Ιστορίες από το Αρχείο : 35 χρόνια από την καταστροφή του Τσερνόμπιλ

Νωρίς το πρωί της 26ης Απριλίου 1986, ακριβώς 35 χρόνια πριν από σήμερα, ο αντιδραστήρας 4 του πυρηνικού εργοστασίου του Τσερνόμπιλ στην Ουκρανία, που αποτελούσε τότε τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης, εξερράγη.

O ακριβής αριθμός των θυμάτων είναι αδύνατον ακόμα και σήμερα να εκτιμηθεί. Σύμφωνα με τα διεθνώς αναγνωρισμένα στοιχεία, μόλις 31 άνθρωποι έχασαν, ως άμεσο αποτέλεσμα του δυστυχήματος, τη ζωή τους.

Το 2005, πάντως, ο ΟΗΕ ανέφερε πως 4.000 ακόμα θάνατοι θα έπρεπε πιθανότατα να αποδοθούν στην απελευθέρωση ραδιενέργειας από τον κατεστραμμένο πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσέρνομπιλ.

Toυ Clay Gilliland

Αμέσως μόλις έγινε διεθνώς γνωστή η έκρηξη του του αντιδραστήρα, η Σοβιετική Ένωση και ο φιλοσοβιετικός Τύπος εντός και εκτός των συνόρων της προσπάθησε, αρχικά, να υποβαθμίσει το ατύχημα. Το μέγεθος της καταστροφής όμως ήταν τέτοιο, που οι προσπάθειες συγκάλυψης έπεσαν στο κενό.

Ο Οικονομικός Ταχυδρόμος της 15^ης Μαΐου 1986, έχει ως πρώτο του θέμα την καταστροφή αυτή.

«Οικονομικός Ταχυδρόμος», 15.5. 1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Συγκάλυψη

Ο τότε διευθυντής του ΟΤ, Γιάννης Μαρίνος, καυτηρίασε τις προσπάθειες συγκάλυψης από πλευράς Σοβιετικής Ένωσης με το άρθρο του «Σκληρά διδάγματα από το ατύχημα στην Τσερνομπίλ αλλά και απρόβλεπτες ελπιδοφόρες προοπτικές».

«Οικονομικός Ταχυδρόμος», 15.5. 1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Η πυρηνική τραγωδία στην Τσερνομπίλ της ΕΣΣΔ θα έχει εκτός από τις όποιες άμεσες τραγικές συνέπειες στους ανθρώπους και το περιβάλλον της περιοχής (τουλάχιστον) και αρνητική επίδραση στη διεθνή εικόνα της ηγεσίας της χώρας αυτής, και του κοινωνικοπολιτικού συστήματος που αυτή εκφράζει.

»Τα όσα με πολύ μόχθο, φαντασία και ευφυία πέτυχε ο νέος ηγέτης της κ. Γκορμπατσώφ ως ειρηνόφιλος, ευαίσθητος για τους κινδύνους που απειλούν την ανθρωπότητα από τα πυρηνικά όπλα και ως ακούραστος εργάτης της διεθνούς αδελφοσύνης πήγαν σε αρκετή έκταση περίπατο, από την προσπάθεια της κυβερνήσεώς του να αποκρύψει από τη διεθνή κοινότητα και ιδίως τις κινδυνεύουσες γειτονικές χώρες το δυστύχημα και εν συνεχεία την έκταση που είχε πάρει.

»Άρα προκειμένου να μη γνωσθεί η αλήθεια και αποδειχθεί ότι ο κόσμος δεν απειλείται μόνον από τις πυρηνικές δυνατότητες του προέδρου Ρέηγκαν, αλλά και από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις (ακόμα και τις ειρηνικές) του κ. Γκορμπατσώφ επιλέχθηκε η οδός της συγκαλύψεως. Πράγμα που δείχνει όχι μόνο βαθειά περιφρόνηση προς τους ανύποπτους Σοβιετικούς πολίτες, αλλά και προς τους λαούς των γειτονικών χωρών, που μάλιστα είναι πολύ στενά συνδεδεμένοι με την ΕΣΣΔ (Πολωνία, Ρουμανία, Αν. Γερμανία, Φινλανδία, Σκανδιναβικές χώρες) καθώς και άγνοια των φοβερών κινδύνων που συνεπάγεται ένα πυρηνικό ατύχημα».

Έλεγχος ραδιενέργειας στο Αεροδρόμιο Ελλήνικού, 1986

Το άρθρο του Γιώργου Μητραλιά με τίτλο «Η “ειρηνική” χρήση της πυρηνικής ενέργειας» αποτυπώνει τις πρώτες αντιδράσεις στην Ελλάδα.

«Ξαφνικά, ο κόσμος μας κράτησε την ανάσα του και ένοιωσε για πρώτη φορά, το δέος του πυρηνικού εφιάλτη. Πανικοβλήθηκε δικαιολογημένα ή όχι; Διαλέξαμε ν’ αρχίσουμε αυτό το άρθρο με το παραπάνω ερώτημα, επειδή νομίζουμε ότι στις “πονηρές” εβδομάδες που έρχονται, θα δεχτούμε ένα καταιγισμό καθησυχαστικών διαβεβαιώσεων που θα συνδυάζονται με πατερναλιστικές επικρίσεις για τον “πανικό” μας στις πιο δύσκολες ώρες του ραδιενεργού συναγερμού.

»Η απάντησή μας είναι ευθύς εξαρχής κατηγορηματική: Ο Έλληνας πολίτης που κατέλαβε εξ εφόδου τα σούπερ μάρκετ, όχι μόνον είχε κάθε λόγο να κάνει επίδειξη υστερίας (έστω κι αν αυτή δεν τον βοήθησε στο ελάχιστο), αλλά και δεν φάνηκε να ενεργεί διαφορετικά από τους γείτονές μας τους Ιταλούς!»

«Οικονομικός Ταχυδρόμος», 15.5. 1986, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κάλπικα «παράσημα»

Όπως σημείωνε ο Γιώργος Μητραλιάς, πριν την τραγική καταστροφή, οι σοβιετικές αρχές έδιναν μια εντελώς ψευδή, όπως τραγικά αποκαλύφθηκε, εικόνα για το επίπεδο των συστημάτων ασφαλείας στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου Τσερνόμπιλ.

«Μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο, η μηνιαία σοβιετική επιθεώρηση “Σόβιετ Λάιφ” που εκδίδεται τις ΗΠΑ, δημοσίευε άρθρο και συνέντευξη του υπουργού Ενέργειας της Ουκρανίας Μαξίμ Ρύλσκυ για τον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ.

»Σύμφωνα με τον κ. Ρύλσκυ, οι σοβιετικοί πυρηνικοί σταθμοί είναι οι πιο ασφαλείς στον κόσμο, κι ανάμεσά τους το Τσέρνομπιλ αποτελεί την πιο παραδειγματική περίπτωση ασφάλειας! (…) Αναφέρουμε τη δήλωση του αρχιμηχανικού του σταθμού του Τσέρνομπιλ Νικολάϊ Φομίν ότι στο εργοστάσιό του “άνθρωπος και φύση είναι σε πλήρη ασφάλεια”».

Αντιπυρηνική διαδήλωση στο Βερολίνο, 1986

Ο Οικονομικός Ταχυδρόμος της 15^ης Μαΐου 1986, επικαλούμενος δημοσιεύματα των σοβιετικών εφημερίδων, Πράβντα, Ιζβέστια και Τρούντ, σημειώνει ότι «ο γενικός γραμματέας (ο κ. Γκορμπατσώφ) έλαβε τις πρώτες πληροφορίες λίγο πριν από τη συνάντηση του Πολιτικού Γραφείου την Δευτέρα. Με άλλα λόγια, τα αλλεπάλληλα στρώματα της τοπικής σοβιετικής γραφειοκρατίας χρειάστηκαν περίπου 60-65 ολόκληρες ώρες (!) για να πληροφορήσουν τη Μόσχα για ό,τι συνέβαινε»

Πολιτικά παιχνίδια και ασφάλεια

Η καταστροφή του Τσέρνομπιλ αποτέλεσε αντικείμενο πολιτικής διαμάχης (και εκμετάλλευσης) μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ για το ποια δύναμη είχε τις ασφαλέστερες πυρηνικές εγκαταστάσεις.  Όπως εύστοχα πάντως υπενθύμιζε ο Γιώργος Μητραλιάς, και τα δυτικά πυρηνικά εργοστάσια είχαν «υποπέσει» σε ατυχήματα, μικρότερου φυσικά μεγέθους.

To σίγουρο πάντως είναι ότι το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ έκανε πολλούς να εμπεδώσουν ότι ακόμα και η «ειρηνική» εκδοχή της πυρηνικής ενέργειας μπορεί κάλλιστα να αποβεί καταστροφική.

«Η ιστορία της Τσέρνομπιλ θα έχει και ευρύτερες επιδράσεις σ’ ό,τι αφορά τη διάδοση της χρήσεως της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς (ιδίως για παραγωγή ηλεκτρισμού)», γράφει ο Γιάννης Μαρίνος, «Θα ενισχύσει εκείνους τους υπεύθυνους επιστήμονες που έχουν επισημάνει τους κινδύνους και θα ευαισθητοποιήσει τους λαούς προς τη σωστή κατεύθυνση, η οποία δεν μπορεί να διαχωρίζει με ιδεολογικά κριτήρια τα πυρηνικά όπλα σε καλά και κακά και τις κυβερνήσεις των χωρών που ελέγχουν τη φοβερή πυρηνική ενέργεια σε φιλάνθρωπες και απάνθρωπες»