διεθνούς φήμης καθηγητή ήταν διεισδυτικές, φαινομενικά απλές αλλά ουσιαστικά συνθέτες, εστιασμένες σε θέματα μακροοικονομικής θεωρίας και οικονομετρικής διερεύνησης της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας. Εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι η συνέντευξη εξελίχθηκε καλά, και την επόμενη χρονιά ξεκίνησε μια οκταετής περίοδος συναδελφικής συμπόρευσης και συνεργασίας με τον Bob Mundell στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Columbia.

Στη δεκαετία του 1970 και μετέπειτα ο τομέας μακροοικονομικής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Columbia περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, τους Robert Mundell, Edmund Phelps, Phillip Cagan, John Taylor, Guillermo Calvo και Maurice Obstfeld. Οπως προσφάτως υπενθύμισε ο Edmund Phelps (Βραβείο Nobel 2006), σύμφωνα και με τη διαπίστωση του διακεκριμένου καθηγητή και κεντρικού τραπεζίτη Stanley Fischer, ο τομέας μακροοικονομικής του Πανεπιστημίου Columbia θεωρείτο κορυφαίος στον κόσμο. O Bob Mundell ήταν «a jewel in the crown». Οι συγγραφικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητές του την εποχή εκείνη ήταν σημαντικές και πολύπλευρες. Μεταξύ άλλων, αναπολώ τις δυναμικές παρεμβάσεις του σε μεταπτυχιακά σεμινάρια μακροοικονομικής θεωρίας και πολιτικής, καθώς και τον κύκλο μαθημάτων σε στελέχη κεντρικών τραπεζών χωρών της Αμερικανικής Ηπείρου, που είχε διοργανώσει επί σειρά ετών και στον οποίο συμμετείχα, που αποσκοπούσαν στην εξέταση νέων θεωριών και εμπειρικών ευρημάτων χρήσιμων για τη χάραξη και άσκηση νομισματικής πολιτικής.

Συμπερασματικά, ο Robert Mundell ήταν ένας κορυφαίος επιστήμων, ένας καινοτόμος, διορατικός διανοούμενος, που συνδύασε με εξαιρετική ευφυΐα θεωρία και πράξη, και ταυτόχρονα ήταν ένας θερμός και ευγενικός άνθρωπος. Ο Robert Mundell έχει κατακτήσει μια λαμπρή θέση στο παγκόσμιο στερέωμα της οικονομικής σκέψης. Προσωπικά, και όλοι οι συνάδελφοι και φίλοι του σε όλον τον κόσμο τον αποχαιρετούμε με σεβασμό και αγάπη για όσα προσέφερε.

Ο κ. Λουκάς Παπαδήμος είναι ακαδημαϊκός, πρώην πρωθυπουργός και πρώην αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.