Νέες Προκλήσεις για την Επιχείρηση και Χρηματοοικονομική

Η επένδυση ESG, η οποία λαμβάνει υπόψη κριτήρια περιβαλλοντικά, κοινωνικά και διακυβέρνησης, γνώρισε μια τεράστια ανάπτυξη και γίνεται γρήγορα η βασική νόρμα επενδύσεων των επιχειρήσεων (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Κλασική επένδυση και κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση: κριτήρια εκτίμησης, Πολυτεχνείο Κρήτης, Κυριακή 18 Απριλίου 2021). Ωστόσο, οι διάφοροι παράγοντες της αγοράς δεν διαθέτουν σχετικά και συγκρίσιμα δεδομένα από τα οποία θα πρέπει να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, να διαχειρίζονται κινδύνους, να εκτιμούν αποτελέσματα και να διασφαλίζουν ότι αυτές οι επενδύσεις δημιουργούν με βιώσιμο τρόπο μια μακροπρόθεσμη αξία (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Το τρίπτυχο ESG και η νέα προσέγγιση εκτίμησης κινδύνων, Πολυτεχνείο Κρήτης, Παρασκευή 12 Μαρτίου, 2021).

Το ποσό των επενδύσεων ESG έχει αυξηθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια, η αξία των περιουσιακών στοιχείων που ενσωματώνουν κριτήρια ESG είναι περισσότερα από 17 τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Αυτή η ανάπτυξη εξηγείται από την αλλαγή της ζήτησης στο επίπεδο όλων των ενδιαφερομένων του χρηματοοικονομικού οικοσυστήματος, η οποία στηρίζεται ταυτόχρονα στην αναζήτηση της παραδοσιακής χρηματοοικονομικής αξίας αλλά και σε αποτελέσματα μη χρηματοοικονομικά βάσει των νέων αξιών. Για τη συντριπτική πλειονότητα των επενδύσεων, η εισαγωγή των κριτηρίων ESG έχει τον καθορισμένο στόχο να βελτιώσει τη διαχείριση των μεγάλων ρίσκων προκειμένουν να αυξήσει τις μακροπρόθεσμες αποδόσεις προσαρμοσμένες στους κινδύνους. Ωστόσο, οι παράγοντες της αγοράς συχνά δεν διαθέτουν τα εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, για παράδειγμα συνεπή δεδομένα, συγκρίσιμους δείκτες και διαφανείς μεθόδους, παρά τον πολλαπλασιασμό των συστημάτων βαθμολόγησης (rating) και των κριτηρίων ESG (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, η αξιοσημείωτη άνοδος του ESG, Πολυτεχνείο Κρήτης, Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2021).

Στη συνέχεια του άρθρου θα εξεταστούν η επίδραση του τρίπτυχου ESG στις χρηματοοικονομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων στη διαχείριση κινδύνων και στα κοινωνικο-περιβαλλοντικά ζητήματα.

ESG και χρηματοοικονομικές επιδόσεις

Δύο κύριες μελέτες παρέχουν μια ανάλυση ενός μεγάλου αριθμού άρθρων.

Η μελέτη των Clark, Feiner, Viehs (2015), From the stockholder to the shareholder. How sustainability can drive performance, University of Oxford and Arabesque Partners, αναλύει πάνω από 200 επιστημονικά άρθρα και καταλήγει:

– Το 10% των μελετών σχετικά με το κόστος κεφαλαίου δείχνουν ότι οι καλές πρακτικές ESG μειώνουν το κόστος χρηματοδότησης.

– Το 88% των μελετών δείχνουν ότι οι ισχυρές πρακτικές ESG μεταφράζονται σε καλύτερη λειτουργική απόδοση.

– Το 80% των μελετών δείχνουν ότι η απόδοση της τιμής της μετοχής επηρεάζεται θετικά απο καλές πρακτικές βιωσιμότητας.

Η μελέτη των Friede, Busch, Bassen (2015) ESG and financial performance, aggregated evidence from more than 200 empirical studies, Journal of Sustainable Finance and Investment 5:4, 210-233, εξετάζει πάνω από 200 άρθρα και προσδιορίζει μια μη αρνητική σχέση μεταξύ της θεώρησης των κριτηρίων ESG και της χρηματοοικονομικής αποδοτικότητας των επιχειρήσεων. Η συντριπτική πλειονότητα των άρθρων αναφέρει θετικά αποτελέσματα.

Η τελευταία έκθεση χρηματοοικονομικής σταθερότητας του ΔΝΤ (2019) επιβεβαιώνει αυτά τα ευρήματα. Ωστόσο, οι επενδυτές πρέπει να γνωρίζουν ότι ένα χαρτοφυλάκιο που λαμβάνει υπόψη τα κριτήρια ESG μπορεί να συμπεριφέρεται διαφορετικά από το σύνολο της αγοράς βραχυπρόθεσμα. Μακροπρόθεσμα ο αντίκτυπος στις χρηματοοικονομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων είναι γενικά θετικός. Ένας άλλος βασικός μηχανισμός που συζητήθηκε στη μελέτη των Clark, Feiner, Viehs αφορά την επιχειρησιακή απόδοση. Άρθρα δείχνουν ότι και οι τρείς παράγοντες ESG παίζουν θετικό ρόλο. Όσον αφορά τη διακυβέρνηση, κριτήρια όπως η δομή του διοικητικού συμβουλίου, οι αποζημιώσεις των στελεχών, οι μηχανισμοί κατά της εξαγοράς, θεωρούνται πιο σημαντικά. Όσον αφορά τα περιβαλλοντικά κριτήρια, οι εταιρικές περιβαλλοντικές πρακτικές, η μείωση της ρύπανσης και η αποτελεσματικότητα χρήσης πόρων αναφέρονται ως τα πιο σημαντικά για την επιχειρησιακή απόδοση.

ESG και διαχείριση κινδύνων

Είναι αλήθεια ότι η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG στη στρατηγική και την εταιρική κουλτούρα μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των κινδύνων (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Πολυτεχνείο Κρήτης, Παρασκευή 12 Μαρτίου 2021). Εάν οι επιχειρήσεις παραβλέψουν ζητήματα σχετικά με το ESG, εκτίθενται σε υψηλότερους κινδύνους όπως περιβαλλοντικά ατυχήματα (Ε), κίνδυνο φήμης που σχετίζετια με συνθήκες εργασίας ή ανισότητα των φυλών (S) και κινδύνους που σχετίζονται με την εταιρική διακυβέρνηση, όπως απάτη, ανεπαρκή συστήματα αποδοχών και έλλειψη ελέγχου κινδύνων (G).

Οι Lee, Faff (2009), Corporate sustainability performance and idiosyncratic risk: A global perspective: The financial review, vol. 44, no 2, διαπιστώνουν ότι οι κορυφαίες επιχειρήσεις στον τομέα της κοινωνικής απόδοσης παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερο ιδιοσυγκρασιακό κίνδυνο. Οι συγγραφείς Emirhan, Sautner, Vilkov (2019) Carbon Tail Risk, σε μια εμπεριστατωμένη αναζήτηση του κινδύνου μεγάλων ζημιών που συνδέονται με τις εκπομπές άνθρακα, δείχνουν ότι το κόστος προστασίας μέσω επιλογών μειωμένου κινδύνου είναι υψηλότερο για επιχειρήσεις με επιχειρηματικά μοντέλα με μεγαλύτερη ένταση άνθρακα. Η ενσωμάτωνση παραγόντων ESG σε επιχειρηματικά μοντέλα μπορεί να βοηθήσει στο μετριασμό αυτών των κινδύνων.

Οι συγγραφείς Clark, Feiner, Viehs συζητούν επίσης τους λόγους για τους οποίους οι χαμηλότερες νόρμες ESG μπορούν να αποτελέσουν απειλή για τη φήμη μιας εταιρείας. Πέρα από περιβαλλοντικά θέματα, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαρκείς αρνητικές επιπτώσεις στην αποτίμηση της επιχείρησης ή ακόμη και κίνδυνο αθέτησης, σε ακραίες περιπτώσεις (βλ. Κ. Ζοπουνίδης,. Μ. Εσκαντάρ, Τα κριτήρια ESG έχουν αντίκτυπο στον πιστωτικό κίνδυνο; Πολυτεχνείο Κρήτης, Κυριακή 7 Μαρτίου 2021). Τυπικά παραδείγματα είναι αρνητικά νέα σχετικά με συνθήκες εργασίας, τις ανισότητες μεταξύ των φυλών, καθώς και θέματα διακυβέρνησης όπως η συμμόρφωση και ο έλεγχος κινδύνων.

Κοινωνικο-περιβαλλοντικά ζητήματα

Υπάρχει μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι η ανθρώπινη κοινωνία και η παγκόσμια οικονομία συνδέονται στενά με το οικοσύστημα, ιδίως στους τομείς των υδάτων, των αποβλήτων και των πηγών ενέργειας. Αυτό οδήγησε σε ενέργειες στις οποίες εμπλέκονται κυβερνήσεις όπως η συμφωνία των Παρισίων για τη Διάσκεψη του Κλίματος (COP21) και οι Στόχοι για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (SDG), για να αναφεθρούν μερικά. Όσον αφορά το περιβάλλον, αναμένεται μια αυξανόμενη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες που σχετίζονται με την πρόσβαση στο νερό, τη διαχείριση αποβλήτων καθώς και καθαρές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παρατηρούνται επίσης δυνατότητες στην εκπαίδευση, τα εναλλακτικά τρόφιμα, την ασφάλεια των τροφίμων καθώς και τα υγιή και φυσικά τρόφιμα.

Συμπερασματικά, η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG μπορεί να αποτελέσει πηγή βελτιστοποίησης της σχέσης κινδύνου-απόδοσης. Πράγματι, οι περισσότερες μελέτες βρίσκουν θετική σχέση μεταξύ του τρίπτυχου ESG και χρηματοοικονομικής αποδοτικότητας των επιχειρήσεων. Επιπλέον, η ενσωμάτωση των ίδιων κριτηρίων μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως τρόπος μείωσης του κινδύνου, ιδίως του ακραίου κινδύνου. Πράγματι, οι πιο συνηθισμένοι ακραίοι κίνδυνοι είναι περιβαλλοντικοί και αυτοί που σχετίζονται με τις εκπομπές άνθρακα. Τα φίλτρα κοινωνικής δικτύωσης και διακυβέρνησης μπορούν να συνεισφέρουν στη μείωση του «κινδύνου φήμης».

Σε πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης εξετάσαμε τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις ελληνικών επιχειρήσεων που εφαρμόζουν το τρίπτυχο ESG (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, 2021) και τα αποτελέσματα, ήταν αρκετά ικανοποιητικά για περίπου δέκα από αυτές. Οι επιχειρήσεις αυτές επιτυγχάνουν ικανοποιητικές τιμές που ξεπερνούν τις διεθνείς νόρμες σε δείκτες όπως:

– Αποδοτικότητας

– Ρευστότητας

– Ικανότητας δανεισμού και αποπληρωμής

– Ανακύκλωσης κεφαλαίου

– Περιθωρίου κέρδους.

* Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, ακαδημαϊκός, καθηγητής, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δόκτωρ ΑΠΘ,  Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School

*Μαριάννα Εσκαντάρ,υποψήφια Δρ.,  Μέλος του Financial Engineering Laboratory στο Πολυτεχνείο Κρήτης