Alpha Bank: Οι επιπτώσεις του covid-19 σε λιμάνια και ναυτιλία

Στην περίπτωση των λιμένων, οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης ήταν πολλαπλές και αρκετά εντονότερες στην περίπτωση των πλήρως ιδιωτικοποιημένων λιμένων.

Ένα  σημαντικό ζήτημα που αναδείχθηκε στην περίοδο της πανδημικής κρίσης ήταν η διόγκωση των προβλημάτων ρευστότητας, καθώς καταγράφηκαν καθυστερήσεις πληρωμών από ορισμένους χρήστες λιμένων και αναστολή εργασιών λόγω της μειωμένης ζήτησης.

Τα παραπάνω επισημαίνει το Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank  σε ειδκό αφιέρωμα με θέμα «Η ναυτιλιακή βιομηχανία μετά την εξάπλωση της πανδημίας Covid-19».

Η αναδιοργάνωση των εργασιών αλλά και των συνθηκών εργασίας στους λιμένες, καθώς και η προώθηση στρατηγικών ψηφιοποίησης και επικοινωνίας, να αποτελέσουν τις βασικές προτεραιότητες στο προσεχές μέλλον.

Άλλωστε, η ψηφιοποίηση των διαδικασιών και η χρήση της τεχνολογίας ήταν καθοριστικής σημασίας για τη συνέχιση των θαλάσσιων μεταφορών στη διάρκεια της πανδημίας, προσθέτει η Alpha Bank.

Αναλυτικότερα όπως αναφέρει εισαγωγικά το Δελτίο η εξάπλωση της νόσου Covid-19 επηρέασε  την παγκόσμια ναυτιλία, από τα επιβατηγά πλοία και τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, μέχρι τα πετρελαιοφόρα.

Οι εθνικές κυβερνήσεις αλλά και η ναυτιλιακή βιομηχανία, από την έναρξη της υγειονομικής κρίσης της Covid-19, έλαβαν μέτρα για να διασφαλίσουν τη συνέχεια των οικονομικών δραστηριοτήτων και, κατά συνέπεια, την ασφάλεια του εφοδιασμού, καθώς η ναυτιλία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας.

Οι θαλάσσιες μεταφορές, οι οποίες περιλαμβάνουν ωκεάνιες, παράκτιες και εσωτερικές πλωτές διαδρομές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του διεθνούς εμπορίου. Η σημαντική κάμψη της ναυτιλιακής δραστηριότητας ξεκίνησε μια εβδομάδα μετά την απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στις 11 Μαρτίου 2020, να κηρύξει τη νόσο  Covid-19 ως πανδημία.

Οι κατηγορίες των μεταφορών που επηρεάστηκαν περισσότερο σχετίζονται με τα κρουαζιερόπλοια και τα επιβατηγά πλοία.

Αντιθέτως, μικρή μείωση έχει υποστεί ο αριθμός των μεταφορών εμπορευματοκιβωτίων, των μεταφορών μέσω φορτηγών πλοίων και της μεταφοράς πετρελαίου. Λαμβάνοντας υπόψη την παρατεταμένη αβεβαιότητα, ο διεθνής οργανισμός United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) εκτιμά ότι ο όγκος του διεθνούς θαλάσσιου εμπορίου παρότι μειώθηκε κατά 4,1%, το 2020, θα ανακάμψει το 2021 και θα αυξηθεί κατά 4,8%.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA), ο αριθμός των πλοίων που προσέγγισαν λιμένες της ΕΕ το 2020 υποχώρησε στα 776.964, έναντι 882.960 το 2019, καταγράφοντας ετήσια μείωση κατά 12%.

Η πανδημία Covid-19 επηρέασε σημαντικά την κυκλοφορία των πλοίων, καθώς υπήρξαν και υπάρχουν περιορισμοί στις κινήσεις των επιβατών και των μελών των πληρωμάτων (πρωτίστως στα επιβατηγά πλοία) αλλά κυρίως εξαιτίας των μέτρων περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας σε διάφορα κράτη-μέλη, με αποτέλεσμα την ελάττωση των εμπορικών δραστηριοτήτων.

Η επίδραση στις ναυτιλιακές διαδρομές

Η κυκλοφορία πλοίων, το 2020, από την Ευρώπη προς την Κίνα και τις ΗΠΑ, ήταν μικρότερη σε σύγκριση με την αντίστοιχη του 2019 (EMSA Covid-19, Ιανουάριος 2021). Ειδικότερα, η κίνηση πλοίων από την Κίνα προς την Ευρώπη μειώθηκε κατά 41,5%, ενώ από την Ευρώπη προς την Κίνα, κατά 52,7%. Η μείωση αφορά όλους τους τύπους πλοίων και δεν περιορίζεται σε έναν συγκεκριμένο τύπο. Παρόμοια ήταν η εικόνα και της κυκλοφορίας των πλοίων από την ΕΕ προς τις ΗΠΑ και αντίστροφα.

Συγκεκριμένα, καταγράφηκε μείωση της κυκλοφορίας των πλοίων κατά 32,9% από την Ευρώπη προς τις ΗΠΑ και 38,8% από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη. Σημειώνεται ότι οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν το σημαντικότερο προορισμό των εμπορευμάτων που εξάγονται από την ΕΕ. Ο αριθμός των πλοίων που εμπλέκεται σε εμπορικές δραστηριότητες μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ είναι πολύ χαμηλότερος με τον αντίστοιχο για τις διαδρομές μεταξύ ΕΕ και Κίνας, αλλά όχι απαραίτητα οι όγκοι των εμπορευμάτων και ιδιαίτερα η αξία τους.

Η αρνητική τάση στην κυκλοφορία των πλοίων από την ΕΕ προς την Κίνα και αντίστροφα, η οποία καταγράφηκε, το 2020, συνεχίστηκε και στο πρώτο τρίμηνο του 2021, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του EMSA. Αντίθετα, η κίνηση από τις ΗΠΑ προς την ΕΕ και αντίστροφα επέδειξε άνοδο, τον Μάρτιο, μετά από δύο συνεχούς μήνες πτώσης. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι, το πρώτο τρίμηνο του 2021, δεν είναι ενδεικτικό για εξαγωγή συμπερασμάτων συγκριτικά με το προηγούμενο έτος, καθώς η πανδημία έπληξε την Ευρώπη, περί τα μέσα Μαρτίου 2020.

Το πρόβλημα της αλλαγής των πληρωμάτων

Σε αρκετά από τα σημαντικότερα λιμάνια του κόσμου, από τον Απρίλιο 2021, έχουν αυξηθεί οι απαγορεύσεις για αλλαγές μελών του πληρώματος που έχουν ταξιδέψει από την Ινδία, (το δεύτερο κύμα μολύνσεων κορωνοϊού βρίσκεται σε έξαρση), ενώ υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες ότι ο χρόνος διευθέτησης της αλλαγής των πληρωμάτων θα μπορούσε να επιστρέψει στα επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί, στα μέσα του 2020.

Η ταχεία εξάπλωση νέων στελεχών της νόσου του κορωνοϊού στην Ινδία και σε άλλες χώρες που αποτελούν βάσεις εφοδιασμού πληρωμάτων προκαλούν ανησυχία, με αποτέλεσμα, το 2021, να μην αποκλείεται να είναι χειρότερο από πέρυσι, καθώς καθίστανται αδύνατες οι αλλαγές των πληρωμάτων σε πολλές περιπτώσεις.

Αύξηση της ζήτησης για μεταφορές εμπορευματοκιβωτίων μέσω θαλάσσης

Τα περισσότερα αγαθά μεταφέρονται σε όλο τον κόσμο με πλοίο, καθιστώντας τα εμπορευματοκιβώτια απαραίτητα στην παγκόσμια εμπορική δραστηριότητα. Σχεδόν το 90% των εξωτερικών και το 40% των εσωτερικών εμπορευματικών μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης διεξάγεται μέσω θαλάσσης.

Η ορθολογική διαχείριση της μεταφορικής ικανότητας του υφιστάμενου στόλου, ιδίως στον κλάδο των εμπορευματοκιβωτίων, θα επιτρέψει στις ναυτιλιακές εταιρείες να επωφεληθούν από την αναμενόμενη ανάκαμψη της ζήτησης στις επιμέρους κατηγορίες φορτίων, κατά τη διάρκεια του 2021.

Ωστόσο, η ζήτηση μετά την εμφάνιση της πανδημίας ξεπερνά κατά πολύ την προσφορά, καθώς την τρέχουσα περίοδο δεν υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα εμπορευματοκιβώτια. Η αγορά ενός εμπορευματοκιβωτίου δεν αποτελεί μια εύκολη υπόθεση, καθώς υπάρχουν δύο μόνο εταιρείες στον κόσμο με έδρα την Κίνα που κατασκευάζουν και πωλούν εμπορευματοκιβώτια, με αποτέλεσμα το σύνηθες να είναι η ενοικίασή τους.

Τα εμπορευματοκιβώτια σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιούνται για εφάπαξ μεταφορά, ενώ αποτελούν τμήμα μιας παγκόσμιας αλυσίδας, καθώς κάθε εμπορευματοκιβώτιο εισαγωγής γίνεται στη συνέχεια εμπορευματοκιβώτιο εξαγωγής, μεταφέροντας στη συνέχεια κάποια άλλα αγαθά.

Το κόστος μεταφοράς των εμπορευματοκιβωτίων είναι σημαντικά υψηλό, την τρέχουσα περίοδο, καθώς έχει αυξηθεί τόσο το κόστος της ενοικίασης, όσο και το κόστος αποστολής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η μεταφορά ενός εμπορευματοκιβωτίου 40 ποδιών (12,19 μέτρων) από την Κίνα στην Ευρώπη ή τη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ κοστίζει πλέον πάνω από 8.000 δολάρια ΗΠΑ και 4.000 δολάρια ΗΠΑ, αντίστοιχα, έναντι πολύ κάτω των 2.000 δολαρίων ΗΠΑ που κόστιζε πριν από ένα χρόνο, σύμφωνα με το Freightos Baltic Index (FBX).

Αξίζει να επισημανθεί ότι η άνοδος των τιμών αποτελεί ένδειξη της αυξανόμενης ζήτησης (στην οποία συνέβαλε άλλωστε και η αλλαγή των καταναλωτικών συμπεριφορών λόγω των περιορισμών) αλλά και του περιορισμένου στόλου πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.

Οι προκλήσεις για την ναυτιλία

Παρότι ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της πανδημίας Covid-19 δεν έχει ακόμη κατανοηθεί πλήρως, οι προκλήσεις για την ναυτιλία είναι πολλές. Οι διαταραχές που προκλήθηκαν στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού από την πανδημική κρίση θα πρέπει να αποτελέσουν αφορμή για την επανεξέταση του τρόπου λειτουργίας της ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Παρεμβάσεις από φορείς της ναυτιλιακής αλυσίδας εφοδιασμού και των αρχών των λιμένων αξιολογούνται ως ζωτικής σημασίας. Στην περίπτωση των λιμένων, οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης ήταν πολλαπλές και αρκετά εντονότερες στην περίπτωση των πλήρως ιδιωτικοποιημένων λιμένων.

Ένα  σημαντικό ζήτημα που αναδείχθηκε στην περίοδο της πανδημικής κρίσης ήταν η διόγκωση των προβλημάτων ρευστότητας, καθώς καταγράφηκαν καθυστερήσεις πληρωμών από ορισμένους χρήστες λιμένων και αναστολή εργασιών λόγω της μειωμένης ζήτησης.

Ενδεχομένως, η αναδιοργάνωση των εργασιών αλλά και των συνθηκών εργασίας στους λιμένες, καθώς και η προώθηση στρατηγικών ψηφιοποίησης και επικοινωνίας, να αποτελέσουν τις βασικές προτεραιότητες στο προσεχές μέλλον. Άλλωστε, η ψηφιοποίηση των διαδικασιών και η χρήση της τεχνολογίας ήταν καθοριστικής σημασίας για τη συνέχιση των θαλάσσιων μεταφορών στη διάρκεια της πανδημίας.

Αφίξεις πλοίων σε λιμένες της Ε.Ε. ανά εβδομάδα (περίοδος 30.12.2019 έως 03.01.2021)