Βραδυφλεγής βόμβα στον δρόμο προς την έξοδο από την κρίση

«Νάρκη» στο δρόμο της εξόδου από την κρίση και ένα από τα καυτά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που πρπει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση με βιώσιμο και μόνιμο τρόπο αποτελεί το ιδιωτικό χρέος που στο τέλος του 2020 διαμορφώθκε στα 243 δισ. ευρώ και βαίνει συνεχώς αυξανόμενο.

Το μεγαλύτερο βάρος των υποχρεώσεων προέρχεται από τις «κόκκινες οφειλές» σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία που ξεπερνούν τα 150 δις. ευρώ με τους οφειλέτες- νοικοκυριά και επιχειρήσεις- να αγγίζουν τα 4 εκατομμύρια. Βέβαια ένα σημαντικό μέρος των χρεών που γεννήθηκαν στη πανδημία έχει παγώσει η έχει ρυθμιστεί σε πολλές δόσεις στο πλαίσιο των κυβερνητικών μέτρων στήριξης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης. Ωστόσο λόγω της πτώσης των εισοδημάτων και της συρρίκνωσης του τζίρου στην αγορά το βουνό των χρεών ψηλώνει ακόμα περισσότερο.

Μετά τα 5,7 δις. ευρώ απλήρωτους φόρους το 2020 τα στοιχεία της ΑΑΔΕ δείχνουν αύξηση κατά 25% στις ληξιπρόθεσμες φορολογικές οφειλές το Μάρτιο καθώς οι φορολογούμενοι άφησαν απλήρωτους φόρους ύψους 626 εκατ. ευρώ έναντι 503 εκατ. ευρώ τον ίδιο μήνα πέρυσι. Στο πρώτο τρίμηνο τα ληξιπρόθεσμα χρέη αυξήθηκαν κατά 4,2% και διαμορφώθηκαν στα 2,164 δισ. ευρώ από 2,077 δισ. ευρώ.

Και όλα αυτά σε μία περίοδο που παραδοσιακά δεν είναι «φορτωμένη» με υποχρεώσεις και παρά τις ρυθμίσεις και τις αναστολές, πράγμα που σηματοδοτεί περαιτέρω διόγκωση των οφειλών τους επόμενους μήνες με την έκδοση των εκκαθαριστικών για το φόρο εισοδήματος και τα ραβασάκια για τον ΕΝΦΙΑ. Η αναγωγή του ποσοστού εισπραξιμότητας των φόρων βγάζει αθέτηση πληρωμών πάνω από 6 δισ. ευρώ φέτος. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τις προβλέψεις του προυπολογισμού οι εισπράξεις από φόρους θα είναι φέτος αυξημένες κατά 3,6 δισ. ευρώ.

Είναι εμφανές ότι νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα βρεθούν την επόμενη ημέρα με μεγάλο φορτίο υποχρεώσεων, ενώ θα δίνουν την μάχη για την επούλωση των πληγών από την πανδημία και το νέο ξεκίνημα. Αντικειμενικά οι οικονομικές τους αντοχές θα είναι περιορισμένες στο στάδιο της ανάρρωσης και η απέειλή να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους ορατή.

Οι εμπειρογνώμονες της Τράπεζας της Ελλάδος επισημαίνουν χαρακτηριστικά ότι το ποσοστό των ευάλωτων νοικοκυριών που ήταν στο 50% πρό κρίσης έχει αυξηθεί λόγω της πανδημίας τη στιγμή που οι υποχρεώσεις τους αντιστοιχούν στο 89,9% του διαθέσιμου εισοδήματος και στο 42,9% του χρηματοοικονομικού τους πλούτου υπογραμμίζοντας την ανάγκη η σταδιακή επαναφορά πληρωμής των υποχρεώσεων να γίνει με ευνοϊκότερους όρους όπου κρίνεται απαραίτητο.

Για να απενεργοποιήσει τη βόμβα του ιδιωτικού χρέους το οικονομικό επιτελείο θα πρέπει να βρεί εναλλακτικούς τρόπους για την ελάφρυνση του βάρους αποπληρωμής των χρεών και να «σπάσει» τη μόνιμη αντίδραση των θεσμών σε ρυθμίσεις που κατά την άποψη τους υπονομεύουν τη κουλτούρα των πληρωμών και τις εισπράξεις του δημοσίου.

Το αγκάθι είναι μεγάλο και ενδέχεται να υπονομεύσει την επαναφορά της οικονομίας σε ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης καθώς υπάρχει κίνδυνος ένα μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων και κυρίως των μικρομεσαίων να γονατίσουν υπό το βάρος των συσσωρευμένων χρεών προκαλώντας ντόμινο παρενεργειών στον παραγωγικό ιστό της χώρας και στην αγορά εργασίας.

Στο υπουργείο Οικονομικών αναγνωρίζουν το πρόβλημα και για αυτό σχεδιάζουν νέες ολιστικές ρυθμίσεις για την εξόφληση των χρεών που θα δώσουν χρονικές ανάσες και θα στηρίξουν την αναδιάρθωση και την εξυγίανση νευταλγικών κλάδων. Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή οι οριστικές αποφάσεις για το νέο μηχανισμό διακανονισμού αναμένεται να ληφθούν τους επόμενους μήνες όποθα θα υπάρχει πλήρης εικόνα για τη κατάσταση στην οικονομία και τις ταμειακές αντοχές των φορολογούμενων.

Η κυβέρνηση απορρίπτει κατηγορηματικά την πρόταση φορέων της αγοράς για «κούρεμα» μέρους των οφειλών προς το Δημόσιο καθώς κάτι τέτοιο αντίκειται στην κοινοτική νομοθεσία. Ωστόσο θα ήταν καλό να αναζητήσει συμμαχίες με υποστηρικτές της διαγραφής οφειλών και να δώσει τη μάχη για συμφωνία σε ευρωπαικό επίπεδο που θα επέτρεπε υπό αυστηρούς όρους στοχευμένα «κουρέματα». Αλλωστε το σκηνικό στην ΕΕ δείχνει ότι η πανδημία άλλαξε νοοτροπίες και δόγματα. Ποιος θα φαντάζονταν ότι οι σκηροπυρηνικοί θα έδιναν το «πράσινο φώς» για τη χαλάρωση των κανόνων του Συμφώνου Στεθερότητας;

Σε κάθε περίπτωση η όποια παρέμβαση στη διαχείριση του «φορολογικού και ασφαλιστικού χρέους» πρέπει να είναι βιώσιμη, μακροχρόνια, διαφανής και στοχευμένη χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο εκμετάλλευσης από στρατηγικούς κακοπληρωτές όπως συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν.

Μόνο έτσι θα στηριχθεί η ανάρρωση νοικοκυριών και επιχειρήσεων από την πανδημία και η επιστροφή τους στην κανονικότητα και θα αποτραπούν κλυδωνισμοί στην κοινωνία και την οικονομία καθώς η αδυναμία πληρωμών ενέχει το κίνδυνο κύματος πτωχεύσεων επιχειρήσεων απολύσεων εργαζομένων, ραγδαίας αύξησης της ανεργίας, επιβράδυνσης της ανάκαμψης και δημοσιονομικού εκτροχιασμού.