ΗΠΑ – Γερμανία: Οι διαφορές δεν περιορίζονται στα εμβόλια

Η άρνηση της Γερμανίας να υποστηρίξει την πρόταση Μπάιντεν για προσωρινή άρση της πατέντας των εμβολίων και η επιβολή αυτής της επιλογής στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως έδειξαν οι δηλώσεις Μακρόν και άλλων ηγετών στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στην Πορτογαλία, επιβεβαιώνει ότι το χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού παραμένει παρά την απομάκρυνση Τραμπ από τον Λευκό Οίκο.

Αναδεικνύει επίσης μια διαφορά αντιλήψεων που πηγαίνει πέραν της προφανούς υποστήριξης συγκεκριμένων φαρμακευτικών εταιρειών από συγκεκριμένες χώρες. Πρόκειται για τη διαφορετική προσέγγιση ΗΠΑ και Γερμανίας στην αντιμετώπιση κρίσεων. Η Ελλάδα το έζησε αυτό στο πετσί της την προηγούμενη δεκαετία με την επιβολή των γερμανικής εμπνεύσεως μνημονίων προκειμένου να μην διαταραχθεί η νομισματική ορθοδοξία. Και τότε η αμερικανική ηγεσία πίεζε για μια πιο κεϋνσιανή αντιμετώπιση της κρίσης όπως αποκαλύπτει ο Ομπάμα στα απομνημονεύματα του. Αλλά δεν μπορούσε να πείσει το Βερολίνο.

Η σημερινή κρίση δεν είναι μόνο ευρωπαϊκή κρίση, είναι παγκόσμια. Οι συνέπειες της πανδημίας στην οικονομία, το κοινωνικό κράτος, την ασφάλεια, τις εργασιακές σχέσεις, τις γεωπολιτικές ισορροπίες είναι ήδη ορατές. Απαιτούνται λύσεις που να υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα. Η ΕΕ έκανε ένα άλμα με το Ταμείο Ανάκαμψης, διστακτικό αν συγκριθεί με το μέγεθος του αντίστοιχου αμερικανικού πακέτου. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο δημοσιονομικό. Πρόκειται για το μοντέλο ανάπτυξης που θα πρέπει να υιοθετηθεί ώστε ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά του.

Το σημερινό μοντέλο προσφέρει στους πολίτες της ΕΕ πολλά «προνόμια». Είναι με άλλα λόγια ένα ακριβό μοντέλο το οποίο για να διατηρηθεί απαιτεί ρυθμούς ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας που δεν θα είναι εύκολο να επιτευχθούν με τη σημερινή δομή των ευρωπαϊκών οικονομιών και τον προσανατολισμό των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Το αμερικανικό μοντέλο έχει σαφέστατα πολύ μεγαλύτερη ευελιξία, εξωστρέφεια και ανταγωνιστικότητα στους τομείς που θα κριθεί τις επόμενες δεκαετίες η παγκόσμια ηγεμονία. Αλλά παρά τις διαφορές τους, τα δύο μοντέλα συγκλίνουν στην αξιακή τους υπόσταση, τη φιλοσοφική τους διάσταση και την πολιτική έκφραση της, δηλαδή τον ανθρωποκεντρισμό και τις δημοκρατικές αξίες. Η ελεύθερη οικονομία στο δυτικό κόσμο βασίζεται στη βούληση και την πρωτοβουλία ελεύθερων ατόμων. Δεν συμβαίνει αυτό στο κινεζικό μοντέλο όπου η έννοια του ατόμου απλώς δεν υφίσταται.

Είναι κατά συνέπεια αδιανόητο για την Ευρώπη να μην επιλέξει στρατόπεδο. Αλλά τα πρώτα δείγματα, από τη Γερμανία τουλάχιστον, δεν είναι ενθαρρυντικά. Καθώς η καγκελάριος Μέρκελ ετοιμάζεται για το δέκατο τρίτο ταξίδι της στην Κίνα αυτό το καλοκαίρι – ενώ δεν έχει προγραμματίσει αντίστοιχο στην Ουάσιγκτον – Αμερικανοί αναλυτές κάνουν λόγο για τις “εκατό μέρες μοναξιάς” του Μπάιντεν. Η νέα αμερικανική διοίκηση ανέμενε μια πιο θερμή αντίδραση και υποστήριξη των προσπαθειών της να ορίσει ένα νέο πλαίσιο σχέσεων με την Κίνα. Ο «ελέφαντας» είναι στο δωμάτιο και αν δεν αντιμετωπιστεί από κοινού από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού το πιθανότερο είναι να συνεχίσει ανενόχλητος την οικονομική και πολιτική του επέκταση στο πιο αδύναμο μέρος που είναι η ευρωπαϊκή ήπειρος. Το επιθυμεί αυτό η ΕΕ που έσπευσε να προχωρήσει σε μια νέα συμφωνία για τις σχέσεις της με την Κίνα πριν αναλάβει ο Μπάιντεν;

Η αμερικανική πλευρά αποδίδει αυτή τη σπουδή στη διάθεση της Γερμανίας να μην υπονομεύσει τις δικές της εμπορικές σχέσεις με την Κίνα. Αλλά αυτή η κοντόφθαλμη προσέγγιση δεν προσφέρει απάντηση στο στρατηγικό δίλημμα που οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν παρά να αντιμετωπίσουν από κοινού με τις ΗΠΑ καθώς θα εξακολουθούν για πολλά ακόμη χρόνια να τις χρειάζονται για την άμυνα τους.