ΕΕ: Η «πράσινη ανάπτυξη» για τη «γαλάζια οικονομία»

Νέα προσέγγιση για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία στην ΕΕ, που αφορά στις βιομηχανίες και τους τομείς που σχετίζονται με τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις ακτές προτείνει σήμερα Δευτέρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η βιώσιμη γαλάζια οικονομία είναι απαραίτητη για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, και για την εξασφάλιση μιας πράσινης, χωρίς αποκλεισμούς, ανάκαμψη από την πανδημία.

Ο κ. Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Πράσινη Συμφωνία, δήλωσε: «Οι υγιείς ωκεανοί αποτελούν προϋπόθεση για μια ακμάζουσα γαλάζια οικονομία. Η ρύπανση, η υπεραλίευση και η καταστροφή των οικοτόπων, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, απειλούν όλα την πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα από την οποία εξαρτάται η γαλάζια οικονομία. Πρέπει να αλλάξουμε πορεία και να αναπτύξουμε μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία, στην οποία η προστασία του περιβάλλοντος θα συμβαδίζει με τις οικονομικές δραστηριότητες.»

Ο κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, δήλωσε: «Η πανδημία έπληξε τους τομείς της θαλάσσιας οικονομίας με διαφορετικούς, αλλά βαθείς τρόπους. Έχουμε την ευκαιρία να ξεκινήσουμε από την αρχή, και θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι η ανάκαμψη θα μετατοπίσει το επίκεντρο από την απλή εκμετάλλευση στη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα. Έτσι, για να είμαστε πραγματικά πράσινοι, πρέπει επίσης να σκεφτούμε το γαλάζιο.»

Όλοι οι τομείς της γαλάζιας οικονομίας —μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η αλιεία, η υδατοκαλλιέργεια, ο παράκτιος τουρισμός, οι θαλάσσιες μεταφορές, οι λιμενικές δραστηριότητες και η ναυπηγία— θα πρέπει να μειώσουν τον περιβαλλοντικό και κλιματικό αντίκτυπό τους. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της κρίσης της βιοποικιλότητας απαιτεί υγιείς θάλασσες και βιώσιμη χρήση των πόρων τους, ώστε να δημιουργούνται εναλλακτικές λύσεις αντί των ορυκτών καυσίμων και της παραδοσιακής παραγωγής τροφίμων.

Η μετάβαση στη βιώσιμη γαλάζια οικονομία απαιτεί επενδύσεις σε καινοτόμες τεχνολογίες. Η κυματική και παλιρροϊκή ενέργεια, η παραγωγή φυκιών, η ανάπτυξη καινοτόμων αλιευτικών εργαλείων ή η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων θα δημιουργήσουν νέες πράσινες θέσεις εργασίας και επιχειρήσεις στη γαλάζια οικονομία.

Η ανακοίνωση καθορίζει λεπτομερές θεματολόγιο για τη γαλάζια οικονομία στους εξής τομείς:

την επίτευξη των στόχων της κλιματικής ουδετερότητας και της μηδενικής ρύπανσης — κυρίως με την ανάπτυξη υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με την απαλλαγή των θαλάσσιων μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές και την οικολογική μεταστροφή των λιμένων. Ένα βιώσιμο μείγμα ωκεάνιας ενέργειας, το οποίο θα περιλαμβάνει πλωτή αιολική, θερμική, κυματική και παλιρροϊκή ενέργεια, θα μπορούσε να παράγει το ένα τέταρτο του ηλεκτρισμού της ΕΕ το 2050. Τα λιμάνια έχουν κρίσιμη σημασία για τη συνδεσιμότητα και την οικονομία των περιφερειών και των χωρών της Ευρώπης και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως ενεργειακοί κόμβοι.

Μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία και μείωση της ρύπανσης — μεταξύ άλλων μέσω ανανεωμένων προτύπων για τον σχεδιασμό αλιευτικών εργαλείων, για την ανακύκλωση πλοίων και για τον παροπλισμό υπεράκτιων πλατφορμών και τη λήψη μέτρων για τη μείωση της ρύπανσης από πλαστικά και μικροπλαστικά.

Τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τις επενδύσεις στη φύση — η προστασία του 30 % της θαλάσσιας περιοχής της ΕΕ θα αντιστρέψει την απώλεια σε βιοποικιλότητα, θα συμβάλει στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην ανθεκτικότητα και θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Θα μειωθούν ακόμα περισσότερο οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αλιείας στους θαλάσσιους οικοτόπους.

Τη στήριξη της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της ανθεκτικότητας των ακτών — οι δραστηριότητες προσαρμογής, όπως η ανάπτυξη πράσινων υποδομών σε παράκτιες περιοχές και η προστασία των ακτών από τον κίνδυνο διάβρωσης και πλημμύρας, θα συμβάλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των τοπίων, ενώ παράλληλα θα ωφελήσουν τον τουρισμό και την παράκτια οικονομία.

Την εξασφάλιση βιώσιμης παραγωγής τροφίμων — η βιώσιμη παραγωγή και τα νέα πρότυπα εμπορίας για τα θαλάσσια τρόφιμα, η χρήση φυκιών και άλλης θαλάσσιας βλάστησης, ο ισχυρότερος έλεγχος της αλιείας, καθώς και η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα των θαλάσσιων τροφίμων που βασίζονται στα κύτταρα, θα βοηθήσουν τη διατήρηση των θαλασσών της Ευρώπης. Με τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια που επίσης εγκρίθηκαν, η Επιτροπή δεσμεύτηκε για άλλη μια φορά να προωθήσει τη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ.

Τη βελτίωση της διαχείρισης του θαλάσσιου χώρουσυγκρότηση Γαλάζιου Φόρουμ — το νέο γαλάζιο φόρουμ για τους χρήστες της θάλασσας, με σκοπό να συντονιστεί ο διάλογος μεταξύ υπεράκτιων φορέων εκμετάλλευσης, ενδιαφερόμενων μερών και επιστημόνων που δραστηριοποιούνται στους τομείς της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας, της ναυτιλίας, του τουρισμού, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων δραστηριοτήτων, θα τονώσει τις συνεργατικές ανταλλαγές για τη βιώσιμη χρήση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Το 2022 θα εκδοθεί έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας της ΕΕ για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, μετά την έγκριση των εθνικών θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων του Μαρτίου 2021.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με το θεματολόγιο για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών.

Χρηματοδότηση της βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ), θα αυξήσουν τη συνεργασία τους για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία. Τα θεσμικά όργανα θα συνεργαστούν με τα κράτη μέλη για την κάλυψη των υφιστάμενων χρηματοδοτικών αναγκών για τη μείωση της ρύπανσης στις ευρωπαϊκές θάλασσες και τη στήριξη των επενδύσεων για γαλάζια καινοτομία και γαλάζια βιοοικονομία.

Το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας —ιδίως μέσω της πλατφόρμας του «BlueInvest» και του νέου ταμείου «BlueInvest Fund»— θα στηρίξει τη μετάβαση προς πιο βιώσιμες αλυσίδες αξίας βασισμένες στους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις παράκτιες δραστηριότητες. Για την περαιτέρω χρηματοδότηση του μετασχηματισμού, η Επιτροπή παρότρυνε τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν επενδύσεις για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία στα εθνικά τους σχέδια που αφορούν την ανθεκτικότητα και την ανάκαμψη, καθώς και στα εθνικά τους επιχειρησιακά προγράμματά που συνδέονται με διάφορα ταμεία της ΕΕ από τώρα έως το 2027. Θα συμβάλουν επίσης και άλλα προγράμματα της ΕΕ, όπως το ερευνητικό πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», και θα συσταθεί ειδική αποστολή για τους ωκεανούς και τα ύδατα.

Όσον αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις, κατά τη λήψη σχετικών επενδυτικών αποφάσεων θα πρέπει να εφαρμόζονται συμφωνημένες αρχές και πρότυπα βιωσιμότητας ειδικά για τους ωκεανούς, όπως η χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ πρωτοβουλία χρηματοδότησης της βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας.

Ιστορικό

Η γαλάζια οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει όλες τις βιομηχανίες και τους κλάδους που σχετίζονται με τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις ακτές, είτε έχουν άμεση βάση στο θαλάσσιο περιβάλλον (π.χ. ναυτιλία, θαλάσσια τρόφιμα, παραγωγή ενέργειας) είτε στην ξηρά (π.χ. λιμάνια, ναυπηγεία, παράκτιες υποδομές). Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση για τη γαλάζια οικονομία, οι παραδοσιακοί τομείς της γαλάζιας οικονομίας παρέχουν 4,5 εκατομμύρια άμεσες θέσεις εργασίας και παράγουν έσοδα άνω των 650 δισ. ευρώ.

Η σημερινή ανακοίνωση αντικαθιστά την ανακοίνωση για τη γαλάζια ανάπτυξη του 2012. Η οδηγία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό καλεί όλα τα κράτη μέλη να σχεδιάσουν επισήμως τον θαλάσσιο χώρο τους έως το 2021.