Μιλάμε για φόρους;

Μια χώρα που οι  κάτοικοι λατρεύουν τον ατομικισμό και σιχαίνονται την φορολογία. Μια χώρα στην οποία το κράτος λογίζεται ο μεγαλύτερος εχθρός, εκτός αν κομίζει παροχές η προσφέρει διορισμούς.

Κι όμως, σε μια τέτοια χώρα κυριαρχεί, εντελώς ανορθόδοξα, μια πανίσχυρη αντίληψη κρατισμού. Η ιδιωτική οικονομία αντιμετωπίζεται ακόμη, αν και λιγότερο από παλαιότερα, με μεγάλη καχυποψία. Πως γίνεται σε μια κοινωνία που η συλλογική δράση δεν τυχαίνει ιδιαίτερα μεγάλης αποδοχής να κυριαρχούν πολιτικά, στον κόσμο των αντιλήψεων και των ιδεών, πρότυπα κεντρικού κρατικού σχεδιασμού και συλλογικών προτάσεων. Η Αριστερά, των μεγάλων φόρων και του γιγαντιαίου κράτους, δείχνει να  κυριαρχεί ιδεολογικά ενώ στα επιμέρους ζητήματα (φόροι, ρυθμίσεις, έλεγχοι) η κοινωνία βρίσκεται στον αντίποδα.

Ιδιαίτερα στο ζήτημα των φόρων οι Έλληνες υπήρξαν πάντα αντίθετοι στην επιβολή τους. Από την αρχαία εποχή ακόμη, οι Έλληνες ήσαν αντίθετοι σε κάθε έννοια κρατικού συγκεντρωτισμού. Όπως και στην παρουσία ισχυρού δημόσιου τομέα. Του οποίου η έκταση των εξουσιών ήταν αυστηρά καθορισμένη. Ο γνωστός καθηγητής του Πανεπ. του Σικάγο Richard Posner, στο πρωτοποριακό του βιβλίο “The Economics of Justice” (Τα Οικονομικά της Δικαιοσύνης)(1989) αφιερώνει ολόκληρο κεφάλαιο στο “ελάχιστο κράτος” (minimal state) των Ελλήνων, όπως το είχαν θεμελιώσει με βάση το έργο  του Ομήρου. Αλλά και με βάση όσα έχουν έλθει σε γνώση μας για την περίοδο της Τουρκοκρατίας και των χρόνων μετά την Επανάσταση. Οι Έλληνες με κάθε τρόπο πάσχιζαν να αποφύγουν τις φορολογικές επιβαρύνσεις που επέβαλαν οι κατακτητές και που αναλάμβαναν να βεβαιώσουν και να μαζέψουν οι τοπικοί άρχοντες και προεστοί. Υπήρξαν περιπτώσεις τοπικών αναστατώσεων με αφορμή τους φόρους των Οθωμανών. Και στην περίοδο όμως των επαναστατικών κινήσεων των Ελλήνων δεν ήταν λίγες οι φορές των αντιδράσεων, βίαιων μερικές φορές, κατά των φόρων.  Η πιο γνωστή είναι η ενέδρα που έστησε ο Χονδρογιάννης με τους άνδρες του κατά των φοροεισπρακτόρων του προύχοντα Ζαΐμη στην Χελωνοφωλιά της Αχαΐας.

Να μην ξεχνάμε πως σε κρίσιμες φάσεις της ιστορίας μας οι φόροι έπαιξαν κομβικό ρόλο στις εξελίξεις. Την άνοιξη του έτους 1830 κυκλοφορούσαν στη Μάνη συνθήματα για την μη πληρωμή των φόρων με την παρακάτω δικαιολογία: «Ουδέποτε πλήρωσε η Μάνη και δεν πρέπει να καθιερωθή τοιαύτη κακή συνήθεια». Τον Δεκέμβριο του 1830 ξέσπασαν στο Λιμένι ταραχές, διώχθηκε βίαια ο έκτακτος Επίτροπος Κορνήλιος και οι Μανιάτες ετοιμάζονταν να προχωρήσουν με στασιαστικές διαθέσεις στο Ναύπλιο…..» (βλ. Γιάννης Λεκκάκος : Άρθρο, «Η στάση στο Λιμένι το έτος 1830 ενάντια στη φορολογία και τους υπάλληλους της Διοίκησης – έγγραφο του Επισκόπου Λαγίας»). Αυτή η δυσαρέσκεια των Μανιατών οδήγησε τελικά στην δολοφονία του Καποδίστρια.

Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους και την καθιέρωση αργότερα του κοινοβουλευτισμού και της καθολικής ψηφοφορίας η επιβολή των φόρων γίνεται ένα ενδιαφέρον εργαλείο άσκησης πολιτικής. Η επιβολή τους αλλά, πολύ περισσότερο, η θέσπιση απαλλαγών από αυτούς, γίνεται μέσον εξασφάλισης λαϊκής στήριξης κι εξασφάλισης εκλογικών πλειοψηφιών. Ο Γ.Β. Δερτιλής στο έργο του “Ατελέσφοροι και Τελέσφοροι: Φόροι και  Εξουσία στο Νεοελληνικό Κράτος”. (Αλεξάνδρεια, 1993) δίνει μια ανάγλυφη εικόνα των σχετικών ρυθμίσεων κι’ εξελίξεων. Με την ανάδειξη της αγροτικής τάξης σε μεγάλη πλειοψηφία του εκλογικού σώματος προωθούνται εντυπωσιακά μέτρα εύνοιας απέναντί της. Μεταξύ 1870 και 1955, γίνονται τρείς μεγάλες μεταρρυθμίσεις: διανομή της γης, τα αγροτικά στρώματα απαλλάσσονται από τους αμέσους φόρους, η χρηματοδότηση της υπαίθρου αυξάνεται. Την φιλοαγροτική πολιτική του Κράτους συμπληρώνουν διαγραφές χρεών, γενναίες επιδοτήσεις προϊόντων και άλλες παροχές. Παράλληλα η φοροδιαφυγή καλπάζει ενώ το κράτος ευνοεί όσους θέλει με επιδοτήσεις, χρηματοδοτήσεις, προστατευτικά μέτρα, ανυπαρξία ανταγωνισμού κι άλλες εύνοιες. Το κράτος αντιμετωπίζει την δυσαρέσκεια για τους φόρους κλείνοντας το μάτι. “Εμείς θα βάζουμε φόρους, αλλά εσείς δεν θα τους πληρώνετε”!!

Έτσι, κάπως, εξηγείται η τάση των σύγχρονων Ελλήνων να  απεχθάνονται τις λειτουργίες του μεγάλου δημόσιου τομέα και παράλληλα να επιλέγουν πολιτικές παρατάξεις που ευαγγελίζονται έναν αριστερό κρατισμό και μεγάλους φόρους. Είναι επειδή πιστεύουν πως “όλα αυτά αφορούν τους άλλους” και πως “δεν θα ακουμπήσουν τα δικά μας συμφέροντα”.

Αυτό που είναι δεδομένο είναι πως η ψυχή της ελληνικής κοινωνίας αποστρέφεται τον κρατισμό και πως είναι στο χέρι του πολιτικού προσωπικού να την προσεγγίσει και να την φέρει στην επιφάνεια…