Μια ρεαλιστική οικονομική πολιτική για την ανάκαμψη της οικονομίας

H λαϊκή ρήση προειδοποιεί: «όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια για το μέλλον ο Θεός γελά», θέλοντας να τονίσει ότι το απροσδόκητο στη ζωή είναι ένα σύνηθες φαινόμενο.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι όλοι οι μακροχρόνιοι σχεδιασμοί των κεντρικών διοικήσεων των κρατών, των διεθνών οργανισμών αλλά και των επιτροπών  που συνήθως συγκροτούνται μετά από την πρόσκληση των εθνικών κυβερνήσεων για να συντάξουν μακροχρόνια αναπτυξιακά οικονομικά προγράμματα, αποτυγχάνουν να προβλέψουν βασικές παραμέτρους οι οποίες κάνουν τους διατυπωμένους σχεδιασμούς τους, μη υλοποιήσιμους. Στη στατιστική επιστήμη αυτές οι παράμετροι αποκαλούνται παραλειπόμενες μεταβλητές (omitted variables) ή εξωγενείς παράγοντες (exogenous factors), που κάνουν ένα  οικονομικό μοντέλο μελλοντικής πρόβλεψης προβληματικό (biased). Έτσι, δεν είναι εξαίρεση  το γεγονός ότι ένα πρόσφατο σχέδιο για την ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας, προϊόν μιας νέας «επιτροπής σοφών», είχε  ξεπερασθεί  από τις εξελίξεις (η έκρηξη της πανδημίας), πριν καλά – καλά υποβληθεί στην Ελληνική κυβέρνηση.

Στην αποκαλούμενη «μετά την πανδημία εποχή»,  οι κυβερνήσεις οφείλουν να εφαρμόσουν ρεαλιστικές οικονομικές πολιτικές για την ταχεία ανάκαμψη των εθνικών οικονομιών τους. Δυστυχώς, η εμπειρία μας διδάσκει ότι οι κυβερνήσεις, σε μια προσπάθεια να παρουσιάσουν μεταρρυθμιστικό έργο στους πολίτες – ψηφοφόρους,  πραγματοποιούν «μεταρρυθμίσεις» που πολλές φορές δεν έχουν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στη λειτουργία και στην ανάπτυξη της οικονομίας.

 Η κακοποίηση των  αρχών οικονομικής πολιτικής του Washington Consensus (1980s)

Είναι γεγονός ότι οι διεθνείς αρχές οικονομικής πολιτικής που διαμορφώθηκαν τη δεκαετία του 1980  με το αποκαλούμενο Washington consensus και εφαρμόζονται μέχρι σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις αν όχι σε όλες τις περιπτώσεις, κακοποιήθηκαν από τους εφαρμοστές τους. Με την υιοθέτηση του τρίπτυχου των βασικών αρχών οικονομικής πολιτικής: «σταθεροποίησε, απελευθέρωσε, ιδιωτικοποίησε», “Stabilize, liberalize, privatize”, τρίπτυχο το οποίο ακολουθούν όλες οι εκθέσεις και οι οδηγίες οικονομικής πολιτικής των διεθνών οργανισμών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υποεκτιμήθηκαν άλλες πολιτικές που ήταν μέρος του Washington consensus. Πιο συγκεκριμένα, σε κάθε επιμέρους αρχή του τριπτύχου έπρεπε και πρέπει να ικανοποιούνται ορισμένες οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις όπως είναι:

α)     η  αποφυγή δημιουργίας ιδιωτικών μονοπωλίων ή ολιγοπωλίων,

β)     η ύπαρξη ενός σύγχρονου δικαϊκού συστήματος για την εξέταση αποκλειστικά οικονομικών

υποθέσεων,

γ)      η επικράτηση πραγματικών συνθηκών ανταγωνισμού και ελεύθερης προσβασιμότητας του

συνόλου των πολιτών και των εταιριών, χωρίς διακρίσεις,  σε επενδυτικές ευκαιρίες,

δ)     η οικονομική διαφάνεια,

ε)     η ύπαρξη κανόνων για τις βραχυχρόνιες διασυνοριακές ροές (εισροές/εκροές) επενδυτικών

κεφαλαίων και,

στ)   η αναγνώριση του ρόλου ορισμένων αγαθών ως δημόσια αγαθά είτε λόγω του κομβικού τους

ρόλου για την παραγωγή άλλων αγαθώς ή υπηρεσιών είτε λόγω του σημαντικού ρόλου τους για

την προστασία της δημόσιας υγείας ή/και της εθνικής άμυνας.

Επιπλέον, οι κεντρικές διοικήσεις των κρατών έπρεπε να εξετάζουν  αν κατά την εφαρμογή και μετά την εφαρμογή των αρχών του εν λόγω τριπτύχου, επιτελούνται θετικά αποτελέσματα στη λειτουργία της οικονομίας, στην οικονομική και κοινωνική συνοχή και στη δημοκρατική διακυβέρνηση της πολιτείας.

Δυστυχώς, η παράβλεψη των προϋποθέσεων για την εφαρμογή των αρχών του τριπτύχου, οδηγούσε και οδηγεί την οικονομική πολιτική σε αποτυχία να ενεργοποιήσει την έναρξη της διαδικασίας της οικονομικής ανάπτυξης των εθνικών οικονομιών προς όφελος της εθνικής οικονομίας και της κοινωνικής ευημερίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα αρνητικά αποτελέσματα της εφαρμογής του τριπτύχου, στη  Ρωσία και στην Αργεντινή.  Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι χώρες που εφάρμοσαν κλασσικές σοσιαλιστικές πολιτικές τα πήγαν καλύτερα, χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι περιπτώσεις της Βραζιλίας, και της Βενεζουέλας.

 Η εφαρμογή μιας ρεαλιστικής οικονομικής πολιτικής

Δεν χρειάζεται να γράφονται εκατοντάδες σελίδες και να δαπανούνται εκατομμύρια ευρώ για το σχεδιασμό οικονομικών πολιτικών απλώς, για να πουν ορισμένοι αυτό που γνωρίζουμε όλοι.

Η εμπειρία υποδεικνύει ότι οι οικονομικές συνθήκες στην εγχώρια αγορά και οι ρεαλιστικές οικονομικές πολιτικές είναι αυτές που ελκύουν διεθνείς και εγχώριες επενδύσεις και  ενεργοποιούν τους πολίτες  να αυξήσουν την οικονομική τους δραστηριότητα, στη χώρα τους.

Η Παγκόσμια τράπεζα συντάσσει κάθε χρόνο το δείκτη ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομίων και ουσιαστικά συγκρίνει το βαθμό ευκολίας της οικονομικής δραστηριοποίησης  των πολιτών και των επιχειρήσεων στις εθνικές οικονομίες της παγκόσμιας κοινότητας. Για τη διαμόρφωση του συγκριτικού δείκτη ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομιών, η Παγκόσμια Τράπεζα χρησιμοποιεί τις παρακάτω παραμέτρους:

• το κόστος αγοράς της γης, των κτιριακών εγκαταστάσεων και των κατοικιών,
• το κόστος ενέργειας (ηλεκτρισμός, πετρέλαιο, φυσικό αέριο),
• το κόστος τηλεπικοινωνιών,
• το κόστος μεταφοράς προϊόντων,
• το κόστος εισαγωγής και το κόστος εξαγωγής προϊόντων,
• το  φορολογικό κόστος,
• το κόστος ασφάλισης,
• το κόστος χρήματος (δηλαδή το κόστος τραπεζικού δανεισμού),
• το βαθμό  ευκολίας της προσβασιμότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων σε κεφάλαια/χρήμα,
•  τη σαφήνεια και τη φιλικότητα του πτωχευτικού δικαίου προς το «επιχειρείν»,
• το βαθμό δυσκολίας έναρξης και κλεισίματος επιχειρήσεων,
• το κόστος υγείας,
• το κόστος εκπαίδευσης,
• το βαθμό ευκολίας της προσβασιμότητας των πολιτών και των επιχειρήσεων σε βασικές υποδομές (δρόμοι, νοσοκομεία, αεροδρόμια, λιμάνια, τρένα, δίκτυα αποχετεύσεων, δίκτυα ύδρευσης, δίκτυα ηλεκτροδότησης, δίκτυα τηλεπικοινωνιών, σχολεία, επαγγελματική εκπαίδευση). Η  ευκολία προσβασιμότητας εξυπακούεται ότι προϋποθέτει  προσιτές τιμές για τη χρήση των υποδομών από τους πολίτες.

Βέβαια μπορούμε να αδιαφορούμε για όλα αυτά, και να προσκαλούμε τους Σαουδάραβες να επενδύσουν στην Ελλάδα καθώς γνωρίζουμε ότι για αυτούς το κόστος είναι μια άγνωστη λέξη.

Ο Βασίλειος Π. Πανουσόπουλος είναι Οικονομολόγος – Διεθνολόγος, Ειδικός Επιστήμονας, Βαθμός Α στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).

Οι απόψεις που εκφράζει είναι αποκλειστικά προσωπικές.