Οδηγός: Το νέο καθεστώς αδειών για γονείς – Τι πρέπει να γνωρίζετε

Νέο καθεστώς αδειών ειδικά για τους γονείς αλλά και μια σειρά δικαιωμάτων που συμβάλουν στη συμφιλίωση της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή και την άρση αντικινήτρων για την πρόσληψη γυναικών, περιλαμβάνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας, το οποίο βρίσκεται – από την Πέμπτη το βράδυ – σε διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης, αναρτημένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση opengov.gr .

Η καθιέρωση αδειών και δικαιωμάτων για τον πατέρα, που προβλέπεται στο νομοσχέδιο, εκτός από την εξισορρόπηση του ρόλου και των δύο γονέων στην οικογένεια, περιορίζει το αντικίνητρο για την πρόσληψη γυναικών (οι οποίες δικαιούνται έως τώρα ανάλογες άδειες), αφού τόσο η μητέρα, όσο και ο πατέρας προστατεύονται από την απόλυση και δικαιούνται άδεια αρκετών μηνών που σχετίζεται με τη γέννηση και την ανατροφή του τέκνου τους.

Οι διατάξεις του νομοσχεδίου (μέρος τρίτο, κεφάλαιο πρώτο),  εφαρμόζονται σε όλους τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα γονείς, φυσικούς, θετούς, ανάδοχους, καθώς και στις τεκμαιρόμενες μητέρες που αποκτούν τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας. Αναλυτικά το καθεστώς των αδειών για γονείς διαμορφώνεται ως εξής:

1. Άδεια μητρότητας (άρθρο 34). Οι εργαζόμενες μητέρες, δικαιούνται άδεια μητρότητας, συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων. Οι 8 εβδομάδες (56 ημέρες) χορηγούνται υποχρεωτικά πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού και οι υπόλοιπες 9 (63 ημέρες), μετά τον τοκετό. Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε προγενέστερη από την πιθανή ημερομηνία, το υπόλοιπο της άδειας, χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθούν οι 17 εβδομάδες. Η άδεια μητρότητας, θεωρείται πραγματικός χρόνος εργασίας και δεν συμψηφίζεται με την κανονική άδεια. Η απουσία της εργαζόμενης, πέραν του διαστήματος των 17 εβδομάδων, λόγω ασθένειας, υπολογίζεται στα όρια βραχείας ασθένειας και εάν υπερβεί τα όρια αυτά, είναι δυνατός ο συμψηφισμός με τις ημέρες της κανονικής άδειας. Οι ασφαλιστικοί οργανισμοί καταβάλουν στις εργαζόμενες μητέρες επίδομα λοχείας για το μεταγενέθλιο τμήμα της άδειας μητρότητας, εννέα (9) συνολικά εβδομάδων.

Παρένθετη μητρότητα.  Η τεκμαιρόμενη μητέρα, που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, δικαιούται το μεταγενέθλιο τμήμα της άδειας μητρότητας μετά τον τοκετό, καθώς και τις πάσης φύσεως αποδοχές και επιδόματα που συνδέονται με αυτήν.

Υιοθεσία. Η εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο ηλικίας έως οκτώ (8) ετών, δικαιούται το μεταγενέθλιο τμήμα της άδειας μητρότητας μετά τον τοκετό, καθώς και τις πάσης φύσεως αποδοχές και επιδόματα που συνδέονται με αυτήν.  Η άδεια χορηγείται από την τοποθέτηση του παιδιού στην οικογένεια και πριν την ολοκλήρωση της διαδικασίας της υιοθεσίας.

2. Άδεια για υποβολή σε μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (άρθρο 35). Εργαζόμενες, οι οποίες υποβάλλονται σε μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δικαιούνται άδεια επτά  (7) εργασίμων ημερών με αποδοχές, ύστερα από βεβαίωση του θεράποντος ιατρού ή του διευθυντή μονάδας ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
3. Ειδική παροχή προστασίας μητρότητας (άρθρο 36). Η εργαζόμενη μητέρα, μετά τη λήξη της άδειας λοχείας  και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, εφόσον κάνει χρήση αυτής, ή και της ετήσιας κανονικής της άδειας, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας έξι (6) μηνών. Αν η εργαζόμενη μητέρα, δεν κάνει χρήση της προβλεπόμενης ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας της, δικαιούται αμέσως μετά τη λήξη της άδειας λοχείας, πρώτα την ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας και, στη συνέχεια, το μειωμένο ωράριο.

Η ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας δεν επηρεάζει τη λήψη του δικαιώματος της άδειας φροντίδας παιδιού, το οποίο χορηγείται στο ακέραιο στη μητέρα, στον πατέρα  ή και στους δύο, εφόσον αποφασίσουν να το μοιραστούν.

Κατά τη διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας, ο ΟΑΕΔ υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίο επίδομα ίσο με τον ελάχιστο νομοθετημένο μισθό, όπως εκάστοτε καθορίζεται, καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας. Σε περίπτωση απασχόλησης, μέχρι και 4 ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 ημέρες τον μήνα (μερική απασχόληση), κατά τη διάρκεια του εξαμήνου που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το ποσό που καταβάλλεται από τον ΟΑΕΔ ποσό, ισούται με το ήμισυ του ανωτέρω καθοριζόμενου ποσού.

Ο χρόνος της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας λογίζεται ως χρόνος ασφάλισης στον κλάδο ασθένειας και σύνταξης του e-ΕΦΚΑ, οι  προβλεπόμενες εισφορές βαρύνουν τον ΟΑΕΔ.

Την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας δικαιούται επίσης η τεκμαιρόμενη μητέρα που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, καθώς και η εργαζόμενη που υιοθετεί τέκνο έως την ηλικία των οκτώ (8)  ετών.

4. Άδεια φροντίδας τέκνου (άρθρο 37). Οι εργαζόμενοι γονείς, ανεξάρτητα από το είδος δραστηριότητας του άλλου γονέα, ακόμη και αν ο άλλος γονέας, δεν εργάζεται, δικαιούνται, εναλλακτικώς μεταξύ τους, την άδεια φροντίδας τέκνου. Η άδεια χορηγείται – ως μειωμένο ωράριο –  για χρονικό διάστημα τριάντα (30) μηνών από τη λήξη της άδειας λοχείας ή της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας   ή της γονικής άδειας. Κατά το παραπάνω διάστημα, ο γονέας που κάνει χρήση του δικαιώματος αυτού, δικαιούται είτε να προσέρχεται κατά μία (1) ώρα αργότερα είτε να αποχωρεί κατά μία (1) ώρα νωρίτερα κάθε ημέρα από την εργασία, είτε να την διακόπτει κατά μία ώρα ημερησίως, σύμφωνα με την αίτησή του.

Εναλλακτικώς, έπειτα από συμφωνία των μερών, το μειωμένο ωράριο μπορεί να χορηγείται με άλλους τρόπους, όπως:

α) Μειωμένο ωράριο εργασίας κατά δύο (2) ώρες ημερησίως για τους πρώτους δώδεκα (12) μήνες και κατά μία (1) ώρα ημερησίως για τους επόμενους έξι (6) μήνες.

β) Πλήρεις ημέρες άδειας, οι οποίες κατανέμονται σε εβδομαδιαία βάση, αντίστοιχου συνολικού αριθμού ωρών, εντός της χρονικής περιόδου κατά την οποία ο/η εργαζόμενος/η δικαιούται μειωμένου ωραρίου για τη φροντίδα του παιδιού.

γ) Ισόχρονη συνεχόμενη άδεια, χορηγούμενη εφάπαξ ή τμηματικώς, εντός της χρονικής περιόδου κατά την οποία ο/η εργαζόμενος/η δικαιούται μειωμένου ωραρίου για τη φροντίδα του παιδιού.

δ) Με όποιον άλλο τρόπο συμφωνούν τα μέρη.

Υιοθεσία. Οι θετοί και ανάδοχοι γονείς δικαιούνται να λάβουν την άδεια φροντίδας τέκνου από την  τοποθέτηση του παιδιού στην οικογένεια και εφόσον το τέκνο δεν έχει συμπληρώσει την ηλικία των οκτώ (8) ετών.

Διαζευγμένοι γονείς. Σε περίπτωση διαζυγίου, διάστασης ή γέννησης τέκνου χωρίς γάμο των γονέων του, την άδεια φροντίδας τέκνου λαμβάνει ο εργαζόμενος γονέας, που έχει την επιμέλεια του παιδιού, εκτός αν οι γονείς συμφωνήσουν διαφορετικά.

Η άδεια φροντίδας χορηγείται με αποδοχές, θεωρείται ως χρόνος εργασίας και δεν πρέπει να προκαλεί δυσμενέστερες συνθήκες στην απασχόληση και στις εργασιακές σχέσεις.

5. Άδεια παρακολούθησης σχολικής επίδοσης τέκνου (άρθρο 38). Εργαζόμενοι γονείς, πλήρους ή μερικής απασχόλησης, έχουν αυτοτελές δικαίωμα για κάθε παιδί, ηλικίας μέχρι 18 ετών συμπληρωμένων, που παρακολουθεί μαθήματα στοιχειώδους ή μέσης εκπαίδευσης, να απουσιάζουν, χωρίς περικοπή των αποδοχών τους και μετά από άδεια του εργοδότη, ορισμένες ώρες ή ολόκληρη την ημέρα, από την εργασία τους, μέχρι τη συμπλήρωση τεσσάρων (4) εργάσιμων ημερών, κάθε ημερολογιακό έτος, με σκοπό να επισκέπτονται το σχολείο των παιδιών τους, με σκοπό την παρακολούθηση της σχολικής τους επίδοσης.
6. Άδεια γάμου (άρθρο 39). Σε περίπτωση τέλεσης γάμου ή σύναψης συμφώνου συμβίωσης, χορηγείται άδεια έξι (6) εργασίμων ημερών, με αποδοχές, εφόσον ο εργαζόμενος απασχολείται με σύστημα εξαήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και πέντε (5) εργασίμων ημερών, εφόσον απασχολείται με σύστημα πενθήμερες εβδομαδιαίας εργασίας. Η άδεια αυτή δεν υπολογίζεται στην κανονική ετήσια άδεια του εργαζομένου.
7. Άδεια προγεννητικών εξετάσεων (άρθρο 40). Οι έγκυοι εργαζόμενες απαλλάσσονται από την εργασία χωρίς περικοπή αποδοχών – κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης του εργοδότη, με κάθε πρόσφορο μέσο – προκειμένου να υποβάλλονται σε εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, εφόσον αυτές οι εξετάσεις πρέπει να γίνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας.
8. Μειωμένο ωράριο γονέων παιδιών με αναπηρία (άρθρο 41). Οι γονείς, που εργάζονται σε επιχείρηση ή εκμετάλλευση που απασχολεί τουλάχιστον πενήντα (50) άτομα και έχουν παιδιά με πνευματική, ψυχική ή σωματική αναπηρία, έχουν το αυτοτελές δικαίωμα για κάθε παιδί, να ζητήσουν τη μείωση του ωραρίου εργασίας τους κατά μία ώρα την ημέρα, με ανάλογη περικοπή των αποδοχών τους.
9. Άδεια λόγω ασθένειας παιδιού ή άλλου εξαρτώμενου μέλους (άρθρο 42). Οι εργαζόμενοι γονείς δικαιούνται – ανεξάρτητα από δικαιώματα που παρέχονται από άλλες διατάξεις – να λαμβάνουν, κατόπιν αιτήσεως τους, άδεια άνευ αποδοχών, που δεν υπερβαίνει τις έξι (6) εργάσιμες ημέρες κάθε ημερολογιακό έτος, σε περίπτωση ασθένειας εξαρτώμενων παιδιών ή άλλων μελών της οικογένειας. Η άδεια αυτή είναι δυνατό να χορηγείται εφάπαξ ή τμηματικά και αυξάνεται σε οκτώ (8) εργάσιμες ημέρες, εάν ο δικαιούχος προστατεύει δύο παιδιά και σε δέκα (10) εργάσιμες ημέρες, εάν προστατεύει περισσότερα από δύο. Σε περίπτωση που οι δικαιούχοι είναι σύζυγοι, η άδεια αυτή χορηγείται στον καθένα από αυτούς χωριστά.

Στην έννοια των όρων «εξαρτώμενα παιδιά ή άλλα μέλη της οικογένειας» που έχουν ανάγκη για φροντίδες ή υποστήριξη” περιλαμβάνονται:

Τα παιδιά έως 16 ετών, φυσικά ή υιοθετημένα, εφόσον οι γονείς έχουν την επιμέλειά τους.

Τα παιδιά άνω των 16 ετών που έχουν αποδεδειγμένα ανάγκη από ειδικές φροντίδες, για λόγους βαριάς ή χρόνιας ασθένειας, ή αναπηρίας, εφόσον οι γονείς έχουν την επιμέλειά τους.

Ο ή η σύζυγος, εφόσον για λόγους οξείας, βαριάς ή χρόνιας ασθένειας ή αναπηρίας δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί.

Οι γονείς και οι άγαμοι αδελφοί και αδελφές που, για λόγους οξείας βαριάς ή χρόνιας ασθένειας ή αναπηρίας ή ηλικίας, δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, εφόσον ο εργαζόμενος έχει τη φροντίδα τους και το ετήσιο εισόδημά τους δεν είναι μεγαλύτερο από το ετήσιο εισόδημα του ημερομίσθιου ανειδίκευτου εργάτη που αμείβεται με το γενικό κατώτερο όριο ημερομισθίου που ισχύει κάθε φορά, υπολογιζόμενο με 25 ημερομίσθια το μήνα.

10. Άδεια λόγω σοβαρών νοσημάτων των παιδιών (άρθρο 43). Στους εργαζόμενους γονείς, χορηγείται ειδική γονική άδεια, διάρκειας δέκα εργασίμων ημερών κατ’ έτος, με αποδοχές, για την αντιμετώπιση των αναγκών παιδιών – ανεξαρτήτως της ηλικίας τους – τα οποία πάσχουν από νόσημα που απαιτεί μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του ή αιμοκάθαρση, από νεοπλασματική ασθένεια ή χρήζει μεταμόσχευσης ή πάσχει από βαριά νοητική στέρηση ή σύνδρομο Down ή αυτισμό. Η άδεια αυτή αποτελεί ατομικό δικαίωμα κάθε εργαζόμενου και χορηγείται έπειτα από αίτησή του, κατά απόλυτη προτεραιότητα.
11. Άδεια λόγω νοσηλείας των παιδιών (άρθρο 44). Στους εργαζόμενους γονείς, κατά την έννοια του άρθρου 33, χορηγείται γονική άδεια νοσηλείας, χωρίς αποδοχές, σε περίπτωση νοσηλείας του παιδιού, ανεξαρτήτως της ηλικίας του, λόγω ασθένειας ή ατυχήματος που καθιστά αναγκαία την άμεση παρουσία του εργαζόμενου,  για όσο διάστημα διαρκεί η νοσηλεία και σε κάθε περίπτωση όχι πέραν των τριάντα (30) εργάσιμων ημερών κατ’ έτος.
12. Άδεια για μονογονεϊκές οικογένειες (άρθρο 45). Στους εργαζόμενους γονείς, που έχουν χηρέψει και στον άγαμο γονέα που έχει την αποκλειστική επιμέλεια παιδιού ηλικίας μέχρι δώδεκα (12) ετών, χορηγείται άδεια έξι (6) εργάσιμων ημερών ετησίως, με αποδοχές, επιπλέον αυτής που δικαιούνται από άλλες διατάξεις. Γονέας με τρία (3) ή και περισσότερα παιδιά,  δικαιούται άδειας οκτώ (8) εργάσιμων ημερών ετησίως.