Μπορεί να υπάρξει «ενωμένη Ευρώπη» χωρίς ενιαία φορολογία των επιχειρήσεων;

«Δεν απέχουμε πολύ από την πρόταση των Αμερικανών» στο θέμα της καθιέρωσης ενός ενιαίου ελάχιστου φορολογικού συντελεστή για τις επιχειρήσεις. Αυτό ισχυρίστηκε ο επίτροπος της ΕΕ για θέματα οικονομίας, Πάολο Τζεντιλόνι, σε συνέντευξη που παραχώρησε στην γερμανική Handelsblatt και τη γαλλική Les Echos.

Ο ίδιος δεν δίστασε, μάλιστα, να προσθέσει ότι μια τέτοια συμφωνία σε διεθνές επίπεδο είναι εφικτό να επιτευχθεί ακόμη και εντός του καλοκαιριού, δηλαδή τους ερχόμενους τρεις μήνες. Κάτι, βεβαίως, που είναι μάλλον δύσκολο να συμβεί – εκτός και αν πρόκειται για κάποια γενική διακήρυξη αρχών – δεδομένων των αντιθέσεων που υπάρχουν εντός της ίδιας της Ευρώπης.

Αφορμή για τη συνέντευξη Τζεντιλόνι αποτέλεσε η παρουσίαση, την Τρίτη 18 Μαΐου, του 16σέλιδου σχεδίου της Κομισιόν για το μελλοντικό φορολογικό καθεστώς που θα ισχύσει στην ΕΕ όσον αφορά στις επιχειρήσεις. Πρόκειται πρακτικά για ένα οδικό χάρτη, με κατάληξη το 2023, οπότε και εκτιμάται ότι θα έχει επέλθει συμφωνία μεταξύ των εταίρων.

«Αντάρτικο» από Ιρλανδία

Από την αρχή, ωστόσο, φάνηκε ότι οι διαπραγματεύσεις θα είναι δύσκολες και τίποτε δεν εγγυάται ότι θα έχουν θετική κατάληξη. Εξάλλου, πρόκειται για την τρίτη προσπάθεια των Βρυξελλών να… βάλουν το νερό στο αυλάκι σε αυτό θέμα, με τις δύο προηγούμενες να έχουν αποτύχει παταγωδώς.

Η πρώτη αντίδραση ήρθε από εκεί που θα περίμεναν οι περισσότεροι: το Δουβλίνο. «Δεδομένων αυτών που καταλαβαίνω από όσα έχουν προταθεί από την Επιτροπή, υπάρχουν πολλά στα οποία θα στεκόμουν αντίθετος και για τα οποία θα είχα έντονες ανησυχίες. Υπάρχουν πολλές χώρες εντός της ΕΕ που θα έχουν παρόμοιες ανησυχίες με την Ιρλανδία σε σχέση με αυτό», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πασκάλ Ντόναχιου, υπουργός Οικονομικών της χώρας με έναν από τους χαμηλότερους συντελεστές πανευρωπαϊκά στη φορολόγηση των επιχειρήσεων, που ανέρχεται μόλις στο 12,5%.

Μια ματιά στον πίνακα με τους συντελεστές που δημοσιεύει ο Οικονομικός Ταχυδρόμος πείθει για του λόγου το αληθές. Πράγματι, υπάρχουν σήμερα τρία κράτη-μέλη της ΕΕ με συντελεστές ακόμη χαμηλότερους από αυτόν της Ιρλανδίας – Βουλγαρία, Κύπρος και Ουγγαρία. Επίσης, υπάρχουν άλλα επτά τουλάχιστον που ναι μεν έχουν υψηλότερους συντελεστές, όμως αυτοί απέχουν πολύ τόσο από τον μέσο όρο της ΕΕ (21,7%) όσο και από τον ελάχιστο συντελεστή που έχει προτείνει ο Τζο Μπάιντεν (21%).

Η εμπειρία της Apple

Τι σημαίνει αυτό; Πρακτικά, πως θα κάνουν ό,τι μπορούν προκειμένου να μην απωλέσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που τους δίνει η χαμηλή φορολογία για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και επιχειρήσεων. Η περίπτωση της Apple και της Ιρλανδίας δείχνει μέχρι πού μπορούν να φτάσουν.

Υπενθυμίζεται πως πέρυσι, η Κομισιόν – και μέσω αυτής η ΕΕ, φυσικά – υπέστη μια ταπεινωτική ήττα όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση που επέβαλε στην Apple να καταβάλει στην Ιρλανδία (όπου έχει την έδρα της) ποσό 14,3 δισ. ευρώ, που είχε υπολογιστεί ότι αντιστοιχεί στους μη καταβληθέντες φόρους. Το χειρότερο από όλα δε είναι ότι την προσφυγή κατά του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ συνυπέγραφε και η κυβέρνηση του Δουβλίνου!

Με δεδομένο, λοιπόν, ότι για να εγκριθεί το όποιο φορολογικό καθεστώς στην ΕΕ απαιτείται ομοφωνία στις τάξεις των «27», τα σημερινά δεδομένα δεν επιτρέπουν ιδιαίτερη αισιοδοξία. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι η προσπάθεια θα εγκαταλειφθεί, καθώς τα ποσά που εκτιμάται πως χάνουν τα δημόσια ταμεία της ΕΕ από τη φοροαποφυγή – σύμφωνα με το έγγραφο της Κομισιόν – ανέρχονται ετησίως σε 35-70 δισ. ευρώ εντός Ευρώπης και σε 46 δισ. στον υπόλοιπο πλανήτη.

Ο ΟΟΣΑ είναι μια διέξοδος

Μήπως, λοιπόν, η μετάθεση της ευθύνης και η μετατόπιση του κέντρου βάρους των διαπραγματεύσεων εκτός Ευρώπης και συγκεκριμένα στον ΟΟΣΑ, θα μπορούσε να αποτελέσει μια κάποια λύση και να άρει το διαφαινόμενο αδιέξοδο; Να δώσει, εκτός των άλλων, την κατάλληλη δικαιολογία σε εκείνους που παραμένουν αμετακίνητοι για να κάνουν τις αναγκαίες υποχωρήσεις, επικαλούμενοι μια συμφωνία με διεθνή ισχύ;

Αυτό δεν αποκλείεται – πολύ περισσότερο καθώς, όπως σημειώνουν οι FT, «οι συνομιλίες στον ΟΟΣΑ αφήνουν μεγάλο περιθώριο για τη συγκρότηση συμμαχιών ανάμεσα σε χώρες, προκειμένου να αμβλύνουν πλευρές της πρότασης των ΗΠΑ». Ήδη, εξάλλου, στον διεθνή οργανισμό το ζήτημα έχει ανοίξει, έστω και με διαφορετικό τρόπο: Εδώ, «στόχος» είναι οι όμιλοι με ετήσιες πωλήσεις άνω των 20 δισ. δολαρίων, η φορολόγηση των οποίων μπορεί να αποφέρει στα ταμεία περισσότερο από μισό τρισ.

«Η προσέγγιση του ΟΟΣΑ εξακολουθεί να προσφέρει κάποιου είδους ευελιξία στα κράτη-μέλη (της ΕΕ) αναφορικά με τις αποφάσεις που θα κληθούν να λάβουν στο θέμα της εταιρικής φορολόγησης», σημειώνει μιλώντας στο Politico ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος.

Το κρίσιμο ερώτημα

Σε κάθε περίπτωση, το μείζον ερώτημα που καλούνται οι πάντες να απαντήσουν στην Ευρώπη, κυρίως δε τα μέλη της ευρωζώνης, είναι το παρακάτω: Μπορεί να υπάρξει ενιαίο νόμισμα, ισοτιμία μεταξύ των εταίρων και μια ουσιαστικά ενωμένη Ευρώπη χωρίς κοινή φορολογική πολιτική; Χωρίς οι μεν να προσπαθούν να τη φέρουν στους δε, προσελκύοντας ξένα κεφάλαια με δέλεαρ τους (προκλητικά) χαμηλούς συντελεστές;

Προφανώς δεν πρόκειται για το μοναδικό μέτωπο που θα κρίνει την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και το μέλλον του εγχειρήματος, που πρέπει κάποια στιγμή να αποφασίσει προς τα πού θα κατευθυνθεί. Υπάρχουν, εξάλλου, και τα θέματα της τραπεζικής ένωσης, της ενιαίας εγγύησης στις καταθέσεις, του ελάχιστου εισοδήματος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, του κοινού προϋπολογισμού και πολλά ακόμη.

Παρ’ όλα αυτά, οι αποφάσεις που θα ληφθούν αναφορικά με τη φορολογία – που αποτελεί και κριτήριο δικαίου και βασικό συστατικό για τη σχέση που οικοδομείται με τους πολίτες – θα είναι καθοριστικές. Όλοι θα κριθούν από τη στάση που θα κρατήσουν.