Κρας τεστ για το κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης

Η πανδημία του κορωνοϊού πρόσθεσε περισσότερη αβεβαιότητα στα σχέδια της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μεγαλύτερη κοινωνική ένωση. Η Σύνοδος Κορυφής του Πόρτο την προηγούμενη εβδομάδα κατέληξε, όπως ήταν αναμενόμενο, σε μια κοινή δέσμευση με την οποία οι εταίροι υιοθέτησαν τους τρεις πρωταρχικούς στόχους για το 2030 που καθορίζονται στο σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

Το σχέδιο δράσης κινείται σε τρεις άξονες:

1) Τουλάχιστον το 78% των ατόμων ηλικίας 20 έως 64 ετών θα πρέπει να εργάζεται.

2) Τουλάχιστον το 60% όλων των ενηλίκων θα πρέπει να παρακολουθεί κατάρτιση κάθε χρόνο.

3) Ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού θα πρέπει να μειωθεί κατά τουλάχιστον 15 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων παιδιών.

Ωστόσο, όπως αναφέρει το Politico, ο κορωνοϊός έριξε βαριά στη σκιά του πάνω στις προσπάθειες αυτές και απειλεί να υπονομεύσει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί εδώ και πολλά χρόνια στην Ε.Ε.. Το πραγματικό κοινωνικό κόστος της πανδημίας δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί ακόμη. Οι παραδοσιακοί μέθοδοι μέτρησης της οικονομικής υγείας, όπως η ανεργία, δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως το μέγεθος της κρίσης, κυρίως επειδή οι κυβερνήσεις έσπευσαν να προστατέψουν τις θέσεις εργασίας μέσω προγραμμάτων στήριξης. Όταν αυτά τα μέτρα θα αποσυρθούν, το κόστος της πανδημίας θα γίνει ξεκάθαρο, κυρίως για όσους θεωρούνται κοινωνικά ευάλωτοι.

Τα τέσεερα γραφήματα που ακολουθούν απεικονίζουν το που βρίσκεται η Ε.Ε. στα βασικά κλειδιά μέτρησης της κοινωνικής προόδου, όπως περιγράφονται στο σχέδιο εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, που συμφωνήθηκε στη σύνοδο του Γκέτεμποργκ το 2017.

Ενώ τα στατιστικά για την ανεργία δεν δείχνουν την πλήρη εικόνα, υπάρχουν άλλοι τρόποι μέτρησης του αντίκτυπου της πανδημίας στην αγορά εργασίας. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμά ότι ο αριθμός των ωρών εργασίας που χάθηκαν το 2020 λόγω της ανεργίας, της αδράνειας και του μειωμένου χρόνου εργασίας μεταφράζεται σε 255 εκατομμύρια χαμένες θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης παγκοσμίως. Ακόμη και με βάση το πιο αισιόδοξο σενάριο μιας ισχυρής ανάκαμψης της απασχόλησης, οι καθαρές απώλειες εργασίας προβλέπεται να συνεχιστούν το 2021 καθώς οι επιχειρήσεις πιθανότατα δεν θα προσλάβουν νέους εργαζόμενους, ενώ τα τρέχοντα προγράμματα αδειών τελικά θα αποσυρθούν.

Στην Ευρώπη, η κρίση της πανδημίας διέκοψε μια εξαετή τάση ανάπτυξης στην αγορά εργασίας. Ο δείκτης ανεργίας στην Ε.Ε. το 2020 έπεσε κατά περίπου μία ποσοστιαία μονάδα από το προηγούμενο έτος. Οι απώλειες σε ώρες εργασίας, ωστόσο, ήταν πιο σημαντική. Στο δεύτερο τρίμηνο του 2020, ο αριθμός των ωρών εργασίας μειώθηκε εντυπωσιακά κα παρά την ουσιαστική ανάκαμψη στο δεύτερο τρίμηνο του ίδιου έτους, παραμένει μακριά από τα προ-κρίσης επίπεδα. Η αστάθεια της αγοράς εργασίας εξάλειψε επίσης τις αποταμιεύσεις των οικογενειών και την οικονομική ασφάλεια. Το καλοκαίρι του 2020, ένα στα τέσσερα νοικοκυριά στην Ε.Ε. δήλωναν ότι δεν μπορούσαν να βασιστούν στις αποταμιεύσεις για να διατηρήσουν το τρέχον επίπεδο διαβίωσης έχοντας χάσει το εισόδημά τους.

Καθώς η κρίση μεγάλωσε, οι θεσμοί της Ε.Ε. παρενέβησαν σε σημαντικούς τομείς πολιτικής, που κάποτε θεωρείτο εθνική ευθύνη. Τον Μάιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το πρόγραμμα SURE, προσωρινό μηχανισμό για την μείωση του αντίκτυπου της πανδημίας στην απασχόληση. Περίπου 94 δις ευρώ διατέθηκαν στις 19 χώρες της Ευρωζώνης μέσω χαμηλότοκων δανείων και άλλα 75 δις ήδη εκταμιεύθηκαν σε 17 από αυτές τις χώρες.

Η Ε.Ε. επίσης ενέκρινε το πρόγραμμα-ορόσημο του Ταμείου Ανάκαμψης των 750 δις ευρώ, με στόχο την επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας καθώς αυτή εξέρχεται από την πανδημία, που εστιάζει την πράσινη ανάπτυξη και την ψηφιακή μετάβαση. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι τα κοινωνικά δικαιώματα θα διαδραματίσουν ρόλο κλειδί καθώς προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι η μετάβαση δεν πρόκειται να αφήσει τους εργαζόμενους πίσω.

Καθώς η Ευρώπη ανακάμπτει από την πανδημία, μια σημαντική πρόκληση για τους διαμορφωτές πολιτικής θα είναι να λάβουν υπ΄ όψιν τους τα μυριάδες μέτρα που έλαβαν οι εθνικές κυβερνήσεις, εργοδότες και εργατικές ενώσεις στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης –μερικά εκ των οποίων είναι προσωρινά, ενώ το μακροπρόθεσμο μέλλον άλλων μέτρων είναι αβέβαιο. Το Ταμείο Ανάκαμψης και αυτό το πλέγμα μέτρων θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο κατά πόσον η Ε.Ε. θα μπορέσει να πετύχει τους στόχους της και να γίνει περισσότερο κοινωνική ένωση μέχρι το 2030.

Κοινή προσπάθεια και δέσμευση

Στην κοινή δέσμευση του Πόρτο, οι υπογράφοντες χαιρέτισαν το  σχέδιο δράσης που παρουσίασε η Επιτροπή στις αρχές Μαρτίου, το οποίο προβλέπει συγκεκριμένες δράσεις για την περαιτέρω υλοποίηση των 20 αρχών του πυλώνα. Επιπλέον, το σχέδιο δράσης προτείνει πρωταρχικούς στόχους για την απασχόληση, τις δεξιότητες και την κοινωνική ένταξη σε επίπεδο ΕΕ, οι οποίοι θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030. Το σχέδιο δράσης θα βοηθήσει την Ευρώπη να διαχειριστεί τους μετασχηματισμούς που προκαλούν οι νέες κοινωνικές, τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις, αλλά και οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Θα βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω στη δίδυμη, ψηφιακή και κλιματική, μετάβαση.

Η πανδημία COVID-19 έχει επιφέρει ευρείες και βαθιές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. Μέχρι στιγμής, η συλλογική αντίδραση των κρατών μελών και της ΕΕ έχει συμβάλει στη διάσωση θέσεων εργασίας και μέσων βιοπορισμού, καθώς και στον περιορισμό πολλών από τις αρνητικές συνέπειες της πανδημίας. Ωστόσο, η ανεργία και οι ανισότητες είναι πιθανό να παραμείνουν και να ενταθούν. Ως εκ τούτου, οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη υψηλού επιπέδου καλούν τους ηγέτες της ΕΕ να διοχετεύσουν πόρους εκεί όπου χρειάζονται περισσότερο.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην ανάκαμψη της απασχόλησης και στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, στις επενδύσεις στη διά βίου μάθηση, στην παροχή στους ανθρώπους της δυνατότητας να αποκτήσουν νέες ή πρόσθετες δεξιότητες που χρειάζονται για να επιτύχουν στην πράσινη και στην ψηφιακή μετάβαση, καθώς και στη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω της προαγωγής της ισότητας ευκαιριών για όλους.

Ιστορικό

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή διακήρυξαν τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων το 2017 στη σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ. Ο πυλώνας διατυπώνει 20 βασικές αρχές και δικαιώματα καθοριστικής σημασίας για δίκαιες και εύρυθμες αγορές εργασίας και συστήματα κοινωνικής πρόνοιας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα. Ο πυλώνας διαρθρώνεται γύρω από τρία κεφάλαια: 1) ισότητα ευκαιριών και πρόσβαση στην αγορά εργασίας· 2) δίκαιοι όροι εργασίας· 3) κοινωνική προστασία και ένταξη.