Ευρωβουλή: Εγκρίθηκε το Ταμείο για τη μετα-λιγνιτική εποχή

Στην έγκριση του ύψους 17,5 δισ. ευρώ Ταμείου για τη στήριξη των κρατών μελών στην προσπάθεια τους να μειώσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων στο πλαίσιο της νέας ενεργειακής στρατηγικής της Ε.Ε. για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή προχώρησε η Ευρωβουλή.

Το Ταμείο ενεργειακής μετάβασης του «Just Transition Fund» συνδυάζει κονδύλια από τον κοινοτικό προϋπολογισμό αλλά και το Ταμείο Ανάκαμψης και έχει σαν στόχο να υποστηρίξει κοινότητες και επιχειρήσεις που θέλουν να μειώσουν την εξάρτηση κλάδων τους από τη χρήση ρυπογόνων καυσίμων (όπως πετρέλαιο αλλά και λιγνίτη), δεδομένου και του στόχου της Ε.Ε. για την κατάργηση των ρύπων άνθρακα που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου μέχρι το 2050.

Δεν είναι τυχαίο πως η στήριξη από την Ολομέλεια ήταν μαζική, με το πακέτο να εγκρίνεται με 615 ψήφους υπέρ, 35 κατά και 46 αποχές. Το επόμενο βήμα είναι η τελική επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια των 27 κρατών μελών, μια διαδικασία που αναμένεται τον επόμενο μήνα, χωρίς να προβλέπονται δυσκολίες.

Πάντως, μέλη των Πρασίνων εκτιμούν πως τα κονδύλια δεν επαρκούν και πως η Ε.Ε. θα έπρεπε να βάλει… πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη για να διευκολύνει την απεξάρτηση των κρατών μελών από τα ρυπογόνα καύσιμα.

Η Πολωνία, που αριθμεί σχεδόν τους μισούς εργαζομένους από τα συνολικά 230.000 άτομα που δουλεύουν στα ορυχεία λιγνίτη σε όλη την Ευρώπη, προσβλέπει στο μεγαλύτερο μερίδιο από το Ταμείο, με τη Γερμανία και τη Ρουμανία να ακολουθούν.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει και από την Ελλάδα, δεδομένης της ανάγκης μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών (π.χ. Δυτική Μακεδονία) της χώρας, στη νέα… μετα-λιγνιτική εποχή.

Η ανακοίνωση της Κομισιόν

Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης θα βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της μετάβασής τους σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία.

Το πακέτο περιλαμβάνει 7,5 δισ. ευρώ από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 και επιπλέον 10 δισ. ευρώ από το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ. Για να μπορεί να χρηματοδοτηθεί ένα πρόγραμμα, θα πρέπει είτε να στοχεύει στην ενίσχυση της οικονομικής ποικιλομορφίας, στον οικονομικό αναπροσανατολισμό ή στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, είτε να συμβάλλει στη μετάβαση σε μια βιώσιμη, κλιματικά ουδέτερη και κυκλική ευρωπαϊκή οικονομία.

Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) θα χρηματοδοτήσει την παροχή βοήθειας για την αναζήτηση εργασίας, την αναβάθμιση και την απόκτηση νέων δεξιοτήτων, καθώς και την ενεργή ένταξη των εργαζομένων και όσων αναζητούν εργασία στη διαδικασία μετάβασης της ευρωπαϊκής οικονομίας προς την κλιματική ουδετερότητα. Θα στηρίξει επίσης τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τα εκκολαπτήρια επιχειρήσεων, τα πανεπιστήμια και τα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και τις επενδύσεις σε νέες ενεργειακές τεχνολογίες, στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και τη βιώσιμη τοπική κινητικότητα.

Το ΤΔΜ δεν θα χρηματοδοτήσει την καύση απορριμμάτων. Από τη χρηματοδότηση αποκλείονται επίσης ο παροπλισμός ή η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, οι δραστηριότητες που σχετίζονται με προϊόντα καπνού και οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα.

Στα σχέδια που θα καταρτίσουν τα κράτη μέλη για τη δίκαιη μετάβαση των οικονομιών τους, θα πρέπει να προσδιορίσουν τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από την ενεργειακή μετάβαση και να κατευθύνουν σε αυτές το μεγαλύτερο μέρος των πόρων που θα λάβουν από το ΤΔΜ. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις ιδιομορφίες των νησιών, των νησιωτικών περιοχών και των εξόχως απόκεντρων περιοχών.

Με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο του ΤΔΜ θα συσταθεί και ένας «μηχανισμός οικολογικής επιβράβευσης», αν αποφασιστεί να αυξηθούν οι πόροι του ταμείου μετά την 31η Δεκεμβρίου 2024. Οι πρόσθετοι αυτοί πόροι θα κατανεμηθούν στα κράτη μέλη ανάλογα με το βαθμό στον οποίο θα καταφέρουν να μειώσουν τις βιομηχανικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τους. Όσο μεγαλύτερη είναι η μείωση, τόσο περισσότερα θα είναι τα χρήματα που θα εκταμιεύονται για κάθε κράτος μέλος.

Άλλες σημαντικές πτυχές του κανονισμού

•

Η πρόσβαση των κρατών μελών στο ΤΔΜ θα εξαρτάται από το κατά πόσο έχουν εγκρίνει στόχους σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να καταστούν κλιματικά ουδέτερα έως το 2050. Πριν από την έγκριση αυτών των στόχων, κάθε κράτος μέλος θα δικαιούται το 50% της προβλεπόμενης για αυτό χρηματοδότησης.

•

Επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες θα μπορούν να λαμβάνουν στήριξη σύμφωνα με τους προσωρινούς κανόνες της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων που θεσπίστηκαν με στόχο την αντιμετώπιση έκτακτων περιστάσεων.

•

Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα προαιρετικής μεταφοράς πόρων από άλλα ταμεία συνοχής.

•

Το ποσοστό συμμετοχής της ΕΕ στις επενδύσεις (δηλ. το ποσοστό συγχρηματοδότησης) έχει οριστεί σε 85% το ανώτερο για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές, σε 70% για τις περιοχές που βρίσκονται σε διαδικασία μετάβασης και σε 50% για τις πιο ανεπτυγμένες περιοχές.

Η πρόταση εγκρίθηκε την Τρίτη με 615 ψήφους υπέρ, 35 κατά και 46 αποχές.

Δηλώσεις

Ο εισηγητής Μανώλης ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ (ΕΛΚ, Ελλάδα) δήλωσε: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στέλνει ισχυρό πολιτικό σήμα: οι κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ενεργειακής μετάβασης στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Κινούμαστε προς μια νέα, πράσινη εποχή για την Ευρώπη χωρίς να αφήσουμε κανέναν πίσω».

Επόμενα βήματα

Μόλις το Συμβούλιο εγκρίνει επίσημα τη συμφωνία, ο κανονισμός θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.