Οι πρώτες 100 ημέρες: Πόσο ριζοσπάστης είναι ο Τζο Μπάιντεν;

Ορισμένοι υποστηρικτές του τον συγκρίνουν ήδη με τον Φράνκλιν Ρούζβελτ. Όμως, ο καλύτερος ιστορικός παραλληλισμός θα ήταν ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.

Είτε ρωτάς Αμερικανούς, είτε ξένους, φιλελεύθερους ή συντηρητικούς, η προεδρία Μπάιντεν φαίνεται στους περισσότερους ως περιέργως ριζοσπαστική. Στις πρώτες 100 ημέρες του, ο Μπάιντεν αύξησε τις δαπάνες κατά περίπου 15% του ΑΕΠ, άρχισε μια επίθεση φιλίας στους συμμάχους, επανέκτησε την ηγεσία των ΗΠΑ στην υπερθέρμανση του πλανήτη και άφησε τον Ντόναλντ Τραμπ να κοιτά την πίσω πλευρά του καθρέφτη του στο Μάρ-α-Λάγκο.

Ορισμένοι από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Μπάιντεν τον συνέδεσαν με τον Φράνκλιν Ντ. Ρούζβελτ, του οποίου η προεδρία το 1933 έθεσε τις βάσεις για το κοινωνικό κράτος στις ΗΠΑ και διέλυσε το φάσμα του Αμερικανικού φασισμού. Είναι δύσκολο να βρει κανείς πιο δυναμική προεδρική αλλαγή από αυτή που έγινε από τον Τραμπ στον Μπάιντεν. Όμως, ο ριζοσπαστισμός του Μπάιντεν ίσως είναι λιγότερος απ΄ όσο φαίνεται. Το πιο ορατό στοιχείο των πρωτοβουλιών του προέδρου είναι ο όγκος των χρημάτων που ζητά από το Κογκρέσο να εγκρίνει – 1,9 τρισ. δολάρια για το Νόμο Αμερικανικής Διάσωσης, που πέρασε τον Μάρτιο και ο οποίος θα συμβάλει στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης κατά 7% φέτος και τα 2,3 τρισ. δολάρια για το νόμο στήριξης των Αμερικανικών θέσεων εργασίας, που προβλέπει την αναβάθμιση των υποδομών, τη στήριξη των ηλικιωμένων και πολλές άλλες επενδύσεις – όπως τα 50 δισ. δολάρια για ημιαγωγούς και το 1,8 τρισ. δολάρια για τις Αμερικανικές οικογένειες που πρότεινε αυτή την εβδομάδα, σχέδιο που έχει στόχο να εξισώσει τις ΗΠΑ με τον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών.

Την προηγούμενη φορά που οι δαπάνες αυξήθηκαν τόσο πολύ ήταν στη διάρκεια του Β’ παγκόσμιου πολέμου. Η κούρσα των δημοσίων δαπανών άρχισε πριν από 400 ημέρες με τον νόμο φροντίδας του Τραμπ (2,3 τρισ. δολάρια), που συμπληρώθηκε με τα 900 δισ. δολάρια που πέρασε τον Δεκέμβριο για να βοηθήσει την Αμερική εν μέσω της πανδημίας. Οι στόχοι του Μπάιντεν είναι διαφορετικοί. Όμως, το ποτάμι των δολαρίων άρχισε να ρέει μήνες πριν αναλάβει τα καθήκοντά του. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εχθρότητα προς την κυβέρνηση της εποχής Ρίγκαν και η ευνοϊκή στάση του Δημοκρατικού κόμματος προς τον δημοσιονομικό συντηρητισμό είναι νεκροί», υποστηρίζει ο Φράνσις Φουκουγιάμα, εξέχων πολιτικός επιστήμων στις ΗΠΑ.  «Όμως, η πανδημία έκανε πολλά περισσότερα σ΄ αυτή την κατεύθυνση απ’ ό,τι οι εκλογές».

Ορισμένοι οικονομολόγοι, όπως ο Λόρενς Σάμερς, πρώην υπουργός Οικονομικών και σύμβουλος του Μπάρακ Ομπάμα, πιστεύουν ότι ο Μπάιντεν ρισκάρει τον στασιμοπληθωρισμό. Ο Σάμερς θέτει τον μεσοπρόθεσμο κίνδυνο στην υπερθέρμανση του 1970 στο 30%.  «Ανησυχώ για το ότι η μακροοικονομική πολιτική αναλαμβάνει υπερβολικά ρίσκα για υπερθέρμανση», δηλώνει ο Σάμερς. «Μεταξύ δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής πιστεύω ότι η πιθανότητα είναι οι ΗΠΑ να γνωρίσουν πραγματικό πληθωρισμό ή επιβράδυνση από την ανάγκη να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό».

Για τέσσερα χρόνια, οι Αμερικανοί δεν είχαν πού να κρυφτούν από τον Τραμπ. Είτε από τα γνωστά tweet του τις πρωινές ώρες, την καθημερινή ενημέρωση για τον κορωνοϊό, ή τα εκκεντρικά πρωινά τηλεφωνήματα στο Fox & News, ο Τραμ βρισκόταν στον αέρα που ανέπνεαν οι Αμερικανοί. Πολλοί το θεώρησαν τοξικό. Αλλοι φτιάχτηκαν. Ο Μπάιντεν γίνεται αξιοπρόσεκτος για την απουσία του στην καθημερινότητα.

Η Τζαν Ψάκι, η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, έχει επαναφέρει την παράδοση των εμπειρικών ενημερώσεων. Οι περισσότεροι αξιωματικοί του Μπάιντεν είναι ικανοί, έμπειροι και σοβαροί. Η Κάρολ Αντερσον, συγγραφέας βιβλίου για τη Λευκή Οργή και καθηγήτρια αφρο-αμερικανικών σπουδών στο πανεπιστήμιο Εμορι, υποστηρίζει: «Υπό τον Μπάιντεν νιώθουμε ότι μπορούμε να αναπνεύσουμε ξανά».

Κρίνοντας από τις δημοσκοπήσεις, οι Αμερικανοί καλωσορίζουν την επιστροφή στην ηρεμία και την προβλεψιμότητα. Το νευρικό σύστημα του μέσου ανθρώπου δεν είναι εξοπλισμένο για αδιάκοπο υπερ-κομματισμό. Όπως εύστοχα περιγράφουν κάποιοι: για τον Μπάιντεν «η ανία είναι το μήνυμα». Η αλλαγή ατμόσφαιρας είναι ακόμη πιο εμφανής ανάμεσα στους Αφροαμερικανούς και άλλες μειονότητες. Ακόμη και χωρίς τη δικαστική απόφαση για τον Ντέρεκ Τσάβιν, η αλλαγή προέδρου ήταν σημαντική.

Όμως, πέρα από τον τόνο, η ουσία της προεδρίας του θα είναι μεταμορφωτική; Μπορούν ο Ρούζβελτ ή ο Λίντον Τζόνσον να δουν την αντήχηση του εαυτού τους στην μεταρρυθμιστική ατζέντα του νέου προέδρου; Αυτό είναι ανοικτό σε συζήτηση. Το μεγαλύτερο μέρος του νόμου διάσωσης ξοδεύτηκε στις επιταγές των 1400 δολαρίων για τη μεσαία τάξη Αμερικανών. Μέρος αυτής θα βοηθήσει τους Αμερικανούς εν μέσω του εμβολιασμού που ήταν εντυπωσιακός (περισσότερες από 200 εκατ. ενέσεις έγιναν τις πρώτες 100 ημέρες, εν μέρει με χρήματα των προγραμμάτων τόνωσης). Μικρό μέρος κατευθύνθηκε σε διαρθρωτικές αλλαγές. Με λιγότερα από 300 δισ. δολάρια ετησίως, ο οκταετής νόμος δεν καλύπτει το ποσό το οποίο η αμερικανική ένωση μηχανικών θεωρεί πως είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί η υπάρχουσα υποδομή, πόσω μάλλον η αναβάθμισή της.

Κάποιες από τις προτάσεις του Μπάιντεν είναι καινούργιες, όπως η χρηματοδότηση εθνικού ευρυζωνικού δικτύου και η εγκατάσταση δικτύου φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Όμως το συνολικό πακέτο είναι μετριοπαθές, αν και οι αυξήσεις φόρων θα δοκιμάσουν την πίστη των πλουσίων υποστηρικτών του. «Θα χαρακτήριζα τα Bidenomics ως φιλόδοξα, αλλά όχι μεταρρυθμιστικά», λέει ο Ανταμ Πόσεν, πρόεδρος του ιδρύματος Πίτερσον. «Η Αμερική χρειάζεται οπωσδήποτε νέες επενδύσεις σε ανθρώπους και υποδομές αλλά θα ήθελα να δω περισσότερα από το στρατηγικό πλάνο αυτών των προτάσεων», τόνισε.

Υπάρχει απόσταση ανάμεσα στις ριζοσπαστικές αλλαγές που έφερε το Νιου Ντιλ του Ρούζβελτ και των νόμων Μπάιντεν. Εάν ο πρόεδρος μπορέσει να πείσει το Κογκρέσο να περάσει το σχέδιο για τις αμερικανικές οικογένειες, οι γυναίκες θα μπορούν ευκολότερα να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό και να μείνουν εκεί. Αυτή θα ήταν μια μεγάλη αλλαγή και θα μπορούσε να είναι αντίστοιχη του νόμου Ομπάμα για την περίθαλψη το 2010, ο οποίος μείωσε δραστικά τον αριθμό των Αμερικανών χωρίς υγειονομική ασφάλιση. Οι στόχοι του Μπάιντεν για την υπερθέρμανση θα μπορούσαν να είναι μια γνήσια μεταστροφή.  Σε διάστημα εβδομάδων, οι ΗΠΑ άλλαξαν από αρνητής της κλιματικής αλλαγής σε ηγέτη της παγκόσμιας προσπάθειας.  Ωστόσο, εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι ο Μπάιντεν θα δυσκολευθεί να πετύχει τους στόχους του χωρίς να βάλει φόρο στον άνθρακα, κάτι που έχει αποκλείσει ο ίδιος προεκλογικά. Οι σύμβουλοι του προέδρου θυμούνται τα κίτρινα γιλέκα στη Γαλλία και τις διαμαρτυρίες για τις μετριοπαθείς αυξήσεις φόρου στα καύσιμα πριν δύο χρόνια.

Οι περισσότερες από τις πράσινες προτάσεις του περιλαμβάνουν περισσότερα χρήματα στην αιολική και ηλιακή ενέργεια και προώθηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η επέκταση της πυρηνικής ενέργειας δεν εμφανίζεται πουθενά στο σχέδιο. «Οι πράσινες φιλοδοξίες του Μπάιντεν είναι καλοδεχούμενες αλλά δεν έχουν λεπτομέρειες», δηλωσε ο Μάικλ Σελενμπέργκερ, ιδρυτής του Breakthrough Institute. «Οι στόχοι του δεν υποστηρίζονται από ένα οδικό χάρτη», τόνισε. Μια ακόμη δυσκολία είναι πως περίπου το 50% της πολυσιλικόνης –βασικού υλικού για ηλιακά πάνελ- έρχεται από την Κίνα. Κι αυτό είναι δύσκολο να το αγνοήσει κανείς. Οι πρόεδροι των ΗΠΑ και της Κίνας βρίσκονται σε αντιπαράθεσε σχεδόν για τα πάντα. Εδώ υπάρχει κάποια συνέχεια με τον Τραμπ. Σε κάποιο βαθμό, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί θέλουν τις ΗΠΑ να αποσυνδέεται από την Κίνα. Ο Μπάιντεν διατήρησε τους δασμούς στις κινεζικές εξαγωγές, ωστόσο σε αντίθεση με τον Τράμπ εστίασε την ευρύτερη πρόκληση τα αποσύνδεσης αντί στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ.

Ο πρόεδρος άρχισε προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με τους συμμάχους στον Ινδο-Ειρηνικό και στον Ατλαντικό. «Η εξωτερική πολιτική για τη μεσαία τάξη» του Μπάινεν σχεδόν σίγουρα αποκλείει την επανένταξη των ΗΠΑ στην εμπορική συμφωνία του Ειρηνικού, ή την αναζήτηση νέων εμπορικών συμφωνιών, όπως με το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, ο Μπάιντεν είναι εξίσου ξεκάθαρος με τον Τραμπ στο να προσφέρει στους εταίρους της Αμερικής την επιλογή ανάμεσα στην Αμερικανική ή την Κινεζική τεχνολογία. Ειδικά για τα δίκτυα 5G, πρόκειται για πονοκέφαλο. «Η Αμερική μας λέει να απαγορεύσουμε την Huawei», λέει πρέσβης από σύμμαχο χώρα της Μέσης Ανατολής. «Όμως όταν ρωτάμε το όνομα της αντίστοιχης εταιρείας στην Αμερική δεν υπάρχει απάντηση. Η Αμερική δεν έχει Huawei. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε εμείς;» τονίζει.

Η λύση σ΄αυτό το δίλημμα θα χρειαστεί χρόνο για να έρθει. Οσο πιο πολύ αργήσει τόσο υψηλότερο θα είναι το κόστος για τους συμμάχους. «Καμία χώρα δεν θέλει να αναγκασθεί σε μια επιλογή μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας», πρόσθεσε ο διπλωμάτης.

Δεδομένου του εύρους των σχεδίων δαπανών του Μπάιντεν, είναι εύκολο να ξεπεράσει κανείς τα ανατρεπτικά στοιχεία που υπάρχουν, όπως τα 50 δισ. δολάρια για την έρευνα και ανάπτυξη σε επεξεργαστές και τα κίνητρα για τον επαναπατρισμό της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Όταν ο Μπάιντεν παρουσίασε το σχέδιο για τις θέσεις εργασίας στο Πίτσμπουργκ στις αρχές του Απριλίου, η Κίνα είχε τέσσερις αναφορές, κάτι ασυνήθιστο για εγχώριες ανακοινώσεις.

Οι παραλληλισμοί με τον Αϊζενχάουερ και τη στιγμή που ο σοβιετικός δορυφόρος εκτοξεύτηκε στο διάστημα το 1975, προκαλώντας τεράστιες αμερικανικές επενδύσεις στην τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη (που κατέληξε στο Ιντερνετ) ίσως τελικά αποδειχθούν ικανοί. Η επιτυχία της Αμερικής στην παραγωγή δύο εμβολίων βασισμένων στην τεχνολογιά mRNA (Pfizer, Moderna) αποδεικνύει τι μπορεί να γίνει. Και τα δύο ήταν εν μέρει προϊόντα ομοσπονδιακών δαπανών. Η σημερινή αντίστοιχη στιγμή είναι η άνοδος του Σι Ζινπίνγκ στην αυξανόμενα εκδηλωτική Κίνα. Ισως, ο καλύτερος ιστορικός παραλληλισμός θα ήταν με τον Αϊζενχάουερ και όχι τον Ρούζβελτ. Η αρχή του Μπάιντεν θα συνοδευτεί με τη βοήθεια προς τον υπόλοιπο κόσμο στο θέμα του εμβολιασμού, αρχής γενομένης με την Ινδία. Ο Αϊζενχάουερ πήρε αντίστοιχες πρωτοβουλίες για την εξάλειψη της πολυομελιτιδας και της ευλογιάς.  Και οι δύο βετεράνοι που ανέλαβαν καθήκοντα στα αρχικά στάδια του ψυχρού πολέμου. Ο Μπάιντεν δεσμεύθηκε να αποσύρει τα στρατεύματα από το Αφγανιστά μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της 20^ης επετείου των επιθέσεων στις ΗΠΑ. Ο Αϊκ, κυρίως απέφυγε τις στρατιωτικές υποθέσεις.

«Η παγκόσμια επιρροή της Αμερικής χτίστηκε, ανάμεσα στα άλλα, πάνω στις συμμαχίες και τη φήμη της για ικανότητα στο εσωτερικό», δήλωσε ο Τομ Ντόνιλον, πρώην σύμβουλος ασφαλείας του Ομπάμα, του οποίου η γυναίκα και ο αδελφός έχουν θέσεις αξιωματούχων στην κυβέρνηση Μπάιντεν. «Εάν κοιτάξεις τις πρώτες 100 ημέρες, το άνοιγμα στους συμμάχους και η προτεραιότητα που δόθηκε στον εγχώριο εμβολιασμό και την οικονομική ανάκαμψη έχουν ξεκάθαρη ακολουθία. Πρώτα αντιμετωπίζεις αυτά και μετά περνάς στη Ρωσία ή την Κίνα και το δρόμο για τη διανομή εμβολίων στον υπόλοιπο κόσμο», λέει ο Ντόνιλον.

Η επόμενη πρόκληση είναι τι θα γίνει στις εκλογές για το Κογκρέσο το 2022. Ο κόσμος κουράστηκε να ακούει για το διακύβευμα των περυσινών προεδρικών εκλογών.  Και δεν θα ήθελαν να ακούσουν τα ίδια για το 2022. Η ιστορία δείχνει πως το κόμμα του προέδρου συνήθως χάνει τον έλεγχο του Κογκρέσου στην πρώτη θητεία. Η ομάδα Μπάιντεν θέλει να αποφύγει κάτι τέτοιο με κάθε κόστος καθώς θα σήμαινε το πάγωμα της ατζέντας και την υπονόμευση της επανεκλογής του το 2024. Οι Δημοκρατικοί κοιτούν τη θητεία του Μπιλ Κλίντον το 1994 και την ήττα του Ομπάμα το 2010 και κατηγορούν αυτές τις ήττες για τις αναιμικές οικονομικές ανακάμψεις.

Αυτό εξηγεί μερικές από τις υπερβολές των πακέτων τόνωσης του Μπάιντεν. «Εκτιμήσαμε τους κινδύνους και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι καλό να κάνει κάποιος λίγα σε μεγάλο διάστημα», ανέφερε σύμβουλος του Μπάιντεν. Η βιοσφαίρα του Τραμπ έχει προβεί σε εξωφρενικές κρίσεις της ατζέντας του προέδρου. Για παράδειγμα, τα σχέδια για την υπερθέρμανση του πλανήτη θα σταματήσουν τους Αμερικανούς από το να τρώνε χάμπουργκερ την 4^η Ιουλίου.  Άλλες ιστορίες που κυκλοφόρησαν θέλουν τον Μπάιντεν να μοιράζει στους πρόσφυγες τα απομνημονεύματα της Καμάλα Χάρις, της αντιπροέδρου. Και οι δύο ισχυρισμοί απορρίπτονται εύκολα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν αποτέλεσμα. Οι Ρεπουμπλικάνοι ωστόσο σιώπησαν στην κριτική τους για το οικονομικό πρόγραμμα του προέδρου. Εν μέρει επειδή ο Τραμπ πέρασε τη φορολογική μείωση του 2017 πολύ πριν περάσει στην ανακούφιση της πανδημίας. Αυτό στέρησε από τους συντηρητικούς τη δημοσιονομική συντηρητική γραμμή της επίθεσης. Η προσωπικότητα του Μπάιντεν καθιστά τις κατηγορίες περί ριζοσπαστισμού πιο δύσκολες. «Είναι πολύ δύσκολο να χαρακτηρίσει κανείς τον Μπάιντεν ως σοσιαλιστή διάβολο», λέει ο Λάρι Σάμερς.

Πώς θα είναι η προεδρία Μπάιντεν σε 100 ημέρες από σήμερα; Η απάντηση πιθανότατα θα είναι η ίδια. Μια Αμερική πιο κοντά στην ανοσία αγέλης, επιταχυνόμενη ανάκαμψη, αναζωογόνηση των συμμαχιών και μια επικείμενη εκλογική αντιπαράθεση με ένα Ρεπουμπλικανικό κόμμα ακόμη πιο κοντά στον Τραμπ. Απέναντι σ αυτή την προοπτκή σχεδόν οτιδήποτε κάνει ο Μπάιντεν δείχνει σημαντικό. «Οι Ρεπουμπλικάνοι γίνονται αυξανόμενα το κόμμα της παλιάς Συνομοσπονδίας, δεν καν υποκρίνονται ότι πιστεύουν στις αρχές της δημοκρατίας μας», λέει ο Φουκουγιάμα. «Οι φιλοδοξίες του Ομπάμα θα εξαρτηθούν κυρίως στο κατά πόσον μπορεί να αφψηφήσει την ιστορία και να διατηρήσει τον έλεγχο της Ουάσιγκτον τον επόμενο χρόνο».