Μουσεία και lockdown

Από τον περασμένο Νοέμβριο, τα μουσεία της χώρας παραμένουν κλειστά λόγω των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία.

Πόσο ενεργά, όμως, είναι πίσω από τις κλειστές πόρτες τους; Πώς αξιοποιούν το διάστημα του παρατεταμένου lockdown και τι ετοιμάζουν για όταν επέλθει η κανονικότητα;

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με επικεφαλής μουσείων και προγραμμάτων, διαπιστώνοντας πως οι δραστηριότητες των μουσειακών ιδρυμάτων μας, είναι πολύ πιο ποικίλες από ό,τι συχνά αντιλαμβανόμαστε.

«Ψηφιακή στροφή» για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Χρόνος για την επαναξιολόγηση δράσεων, τον ανακαθορισμό στόχων και τη βελτιστοποίηση καλών πρακτικών ήταν για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ΕΑΜ) το διάστημα από τον Ιανουάριο ως τις παραμονές της επαναλειτουργίας των μουσείων. «Κατ’ αρχήν πρέπει να επισημανθεί ότι η αναστολή λειτουργίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου δεν σημαίνει και την αναστολή της διοικητικής, διαχειριστικής και ερευνητικής λειτουργίας του. Με υψηλό αίσθημα ευθύνης και τηρώντας όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα, το ανθρώπινο δυναμικό του ΕΑΜ συνέχισε και συνεχίζει το έργο του με ενισχυμένη τηλεργασία. Αξίζει να επισημάνω ότι όλο αυτό το διάστημα δεν διακόπηκαν οι αποστολές μας στο εξωτερικό.

Συντηρητές του μουσείου συνόδευσαν και συνεχίζουν να συνοδεύουν αρχαιότητες του ΕΑΜ που ‘ταξιδεύουν’ στο εξωτερικό στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων από ευρωπαϊκούς οργανισμούς», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Άννα Βασιλική Καραπαναγιώτου, διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Την ίδια στιγμή, όπως μας επισημαίνει, «ολοκληρώθηκε και υποβλήθηκε προς ένταξη στο ΕΣΠΑ ο ογκωδέστατος φάκελος του προγράμματος του ψηφιακού μετασχηματισμού του Μουσείου. Αναμένουμε να ξεκινήσουμε τον Ιούνιο με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2023. Μέσα από αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα θα ενισχυθούν οι επικοινωνιακές υπηρεσίες και θα δοθεί μία εναλλακτική προσέγγιση του μεγαλύτερου μουσείου της χώρας στους φυσικούς επισκέπτες του».

Ήδη, πάντως, από την αρχή της πανδημίας -Μάρτιος 2020- το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο «πρωτοστάτησε σε εθνικό επίπεδο στην ψηφιακή στροφή, επένδυσε αποφασιστικά στην επικοινωνία με τους πολυπληθείς επισκέπτες του μέσω της ιστοσελίδας του (www.namuseum.gr ).

Μέσα από το ανανεωμένο προφίλ του, το ΕΑΜ κατόρθωσε να τριπλασιάσει τις online επισκέψεις της σελίδας του σε σχέση με το 2019, άγγιξε τους 1.500.000 διαδικτυακούς επισκέπτες, με τη μερίδα του λέοντος να καταλαμβάνουν επισκέπτες από την Ευρώπη και την Αμερική. Μία νέα διεθνής συνεργασία μας, η οποία θα ανακοινωθεί σύντομα από το Υπουργείο Πολιτισμού, θα επεκτείνει την επίσκεψη του ψηφιακού μουσείου μας και στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας στο πλαίσιο του ‘Έτους Πολιτισμού – Τουρισμού Ελλάδας – Κίνας’, μέσα από μία εμβληματική ψηφιακή περιοδική έκθεση. Αυτονόητο, λοιπόν, είναι ότι και μέσα στο δεύτερο κύμα της πανδημίας το Μουσείο επιμένει και συνεχίζει να επενδύει στη διαδικτυακή παρουσία του», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Εκτός από τις ψηφιακές εκθέσεις, το ΕΑΜ ενεργοποίησε εκ νέου και παλιότερες δράσεις. Όπως μας πληροφορεί η κ. Καραπαναγιώτου, πρόκειται για «το αγαπημένο του κοινού ΕΚΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ, το οποίο για επετειακούς λόγους δίνει ραντεβού με τους επισκέπτες του στις 21 κάθε μήνα για όλο το 2021. Οι επιμελητές – συγγραφείς των λημμάτων συνδυάζουν αριστοτεχνικά την επιστημονική εγκυρότητα με έναν ελκυστικό τρόπο γραφής κατανοητό για το μέσο αναγνώστη. Και, βέβαια, όχι μόνο στα ελληνικά αλλά και στα αγγλικά για πρώτη φορά». Αλλά και οι μικροί φίλοι του μουσείου πρέπει να ευχαριστήθηκαν από τις ψηφιακές δράσεις που εγκαινιάστηκαν το 2021.

«Η πρώτη δράση με τίτλο ‘Μυθο…παίγνια! Συντροφιά με τα μυθικά πλάσματα’ απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 6 έως 10 ετών. Στόχος της είναι να γνωρίσουν οι μικροί διαδικτυακοί επισκέπτες μυθικά πλάσματα της αρχαιότητας μέσα από αντιπροσωπευτικά εκθέματα των Συλλογών του Μουσείου. Υποδειγματική ήταν η επιμέλεια κειμένων από τη μουσειοπαιδαγωγό μας και εμπνευσμένη η δημιουργική εικονογράφηση από την εικαστικό μας», υπογραμμίζει η διευθύντρια του ΕΑΜ.

ΒΧΜ: Προτεραιότητα η προετοιμασία για το Μουσείο Λοβέρδου

Ο χρόνος του lockdown αξιοποιήθηκε ποικιλοτρόπως και από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (ΒΧΜ), με το βάρος να πέφτει στην προετοιμασία για το παράρτημά του, το Μουσείο Λοβέρδου. «Ήταν μια περίοδος που αξιοποιήθηκε με μεγάλη δυσκολία λόγω της φυσικής απουσίας του προσωπικού για την προετοιμασία του παραρτήματος του ΒΧΜ που είναι το Μουσείο Λοβέρδου», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, Αικατερίνη Δελλαπόρτα. Το άνοιγμα, λοιπόν, του ΒΧΜ σηματοδοτείται κυρίως με τη λειτουργία του Μουσείου Λοβέρδου, που βρίσκεται στο ανακαινισμένο Μέγαρο Τσίλλερ – Λοβέρδου, στο κέντρο της Αθήνας (Μαυρομιχάλη 6), χωρίς να λείπουν και άλλες σημαντικές εκθέσεις οι οποίες προετοιμάζονται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, όπως η μεγάλη έκθεση για τα 450 χρόνια από τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, καθώς και μικρές εκθέσεις που αφορούν τα 200 χρόνια από το 1821.

Την ίδια στιγμή, όπως εξηγεί η κ. Δελλαπόρτα, «κανένας τομέας του ΒΧΜ δεν έμεινε σε αδράνεια γιατί οι εκθέσεις ήταν μεν κλειστές, αλλά οι υπηρεσίες συνέχισαν να λειτουργούν κανονικά με μειωμένο βέβαια προσωπικό για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Τα εργαστήρια συντήρησης ήταν και είναι επιφορτισμένα με τη συντήρηση και επανέκθεση της Συλλογής Λοβέρδου, τα εκπαιδευτικά προγράμματα προετοίμασαν ψηφιακές παρουσιάσεις για το Πάσχα, οι γραφίστες του μουσείου είναι σε συνεχή δραστηριότητα και παραγωγή. Νομίζω ότι παρά τον εγκλεισμό, το ΒΧΜ δεν σταμάτησε καθόλου», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διευθύντριά του, η οποία αναφέρθηκε και στις συνέπειες του εγκλεισμού, οι οποίες δεν είναι μόνο οικονομικές. «Μας έλειψαν πολύ οι φωνές των παιδιών που κατακλύζουν τους κήπους, οι απλοί επισκέπτες που επιλέγουν να επισκεφτούν για πολλοστή φορά τις μόνιμες εκθέσεις και ανακαλύπτουν πάντα κάτι καινούργιο, ο κόσμος που έχει το καφέ του μουσείου στέκι του για να απολαύσει το περιβάλλον των κήπων. Μας έλειψαν όλα αυτά γιατί το κοινό, οι επισκέπτες, είναι αυτοί που δίνουν ζωντάνια σε ένα μουσείο», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

ΠΙΟΠ – Ο πολιτισμός σε ‘κόντρα ρόλο’ απέναντι στην αβεβαιότητα

Ενεργό και μάχιμο παρέμεινε το διάστημα του lockdown και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). «Αν και η δια ζώσης εξερεύνηση ενός χώρου πολιτισμού, ενός μουσείου, δεν μπορεί με τίποτα να υποκατασταθεί, παρ’ όλα αυτά στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς προσπαθήσαμε να βρούμε τρόπους να παραμείνουμε ενεργοί και ‘ζωντανοί’ στις παρούσες συνθήκες. Δηλαδή να ‘ανοίξουμε’, χωρίς να ανοίξουμε», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αλεξάνδρα Ράπτη, διευθύντρια του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ).

«Από το πρώτο lockdown ενισχύσαμε την ψηφιακή παρουσία μας ώστε να διατηρήσουμε, στο μέτρο του δυνατού, την επαφή μας με το κοινό. Αφουγκραστήκαμε την ανάγκη των ανθρώπων για επικοινωνία και δημιουργία και υλοποιήσαμε ψηφιακές δράσεις: περιηγήσεις, ημερίδες, εργαστήρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, podcasts. Αρκετές μάλιστα απευθύνονταν και σε άτομα με οπτική και ακουστική αναπηρία. Το κοινό ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό σε αυτό το κάλεσμα», συμπληρώνει.

Παράλληλα, οι μήνες αυτοί αξιοποιήθηκαν για να γίνουν εργασίες συντήρησης τόσο των κτηριακών υποδομών όσο και των αντικειμένων των συλλογών των μουσείων του ΠΙΟΠ. «Βεβαίως με κάποιες δυσκολίες, λόγω των υγειονομικών πρωτοκόλλων και των σχετικών περιορισμών, καθώς τα μουσεία μας βρίσκονται στο σύνολό τους εκτός Αθηνών. Επίσης, σχεδιάζουμε το έργο αναβάθμισης της ιστοσελίδας του Ιδρύματος (συμπεριλαμβανομένου του e-shop και του on line ticketing) ενώ, την ίδια ώρα, προετοιμάζουμε νέες εκδόσεις, εκθέσεις και εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν προσεχώς στο Δίκτυο Μουσείων, στο Ιστορικό Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για το ’21, και όχι μόνον. Βρισκόμαστε σε μία εγρήγορση που μας αναζωογονεί, στην προοπτική και μόνον ότι σύντομα τα μουσεία θα ανοίξουν επιτέλους για το κοινό», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ράπτη.

Και η επόμενη μέρα; «Σίγουρα υπάρχει διάχυτος προβληματισμός για το πώς θα είναι από δω και πέρα η καθημερινότητά μας. Για παράδειγμα, αυτή η ‘νέα’ κανονικότητα πόσα από τα χαρακτηριστικά της ‘παλαιάς’ κανονικότητας θα διατηρήσει; Τι θα αλλάξει και προς ποια κατεύθυνση; Όλα αυτά και πολλά ακόμη είναι μπροστά μας. Σε κάθε περίπτωση, η ενεργή συμμετοχή όλων μας (είτε από την πλευρά αυτού που οργανώνει είτε από την πλευρά εκείνου που απολαμβάνει) σε δράσεις πολιτισμού, βοηθά στην εσωτερική κινητοποίηση και προστασία. Άλλωστε είναι διαπιστωμένο ότι ο πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει σε ‘κόντρα ρόλο’ απέναντι στην αβεβαιότητα των ημερών», καταλήγει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η διευθύντρια του ΠΙΟΠ.

Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά – Αναβάθμιση μουσείων και υπηρεσιών

Με μια σειρά από ενέργειες, η Εφορεία Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Πειραιώς και Νήσων κατάφερε να ανακτήσει τον χαμένο χρόνο του lockdown και να αναβαθμίσει ποιοτικά τα μουσεία της και τις υπηρεσίες που παρέχει στο κοινό. «Μπορεί τα μουσεία να έκλεισαν λόγω της πανδημίας αλλά πίσω από τις κλειστές πόρτες οι εργαζόμενοι συνέχισαν αθόρυβα και μεθοδικά τη δουλειά τους. Αρχαιολόγοι, τεχνίτες και φυλακτικό προσωπικό της ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων ήταν όλοι στις θέσεις τους και εκμεταλλεύτηκαν δημιουργικά τον χρόνο τους για να προχωρήσουν έργα που δύσκολα υλοποιούνται όταν τα μουσεία είναι ανοικτά: εργασίες συντήρησης και ανανέωσης των εκθεσιακών χώρων, ανακαινίσεις στους χώρους υγιεινής, αντικατάσταση πινακίδων κ.α.», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Στέλλα Χρυσουλάκη, προϊσταμένη της ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων.

«Παράλληλα», προσθέτει, «οι αρχαιολόγοι είχαν το χρόνο να ‘καταδυθούν’ στις αποθήκες του μουσείου και να ασχοληθούν με τις απόλυτα αναγκαίες εργασίες καταγραφής, ψηφιοποίησης και τακτοποίησης των ευρημάτων, καθώς και με τη μελέτη τους για την αρχαιολογική τεκμηρίωση». Και όλα αυτά, χωρίς να μείνει πίσω καμία από τις προγραμματισμένες εργασίες. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Χρυσουλάκη, «το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας συνέχισε να ασχολείται με προγραμματισμένες εργασίες για την επανέκθεση εκθεσιακών συνόλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά, όπως για παράδειγμα τα μουσικά όργανα από τον ‘Τάφο του Ποιητή’ της Δάφνης. Παράλληλα, συμμετείχε σε νέες εκθέσεις όπως στην ψηφιακή έκθεση ‘2.500 χρόνια από τη Σαλαμίνα και τις Θερμοπύλες’ που διοργάνωσε η Διεύθυνση Μουσείων του ΥΠΠΟΑ».

Η ίδια ΕΦΑ υλοποίησε κι άλλα προγράμματα εν μέσω πανδημίας. «Εκμεταλλευόμενο τις δυνατότητες της τηλεκπαίδευσης, το γραφείο διοργάνωσε διαδικτυακά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και, παρόλο που οι εκπαιδευτικές δράσεις ήταν σε αναστολή, σχεδίασε νέες δράσεις για να είναι έτοιμες με το άνοιγμα των μουσείων», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αρχαιολόγος Εύη Πίνη, υπεύθυνη του Γραφείου Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων. «Παράλληλα», συμπληρώνει η ίδια, «δημιούργησε δύο ταινίες μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων. Η πρώτη με τίτλο ‘Και εγένετο θέατρον’ έχει ως θέμα τη γένεση και εξέλιξη του θεάτρου στην αρχαιότητα και η δεύτερη με τίτλο ‘Ω θεϊκή Σαλαμίνα’ είναι ένα αφιέρωμα για τα 2.500 χρόνια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σε μια προσπάθεια να μην χαθεί η επικοινωνία με το ευρύ κοινό, το Γραφείο Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων δημιούργησε το Cine ΜΟΥΣΕΙΟΝ, μια ψηφιακή ταινιοθήκη όπου προβάλλονται πλέον όλες οι παραγωγές της Εφορείας, ταινίες και αρχαιολογικά ντοκιμαντέρ», προσθέτει η κ. Πίνη.

Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απολαύσουν την ψηφιακή ταινιοθήκη της ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων, που δημιουργήθηκε μέσα στην πανδημία στο παρακάτω link https://www.youtube.com/channel/UCefhhcM2LgGcw1yQc0iDB9w/about