Η σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστινίων σε 8 ερωτήσεις και απαντήσεις

Τα Ηνωμένα Έθνη προειδοποιούν ότι η κατάσταση στο Ισραήλ, τη Λωρίδα της Γάζας και τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη υπάρχει άμεσος κίνδυνος να εξελιχθεί σε ένα «γενικευμένο πόλεμο», με απρόβλεπτες συνέπειες.

Καθώς δε το Σάββατο, 15 Μαΐου, είναι για τους Παλαιστίνιους η ημέρα μνήμης για τη «Νάκμπα» – την «καταστροφή» στον πόλεμο του 1948, που είχε ως αποτέλεσμα πολλοί να χάσουν τη ζωή τους και περίπου 700.000 να εκδιωχθούν δια της βίας από τα σπίτια και τα εδάφη τους – δεν αποκλείεται το παραπάνω εφιαλτικό σενάριο να επαληθευτεί.

Η αλήθεια είναι πως πραγματική ειρήνη δεν υπήρξε ποτέ ανάμεσα στο κράτος του Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους, όπως δεν περνούσε ούτε εβδομάδα που να μην σημειώνονται αιματηρά επεισόδια. Ωστόσο, αυτά δεν γενικεύονταν και σίγουρα δεν έπαιρναν τον χαρακτήρα των δύο Ιντιφάντα – των εξεγέρσεων κατά της ισραηλινής κατοχής τις περιόδους 1987-’93 και 2000-’04.

Γιατί, λοιπόν, σημειώνεται τώρα αυτή η νέα έκρηξη, την οποία πολλοί θεωρούν ως το προοίμιο μιας τρίτης Ιντιφάντα; Ποια είναι τα αίτια και οι αφορμές, ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες;

Τι χωρίζει Ισραήλ και Παλαιστίνιους;

Η απάντηση θα μπορούσε να είναι μονολεκτική: Μία άβυσσος. Πέρα όμως από τι ιστορικές αιτίες, που έχουν σφραγίσει τις συνειδήσεις γενεών – η συμφωνία Σάικς-Πικό του 1916, η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο «Πόλεμος των Έξι Ημερών» του 1967 στον οποίο κατακτήθηκαν πρακτικά όλα τα παλαιστινιακά εδάφη, η στάση του Ισραήλ απέναντι στα κατεχόμενα, οι διακρίσεις απέναντι στους Άραβες πολίτες του και τους πρόσφυγες (δείτε τι έγινε με τους εμβολιασμούς κατά της Covid-19), οι διαρκείς εποικισμοί κ.λπ – υπάρχει και ένα σχετικά νέο δεδομένο.

Πρόκειται για την άρνηση του Νετανιάχου και του κόμματός του Λικούντ, καθώς και αρκετών άλλων πολιτικών δυνάμεων να αποδεχθούν την προοπτική της ίδρυσης ενός κράτους της Παλαιστίνης, που θα είναι πραγματικά κυρίαρχο και δεν θα αποτελεί «σφραγίδα».

Γιατί είναι τόσο σημαντική η Ιερουσαλήμ;

Διαβάστε την ιστορία των Σταυροφοριών και θα καταλάβετε, θα μπορούσε να απαντήσει κανείς. Η πόλη, άλλωστε, είναι γνωστό ότι αποτελεί σύμβολο και σημείο συνάντησης και αντιπαράθεσης – σπανίως δε ειρηνικής συνύπαρξης… – διαφορετικών θρησκειών, πολιτισμών και εθνών, φιλοξενώντας ιερούς τόπους (όπως το Τέμενος του αλ-Άκσα, το Όρος του Ναού και το Τείχος των Δακρύων) για τους Μουσουλμάνους, τους Εβραίους και τους Χριστιανούς, τους Ισραηλινούς, τους Άραβες και τους Παλαιστίνιους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και η συνοικία Σεΐχης Τζαράχ, η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο των συγκρούσεων την περασμένη και αυτή την εβδομάδα, έχει πάρει το όνομά της από τον εμίρη που ήταν ο προσωπικός γιατρός του εμβληματικού Σαλαδίνου, ο στρατός του οποίου ανακατέκτησε την Ιερουσαλήμ από τους σταυροφόρους στα τέλη του 12^ου αιώνα.

Ποια υπήρξε η αφορμή για τη νέα έκρηξη;

Η κυβέρνηση του Ισραήλ γνωρίζει ασφαλώς πολύ καλά την απάντηση. Ο ξαφνικός (αν και προσωρινός) αποκλεισμός ενός χώρου που αποτελούσε δημοφιλή χώρο συνάντησης των Μουσουλμάνων κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού, η επικείμενη (για την περασμένη Δευτέρα, 10 Μαΐου) απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για την έξωση έξι παλαιστινιακών οικογενειών που κατοικούσαν λίγες εκατοντάδες μέτρα από την Πύλη της Δαμασκού και η προγραμματισμένη πορεία μίσους φανατικών Εβραίων μέσα από το αραβικό τμήμα της πόλης για να γιορτάσουν την κατάληψή του το 1967, αποτέλεσαν τους πυροκροτητές.

Όσο για την εκρηκτική ύλη, είχε σωρευτεί από την πρόθεση του Ισραήλ να εποικίσει πλήρως όλη την Ιερουσαλήμ – την οποία άλλωστε έχει ονομάσει πρωτεύουσά του – αγνοώντας το διακηρυγμένο αίτημα των Παλαιστινίων το ανατολικό της τμήμα να αποτελέσει την πρωτεύουσα του δικού τους μελλοντικού κράτους.

Σημειώνεται, ως… κερασάκι στην τούρτα, ότι ο ισραηλινός νόμος δίνει το δικαίωμα σε Εβραίους που διέθεταν τίτλους ιδιοκτησίας στην ανατολική Ιερουσαλήμ προ του 1948 να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους, ενώ για τους Παλαιστίνιους που εκδιώχθηκαν από το δυτικό τμήμα κατά τη «Νάκμπα» δεν υπάρχει αντίστοιχη πρόβλεψη.

Παίζουν ρόλο οι εσωτερικές εξελίξεις στα δύο στρατόπεδα;

Ασφαλώς και ναι. Όσον αφορά στο Ισραήλ, είναι γνωστό ότι μετά την τέταρτη εκλογική αναμέτρηση σε διάστημα δύο ετών, το πολιτικό αδιέξοδο δεν έχει αρθεί. Ο – υπόδικος και μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ – Μπένιαμιν Νετανιάχου δεν κατάφερε να συγκροτήσει κυβέρνηση και παρέδωσε την εντολή του στον Γιαΐρ Λαπίντ, ο οποίος όμως διέκοψε τις διερευνητικές με το ξέσπασμα των συγκρούσεων, ενώ το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων (πλην των αραβικών κομμάτων) στηρίζει την κυβέρνηση.

Στην παλαιστινιακή πλευρά, από την άλλη, η πρόσφατη απόφαση του 85χρονου Μαχμούντ Αμπάς να αναβάλει επ’ αόριστον τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, αν και έχουν περάσει 15 και πλέον χρόνια μετά την τελευταία αναμέτρηση, ενέτεινε τη δυσφορία στις τάξεις των Παλαιστινίων και των αντιπάλων του – τόσο της Χαμάς, που είναι κυρίαρχη στη Γάζα όσο και εντός της Φατάχ στη Δυτική Όχθη.

Έτσι, αυτή η σύγκρουση ίσως αποτελεί μια πρώτης τάξης ευκαιρία και για το ξεκαθάρισμα πολιτικών λογαριασμών και στους δύο.

Πιέζει η διεθνής κοινότητα για ειρήνη;

Άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν πρόκειται να λάβει καμία απόφαση λόγω των βέτο (κυρίως των ΗΠΑ). Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες, όπως άλλωστε και η Μόσχα, περιορίζονται σε εκκλήσεις για τον «τερματισμό της βίας», αναγνωρίζοντας παράλληλα «το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα».

Ειδικά οι ΗΠΑ, αν και ο Τζο Μπάιντεν έχει διακηρύξει την πρόθεσή του για μια πιο ισορροπημένη πολιτική στο Παλαιστινιακό, είναι ουσιαστικά «όμηρος» της πολιτικής που ακολούθησε ο προκάτοχός του. Όσο για την Ευρώπη, με κάθε ευκαιρία επικρίνει τους εποικισμούς, όμως πέραν αυτού ουδέν. Η δε Ρωσία, έχει στενές σχέσεις με κάποια από τα ακραία κόμματα που στηρίζουν τον Νετανιάχου.

Και τα αραβικά κράτη τι κάνουν;

Εύχονται να μην υπήρχε το Παλαιστινιακό. Η πρόσφατη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και ορισμένα από τα αραβικά κράτη, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, αλλά και το Μαρόκο, έχουν ανοίξει ένα δρόμο που επιτρέπει στα καθεστώτα και των υπόλοιπων – κυρίως της Σαουδικής Αραβίας – να προσβλέπουν σε ένα διαφορετικό μέλλον. Απαλλαγμένο από την «απειλή» του Ισραήλ, το οποίο θέλουν πλέον να δουν ως εταίρο – φυσικά, για λόγους συμφέροντος.

Βεβαίως, υπό το βάρος των τελευταίων εξελίξεων, ο Αραβικός Σύνδεσμος αναγκάστηκε να εκδώσει μια καταδικαστική για το Ισραήλ ανακοίνωση. Είναι φανερό, ωστόσο, ότι η μεγάλη του δύναμη, η Αίγυπτος (από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και η επιβίωση της Λωρίδας της Γάζας), ασκεί κυρίως τις πιέσεις της προς την πλευρά των Παλαιστινίων και ειδικά της Χαμάς.

Μήπως, τότε, η λύση βρίσκεται στην Τουρκία;

Η υποκρισία της πολιτικής και της διπλωματίας σε υπερθετικό βαθμό. Οι «πύρινες» δηλώσεις του Ερντογάν κατά του Νετανιάχου και του κράτους του Ισραήλ, που τους κατηγορεί ως «φονιάδες των Παλαιστινίων», μικρή αξία έχουν όταν σκεφτεί κανείς πόσα εγκλήματα έχει διαπράξει και συνεχίζει να διαπράττει η κυβέρνηση της Τουρκίας σε βάρος των Κούρδων, εντός συνόρων και στις γειτονικές χώρες, όπως η Συρία.

Οι πάντες δε γνωρίζουν ότι οι κινήσεις του Ερντογάν βασίζονται κυρίως σε γεωπολιτικούς υπολογισμούς. Ήταν φίλος με το Ισραήλ όσο εξυπηρετούσε τα σχέδιά του και έγινε εχθρός του όταν το είδε σαν εμπόδιο. Θέλει δε να εμφανιστεί ως ο προστάτης των απανταχού μουσουλμάνων για να αμφισβητήσει την ηγεμονία της Αιγύπτου και της Σ. Αραβίας. Αυτή την περίοδο δε, όπως είναι γνωστό, έχει εξαπολύσει επίθεση φιλίας και προς τις τρεις χώρες.

Κινδυνεύει η οικονομία από την κλιμάκωση;

Θεωρητικά όχι. Εννοούμε φυσικά τη διεθνή οικονομία και όχι εκείνη των Παλαιστινίων (που είναι ήδη κατεστραμμένη) και του Ισραήλ (που θα υποστεί ζημιά, αλλά όχι καταστροφή). Το ειδικό βάρος τους, άλλωστε, είναι σχετικά μικρό, ενώ συνέπειες για της ευρύτερη περιοχή και τον υπόλοιπο πλανήτη μπορεί να υπάρξουν μόνο σε περίπτωση γενικευμένου πολέμου, στον οποίο θα εμπλακούν και άλλες χώρες.

Δεν πρόκειται για ιδιαιτέρως πιθανό σενάριο, με βάση τα σημερινά δεδομένα.