Γυναικεία Επιχειρηματικότητα: Μύθοι και Αλήθειες

Η επιχειρηματικότητα είναι η διαδικασία δημιουργίας κάτι καινούριου, που έχει αξία για την οικονομία και την κοινωνία και απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Απαιτεί επίσης την ανάληψη κινδύνου, ωστόσο αναμένεται να ανταμείψει τον «επιχειρηματία» προσφέροντας χρηματικά οφέλη ή προσωπική ικανοποίηση και ανεξαρτησία.

Η επιχειρηματικότητα σημαίνει νέες επιχειρήσεις, νέες θέσεις απασχόλησης, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, ενίσχυση της παραγωγικότητας, ενίσχυση της καινοτομίας– όλα τα παραπάνω δρουν πολλαπλασιαστικά στην οικονομική δραστηριότητας μιας χώρας και οδηγούν σε αύξηση του ΑΕΠ, άρα την πολυπόθητη ανάπτυξη.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «η επιχειρηματικότητα των γυναικών αναφέρεται σε επιχειρήσεις στις οποίες το 51% της περιουσίας ανήκει σε μια γυναίκα και η διεύθυνση εκτελείται από μια γυναίκα.»

Η Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Γυναικών Ελλάδας (ΣΕΓΕ) επισημαίνει ότι η γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται αρκετά βήματα πίσω σε σχέση με τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. για δύο κυρίως λόγους:

α) λόγω των ανισορροπιών όσον αφορά στο συνδυασμό επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, με κύριο ανασταλτικό παράγοντα τις ανεπάρκειες που παρουσιάζονται στην παροχή υπηρεσιών φύλαξης των παιδιών και

β) λόγω των αδυναμιών στην εξεύρεση κεφαλαίου για τη χρηματοδότηση της επένδυσης

Παρά το γεγονός ότι η γυναικεία επιχειρηματικότητα αυξήθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο, σε σύνολο 54 οικονομιών κατά 1% (κατά μέσο όρ0) τη διετία 2018/2019 σε σχέση με την προηγούμενη διετία (Global Entrepreneurship Monitor), και το «xάσμα» μεταξύ των φύλων (αναλογία ανδρών και γυναικών που συμμετέχουν στο σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας) μειώθηκε κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες, από 31% σε 28% το ίδιο χρονικό διάστημα, οι ανισότητες παραμένουν υψηλές και η πρόοδος βαίνει αργά. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ το 2019, για κάθε δολάριο που παίρνουν οι άντρες, οι γυναίκες παίρνουν κατά μέσο όρο 54 λεπτά του δολαρίου. Στην Ευρώπη, η γυναικεία επιχειρηματικότητα βρίσκεται στο 30% και σύμφωνα με την Έκθεση του 2020 για τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ θα χρειαστούν σχεδόν 95 χρόνια για να κλείσει αυτή η διαφορά.

Πρόσφατη μελέτη της ICAP το 2018 για την Ελλάδα δεικνύει ότι σε σύνολο 37.750 εταιρειών περιλαμβάνονται μόνο 9.468 εταιρείες οι οποίες διοικούνται από γυναίκες είτε ως Διευθύνουσες Σύμβουλοι είτε ως Διαχειρίστριες.

Ο τέως Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Επιχειρηματικότητας Antonio Tajani τόνισε ήδη από το 2010 ότι είναι αδήριτη ανάγκη «να υποστηριχθεί η γυναικεία επιχειρηματικότητα για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης καθώς υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες που ακόμη μένουν αναξιοποίητες».

Έχουν υπάρξει διάφορες έρευνες σχετικά με τα χαρακτηριστικά των γυναικών επιχειρηματιών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι γυναίκες επιχειρηματίες διακρίνονται για το όραμα, το μεγαλύτερο ομαδικό πνεύμα, τον καλύτερο συνδυασμό διαίσθησης και λογικής, την καλύτερη επικοινωνία, τη συναισθηματική νοημοσύνη, την περισσότερη σκέψη για τους αναγκαίους πόρους. Επίσης, διαφαίνεται ότι είναι πιο συντηρητικές στη μόχλευση, αναλαμβάνουν μικρότερους κινδύνους ενώ έρχονται αντιμέτωπες με έναν μεγαλύτερο, σε σχέση με τους άντρες, φόβο για την αποτυχία. Ένα κρίσιμο σημείο που πρέπει να προσεχθεί και που τονίζεται από όλες τις μελέτες, είναι οι μικρότερες πιθανότητες χρηματοδότησης όπως εξάλλου αναφέρει και η πρόεδρος του ΣΕΓΕ. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με Έκθεση της Credit Suisse, το 2017, το σύνολο των αντρών προσέλκυσε περίπου το 80% του κεφαλαίου ενώ οι εταιρίες που ιδρύθηκαν από γυναίκες έλαβαν μόλις το 2% της χρηματοδότησης.

Ο Στόχος 5 των 17 ΣΒΑ του ΟΗΕ αναφέρεται ρητά στην ανάγκη της ισότητας των φύλων και ορίζει «Επιτυγχάνουμε την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση όλων των γυναικών και των κοριτσιών». Ανάμεσα στους υπο-στόχους διακρίνουμε τον 5.5 ο οποίος αναφέρει ρητά τη «Διασφάλιση της πλήρους και αποτελεσματικής συμμετοχής καθώς και των ισότιμων ευκαιριών ανάληψης ηγετικού ρόλου των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στην πολιτική, οικονομική και δημόσια ζωή». Επομένως, αναγνωρίζεται πλέον η αδήριτη ανάγκη ενδυνάμωσης των γυναικών προς αυτό το επίπεδο.

Ειδικότερα όσον αφορά στη χώρα μας, είναι γεγονός ότι οι Ελληνίδες αντιμετωπίζουν ακόμα και σήμερα πολλές προκαταλήψεις στους χώρους εργασίας τους οι οποίες, παρότι έχουν επισημανθεί πολλά χρόνια πριν, δυστυχώς εξακολουθούν και υφίστανται. Κάποιες από αυτές τις προκαταλήψεις, με σειρά που έχουν καταγραφεί στο παρελθόν, αναφέρουν ότι η επιτυχία στην καριέρα είναι πιο σημαντική για τον άνδρα, οι γυναίκες είναι ιδιόρρυθμες/περίεργες, οι γυναίκες πρέπει να φροντίζουν σπίτι και παιδιά και οι άνδρες να βγάζουν τα χρήματα, οι γυναίκες έχουν δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, οι άνδρες δεν πρέπει να έχουν γυναίκες αφεντικά, η επιχειρηματικότητα είναι καθαρά ανδρική υπόθεση, και ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο κατάλληλες για επιχειρήσεις σε σύγκριση με τους άνδρες.

Οι Ελληνίδες είναι ανάμεσα στις πιο μορφωμένες γυναίκες, τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκόσμια. Αποτελούν πηγή ταλέντου, το οποίο συνιστά βασικό παράγοντα δημιουργίας παραγωγικού πλούτου, άρα ανάπτυξης. Η οικονομική κρίση αλλά και η πανδημία είναι ευκαιρία να προωθηθούν πολιτικές προς την ισχυροποίηση του θεσμικού πλαισίου και την ανάπτυξη χρηματοδοτικών εργαλείων, αλλά και πολιτικών στήριξης των γυναικών.

To Ινστιτούτο McKinsey επισημαίνει ότι η ισότητα μεταξύ των 2 φύλων θα μπορούσε να προσθέσει $12 τρις στην παγκόσμια οικονομία μέχρι το 2025, ακόμα και $28 τρις δολάρια. Έρευνα από το Harvard Business Review καταγράφει ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες από τους άντρες όσον αφορά στις ηγετικές ικανότητες. Οι γυναίκες παίρνουν υψηλότερη βαθμολογία από τους άντρες σε κρίσιμες ικανότητες όπως η ομαδική εργασία, η καινοτομία και η επίλυση προβλημάτων.

Εν κατακλείδι, παρά την πρόοδο που διακρίνεται ως προς τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, είναι σαφές ότι πρέπει να υπάρξουν πιο δραστικές πολιτικές, ιδιαίτερα προς την κατεύθυνση της χρηματοδότησης των γυναικών επιχειρηματιών, δημιουργώντας δίκτυα με εν δυνάμει επενδυτές και επιχειρηματικούς αγγέλους. Η εκπαίδευση είναι καταλυτικός παράγοντας για την αλλαγή της υφιστάμενης νοοτροπίας και των προκαταλήψεων έναντι των γυναικών. Δυστυχώς, οι προκαταλήψεις είναι το πιο δύσκολο να αρθεί εμπόδιο, καθώς επισύρει βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις. Η ανάδειξη ωστόσο επιτυχημένων γυναικών επιχειρηματιών και η προώθηση πολιτικών για την ανάπτυξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας μπορούν να δράσουν σημαντικά προς τη σταδιακή άρση της επιφύλαξης και του σκεπτικισμού έναντι των γυναικών επιχειρηματιών.

* Κωνσταντίνα Κοτταρίδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πειραιώς, Διευθύντρια ΠΜΣ Βιοοικονομία, Κυκλική Οικονομία και Βιώσιμη Ανάπτυξη, Διευθύντρια Εργαστηρίου Βιοοικονομίας, Κυκλικής Οικονομίας και Βιώσιμης Ανάπτυξης, Εθνική Εκπρόσωπος στη Διεθνή Επιστημονική Κοινότητα European International Business Academy, Εκτελεστική Διευθύντρια Διεθνούς Επιστημονικής Κοινότητας Athenian Policy Forum