Flashback: Με ύφεση -8,2% η ανεργία θα εκτινασσόταν στο… 20%  αντί 15,8% τελικά!

Μολονότι «κουφό» για τους οικονομικούς νόμους και τις οικονομικές θεωρίες, αυτό που είπε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη θεματική συνεδρίαση για την απασχόληση και τα εργασιακά στην Κοινωνική Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πόρτο έχει την εξήγηση σε μια μη ορθώς λειτουργούσα οικονομία, όπως η ελληνική. Συνεπώς, δεν αποτελεί έκπληξη για τους οικονομολόγους και ιδιαίτερα για τον υφυπουργό Κοινωνικών Υποθέσεων και ειδικό για εργασιακά επιστημονικά θέματα καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Πάνο Τσακλόγλου. Μιλώντας, συγκεκριμένα, στο Πόρτο ο πρωθυπουργός  χαρακτήρισε ως επιτυχία τη διατήρηση της ανεργίας στα επίπεδα που βρισκόταν προ πανδημίας “δεδομένης της φύσης της ελληνικής αγοράς εργασίας”, όπως ορθώς τόνισε, συμπληρώνοντας πάλι εύστοχα ότι “στην περίοδο μετά την πανδημία η δημιουργία νέων θέσεων δεν θα έρθει μόνο μέσω της κατανάλωσης, αλλά πρέπει να έρθει μέσω επενδύσεων”.

Και τα είπε όλα αυτά ο πρωθυπουργός διότι γνωρίζει καλά και τα προβλήματα στην ελληνική αγορά εργασίας και την ελληνική οικονομία και, κυρίως, το ιδιαίτερα υψηλό δημοσιονομικό κόστος της επιτυχίας να συγκρατηθεί η ανεργία στα προ πανδημίας επίπεδα. Πράγματι, η ανεργία το τέλος Δεκεμβρίου 2020 διαμορφώθηκε στο 15,8% έναντι 16,4% τον αντίστοιχο μήνα του 2019. Την ίδια περίοδο οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά 36.553 άτομα, οι άνεργοι κατά 44.853 άτομα και το εργατικό δυναμικό κατά 81.600 άτομα. Αν μάλιστα, δεν είχε μειωθεί το εργατικό δυναμικό κατά 81.600 άτομα, τότε το ποσοστό ανεργίας το 2020 θα ήταν ακόμα χαμηλότερο, δηλαδή 15,5%!

Αυτή η ευνοϊκή εξέλιξη αντανακλά της επιλογή της τακτικής της προστασίας των θέσεων εργασίας, ενώ οι πολιτικές δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας απαιτούν μιαν εντελώς διαφορετική άσκηση, η οποία για τη χώρα μας είναι από δύσκολη έως  αδύνατη, αφού απαιτεί υψηλό ρυθμό αύξησης των επενδύσεων, κατανάλωσης και εξαγωγών. Υπενθυμίζω, λοιπόν, ότι κατά την περίοδο της πανδημίας και με στόχο τη διατήρηση των θέσεων εργασίας εφαρμόστηκαν επιτυχώς πολλά μέτρα,  όπως το πρόγραμμα “ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ”, τα προγράμματα ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης του ΟΑΕΔ και το πρόγραμμα των 100.000 επιδοτούμενων θέσεων εργασίας, η μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και η αξιοποίηση των 2,7 δισεκ. ευρώ του προγράμματος SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κονδυλίων του NGEU, τα οποία μάλιστα, μαζί με τη συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων,  αναμένεται να ενισχύσουν την ανάπτυξη και τις επενδύσεις και να βοηθήσουν στη διατήρηση και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Σημειώνω ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και του υπουργείου Οικονομικών, κατά την περίοδο Μαρτίου 2020-Φεβρουαρίου 2021, τα μέτρα στήριξης των εργαζομένων ανέρχονται σε 2,9 δισεκ. ευρώ και αφορούν 1.560.000 μοναδικούς ωφελούμενους, ενώ η επιδότηση των ασφαλιστικών εισφορών ανήλθε σε 1,5 δισεκ. ευρώ. Επίσης, τα μέτρα στήριξης των ανέργων από τον ΟΑΕΔ ανήλθαν σε 1,5 δισεκ. ευρώ και αφορούσαν 750.000 ανέργους και 52.000 εργαζόμενες μητέρες. Πέρα από αυτά, από επίσημα στοιχεία προκύπτει πάλι ότι τα μέτρα αναπλήρωσαν σε μεγάλο βαθμό τις απώλειες που προκλήθηκαν στο διαθέσιμο εισόδημα κατά την πανδημία. Ειδικά για το φτωχότερο τμήμα, οι παράγοντες αυτοί προκάλεσαν αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος κατά 2,7%, καθώς, πέρα από τη μεγάλη αναπλήρωση εισοδήματος για τους εργαζομένους μέσω της αποζημίωσης ειδικού σκοπού, υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση ανέργων που επωφελήθηκαν από τις παρατάσεις των επιδομάτων ανεργίας και τις ενισχύσεις του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Για τα υπόλοιπα εισοδηματικά κλιμάκια, το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται προοδευτικά με το εισόδημα, καθώς η αποζημίωση ειδικού σκοπού αναπληρώνει μικρότερο μέρος του εισοδήματος. Κατά μέσο όρο, το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται κατά 3,3%, ενώ η μείωση θα ήταν  χωρίς τα μέτρα 6,3%!

 Συγκράτηση αντί μεγάλης αύξησης της ανεργίας!

 Όλη αυτή η ευνοϊκή εξέλιξη στο μέτωπο της ανεργίας έρχεται σε αντίθεση με τους οικονομικούς νόμους, οι οποίοι παρουσιάζουν να υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ του πραγματικού ΑΕΠ και των μεταβολών του ποσοστού ανεργίας. Δηλαδή, σύμφωνα με τον Νόμο Okun, όταν μειώνεται το ΑΕΠ αυξάνεται η ανεργία και αντιστρόφως. Όσο μεγαλύτερος είναι ο ρυθμός αύξησης της ανεργίας, τόσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ από τον κανονικό ρυθμό και, αντιστρόφως, όσο περισσότερο αυξάνεται το ΑΕΠ, τόσο μειώνεται το ποσοστό της ανεργίας. Με βάση τον Νόμο αυτό (με διάφορες προσομοιώσεις)  μία μείωση ή αύξηση του ΑΕΠ κατά μία ποσοστιαία μονάδα προκαλεί αύξηση ή μείωση της ανεργίας κατά 0,31-0,45 ποσοστιαίες μονάδες. Έτσι, με μείωση (ύφεση) του ΑΕΠ το 2020 κατά 8,2% και χωρίς τα μέτρα που ανέφερα πιο πάνω, η ανεργία θα διαμορφωνόταν στο 20,1% και οι άνεργοι στα 926.000 άτομα από 15,8% και 726.400 άτομα το 2019 αντίστοιχα. Δηλαδή, οι άνεργοι θα αυξάνονταν κατά 155.000 περίπου άτομα.

 Είναι αλήθεια ότι η διαφορετική αυτή εξέλιξη στην πράξη της σχέσης ΑΕΠ και ανεργίας στη χώρα μας δεν παρατηρείται μόνο κατά την περίοδο της πανδημίας, αλλά και διαχρονικά. Απλώς υπενθυμίζω ότι το 1999 και το 2001 μειώθηκε η απασχόληση κατά 0,1% και 0,2%, μολονότι αντίστοιχα το ΑΕΠ είχε αυξηθεί κατά 3,4% και 3,4%!  Αντιθέτως, το 2008 αυξήθηκε η απασχόληση κατά 0,8%, ενώ το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,2%! Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται έντονη δυσαναλογία μεταξύ μεταβολών ΑΕΠ και ανεργίας. Συγκεκριμένα, σε όλη την περίοδο (1997-2006) των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης (3,4%-5,9%!), η μέγιστη επίδοση σε απασχόληση περιορίζεται σε 1,2%, με πλήρη συντριβή της σχέσης αυτής το 2006, όταν ενώ το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 5,5%, η απασχόληση περιορίστηκε σε αύξηση μόνο 0,9%. Οι λόγοι είναι πολλοί και μπορεί να  αναζητηθούν πάλι σε πολιτικές και παρεμβάσεις και κυρίως στη μεταβολή του εργατικού δυναμικού, το οποίο παρουσιάζει συνεχή σχεδόν μείωση εξαιτίας και της φυγής στο εξωτερικό εκατοντάδων χιλιάδων νέων κυρίως επιστημόνων μετά το 2010!

 Υψηλό το κόστος των δημοσιονομικών παρεμβάσεων

  Η αποτελεσματικότητα της ελληνικής αντίδρασης στο ξέσπασμα της πανδημίας, όπως αναφέρθηκε, είχε και έχει μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, το οποίο αντανακλάται στην αύξηση των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού  για την επιδότηση τόκων δανείων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), για το μέρος της επιστρεπτέας προκαταβολής, την αποζημίωση ειδικού σκοπού στους αυτοαπασχολουμένους και στις επιχειρήσεις, τη σύσταση του ταμείου εγγυοδοσίας επιχειρήσεων και τη δράση ΤΕΠΙΧ ΙΙ , τις μεταβιβάσεις, που αφορούν την καταβολή αποζημίωσης ειδικού σκοπού (μισθωτών και επιστημόνων), την ενίσχυση επιχειρήσεων με τη μορφή επιστρεπτέας προκαταβολής και την έκτακτη επιχορήγηση προς τον ΕΦΚΑ και τον ΕΟΠΥΥ για την κάλυψη υστέρησης εσόδων από τις μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές λόγω της πανδημίας. Έτσι, το πρωτογενές αποτέλεσμα του κρατικού προϋπολογισμού παρουσίασε σημαντική υστέρηση κατά 12,3 δισεκ. ευρώ έναντι του στόχου. Επίσης, σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και  εφαρμογή μέτρων αναβολής είσπραξης οφειλών, άμεσης δημοσιονομικής επέκτασης και παροχής ρευστότητας μέσω κρατικών εγγυήσεων και δανείων για τη συγκράτηση των δυσμενών επιπτώσεων της πανδημίας στην ύφεση.

  Όλα αυτά παρουσιάζουν μίαν έκτακτη δημοσιονομική παρέμβαση ύψους περίπου 12,5% του ΑΕΠ για το 2020  ή περίπου 20 δισ. ευρώ, η οποία, όπως τονίζει η Τράπεζα της Ελλάδος, διευκολύνθηκε από τη συντονισμένη δράση της ενιαίας νομισματικής πολιτικής με διατήρηση του κόστους δανεισμού σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα και της δημοσιονομικής απόκρισης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης  με την ενεργοποίηση της γενικής ρήτρας διαφυγής. Αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί με την εφιαλτική αύξηση του χρέους, της ύφεσης και, κυρίως, με την αφαίρεση πόρων που πρέπει να κατευθύνονται προς ενίσχυση της ανάπτυξης, δηλαδή των επενδύσεων. Δηλαδή, καλή και αγαθή είναι η επιλογή της πολιτικής με τη χορήγηση βοηθημάτων και επιδομάτων ,αλλά, παράλληλα, θα πρέπει να συνεχιστούν εντονότερα οι μεταρρυθμίσεις για την  ευελιξία στην αγορά εργασίας,  για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και την παροχή κινήτρων για ένταξη στην αγορά εργασίας των ευάλωτων ομάδων (νέων, γυναικών, μακροχρόνια ανέργων) και, φυσικά, την  εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, όπως τόνισε και ο πρωθυπουργός.