Διεθνής οργή για την αεροπειρατεία στο Μινσκ– Γιατί ήταν στην Αθήνα ο δημοσιογράφος

Οι ηγέτες των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συζητήσουν στη σημερινή σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες την εκτροπή και τον εξαναγκασμό σε προσγείωση στο Μινσκ της Λευκορωσίας αεροσκάφους της Ryanair, καθώς και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε στελέχη του κρατικού μηχανισμού του Αλεξάντρ Λουκασένκο.

Στο διήμερο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το πρόγραμμα περιλάμβανε συζητήσεις για την πανδημία του νέου κορονοϊού, την κλιματική αλλαγή και τη Ρωσία. Όμως εκπρόσωπος του προέδρου Σαρλ Μισέλ κατέστησε σαφές ότι η Λευκορωσία προστέθηκε στην ατζέντα.

«Οι συνέπειες και οι πιθανές κυρώσεις θα συζητηθούν» στη Σύνοδο Κορυφής, ανέφερε ο εκπρόσωπος.

Αυτό το «συμβάν άνευ προηγουμένου» δεν «θα μείνει χωρίς συνέπειες», διεμήνυσε ο ίδιος ο κ. Μισέλ, χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες, σε ανακοίνωση Τύπου που δημοσιοποίησε.

Τι συνέβη

Θρίλερ σε πτήση της Ryanair από την Αθήνα προς το Βίλνιους της Λιθουανίας επικράτησε την Κυριακή, όταν το αεροπλάνο πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ της Λευκορωσίας προκειμένου οι Αρχές της χώρας να συλλάβουν τον αντικαθεστωτικό δημοσιογράφο Ρόμαν Προτάσεβιτς, προκαλώντας ορυμαγδό δηλώσεων καταδίκης από τη διεθνή κοινότητα.

Σε συνεργασία με πράκτορες μυστικών υπηρεσιών, με πρόσχημα τρομοκρατικό κίνδυνο, οι Αρχές της Λευκορωσίας υποχρέωσαν το αεροσκάφος να κάνει… μεταβολή και, ενώ κινείτο βόρεια, να στραφεί νοτιοανατολικά ώστε να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της λευκορωσικής πρωτεύουσας.

Οι αρχές επικαλέστηκαν λόγους καταπολέμησης της τρομοκρατίας για να υποχρεώσουν το αεροσκάφος σε αλλαγή πορείας και προσγείωση, ενώ σκοπός τους ήταν η σύλληψη του λευκορώσου δημοσιογράφου, ιδρυτή του καναλιού στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης Telegram με την ονομασία NEXTA.

The flight was diverted to Minsk, where opposition blogger Roman Protasevich was detained before the flight was allowed to depart

Read more here: https://t.co/lPzvvgOUqI pic.twitter.com/uMrusWy5VB

— Sky News (@SkyNews) May 23, 2021

Απειλή βόμβας

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της ιστοσελίδας meduza.io, χρησιμοποιήθηκε η απειλή βόμβας για να αναγκαστεί το αεροπλάνο να προσγειωθεί. Σύμφωνα με τον Ταντέους Γκιζάν, διευθυντή σύνταξης του NΕΧΤΑ, πράκτορες της λευκορωσικής KGB επιβιβάστηκαν στην πτήση στην Αθήνα και προκάλεσαν αναστάτωση κατά τη διάρκεια της πτήσης, με σκοπό την αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ.

Στην ανάρτησή του στο Twitter, o Γκιζάν γράφει ότι το αεροσκάφος της Ryanair συνοδεύτηκε στο αεροδρόμιο του Μινσκ από μαχητικό της λευκορωσικής πολεμικής αεροπορίας.

Ο Προτάσεβιτς, που έχει πρωτοστατήσει στην κάλυψη των γεγονότων του περασμένου έτους -την ευρείας κλίμακας εκλογική απάτη την οποία φέρεται να ενορχήστρωσε το καθεστώς του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάνταρ Λουκασένκο τον περασμένο Αύγουστο και την άγρια καταστολή των διαδηλώσεων που ακολούθησαν- αντιμετωπίζει κατηγορίες που συνεπάγονται το ενδεχόμενο επιβολής της θανατικής ποινής.

Το παρακάτω γράφημα της εταιρίας παρακολούθησης πτήσεων Flight Radar 24 δείχνει την απότομη αλλαγή πορείας του αεροσκάφους λίγο πριν εξέλθει του λευκορωσικού εναέριου χώρου, κι ενώ βρισκόταν μερικά χιλιόμετρα πριν το Βίλνιους ώστε να πάρει τον δρόμο για το Μινσκ.

A Ryanair flight #FR4978 from Athens to Vilnius, diverted to Minsk in Belarus earlier today.https://t.co/rnUpiqOjch

According to reports in media a Belarus journalist, that was onboard the flight, was arrested after the diversion to Minsk. pic.twitter.com/MQyvXsDExM

— Flightradar24 (@flightradar24) May 23, 2021

Το αεροσκάφος πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση μετά από απειλή για βόμβα, η οποία όμως εν τέλει δεν ίσχυε, όπως κατέστη αργότερα σαφές. Αργότερα, έγινε γνωστό ότι το αεροσκάφος αναχώρησε και προσγειώθηκε με ασφάλεια στο Βίλνιους.

Εν τω μεταξύ, το αεροδρόμιο του Μινσκ ανέφερε ότι η απόφαση για αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους ελήφθη από τον πιλότο του αεροσκάφους της Ryanair.

#Belarus: Video that would show the landing of the MiG-29 fighter jet, which had taken off to escort the plane with Protasevich and was forced to land in #Minsk.

According to media reports, the fighter was armed with air-to-air missiles pic.twitter.com/Trn4Vj81hr

— Wᵒˡᵛᵉʳᶤᶰᵉ Uᵖᵈᵃᵗᵉˢ𖤐 (@W0lverineupdate) May 23, 2021

Ορυμαγδός αντιδράσεων

Η σύλληψη εν μέσω πτήσης του αντικαθεστωτικού ρεπόρτερ και η στροφή πολιτικού αεροσκάφους στο Μινσκ για αποβίβασή του με αποτέλεσμα να κινδυνεύσουν οι επιβάτες της πτήσης έχει προκαλέσει ορυμαγδό δηλώσεων καταδίκης για κρατική αυθαιρεσία του λευκορωσικού καθεστώτος, με το θέμα να τίθεται επί τάπητος στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της Δευτέρας και πολλές χώρες να ζητούν την επιβολή κυρώσεων.

Ειδικότερα, την άμεση απελευθέρωση του Ρομάν Προτάσεβιτς ζητεί ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι. «Χρειαζόμαστε άμεσες εξηγήσεις και πρέπει να απελευθερωθεί» είπε, ενώ ο επικεφαλής της ΚΟ του ΕΛΚ Μάνφρεντ Βέμπερ έιπε ότι «ο δικτάτορας Λουκασένκο έκανε πειρατεία σε πολιτικό αεροσκάφος της Ryanair που ταξίδευε μεταξύ δύο κρατών μελών της ΕΕ και συμμάχων του ΝΑΤΟ. Είναι μια ασυγχώρητη πράξη κρατικής τρομοκρατίας. Πρέπει να αντιδράσουμε άμεσα και σταθερά. Πρόσθετες κυρώσεις θα πρέπει να εξεταστούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο».

Ο έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε σε δήλωσή του ότι επρόκειτο για πρωτοφανή και σοκαριστική κίνηση, ενώ το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα μίλησε ανοικτά περί κρατικής αεροπειρατείας.

Αεροπειρατεία, αλλά και κρατική τρομοκρατία, χαρακτήρισε το συμβάν και ο πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι, ζητώντας την άμεση λήψη κυρώσεων από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε βάρος του καθεστώτος Λουκασένκο. Το βράδυ της Κυριακής ο κ. Μοραβιέτσκι επρόκειτο να μιλήσει με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, για να συζητήσουν το είδος των κυρώσεων, όπως την απαγόρευση των λευκορωσικών αεροπορικών εταιρειών να εισέρχονται στον εναέριο χώρο της ΕΕ.

Update on #EUCO @eucopresident will put tomorrow the question of the forced landing of #Ryanair flight in Minsk.

Consequences and possible sanctions will be discussed at this occasion.

— Barend Leyts (@BarendLeyts) May 23, 2021

Λίγο διαφορετικό είναι και το αίτημα της Λιθουανίας, που κάλεσε τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμφωνήσουν από κοινού να αποφεύγουν οι αεροπορικές εταιρείες τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας. «Πρόκειται για βάναυση προσβολή απέναντι σε όλη την ΕΕ», ανέφερε στην ανακοίνωσή του ο Λιθουανός υπουργός Εξωτερικών Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις.

Το Βερολίνο ζήτησε εξηγήσεις από το Μινσκ: «Χρειαζόμαστε μια άμεση εξήγηση από την κυβέρνηση της Λευκορωσίας για την εκτροπή της πτήσης, που βρισκόταν εντός της ΕΕ, και τη φερόμενη σύλληψη ενός δημοσιογράφου», ανέφερε σε ανάρτησή του στο Twitter ο υφυπουργός Εξωτερικών Μίγκελ Μπέργκερ.

Η Γαλλία χαρακτήρισε απαράδεκτη την κίνηση της Λευκορωσίας: «Η εκτροπή, από τις λευκορωσικές αρχές, μιας πτήσης της Ryanair είναι απαράδεκτη. Είναι αναγκαίο να δοθεί μια ισχυρή και ενιαία απάντηση των Ευρωπαίων», έγραψε στον λογαριασμό του στο Twitter ο υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν.

Από την πλευρά του το Λονδίνο προειδοποίησε μέσω του υπουργού Εξωτερικών της Βρετανίας Ντόμινικ Ράαμπ τον Λευκορώσο πρόεδρο ότι θα υπάρξουν «σοβαρές συνέπειες» μετά την εκτροπή ενός αεροσκάφους της εταιρείας Ryanair στο Μινσκ.

«Η Βρετανία ανησυχεί για τις πληροφορίες που κάνουν λόγο για τη σύλληψη του δημοσιογράφου του ΝΕΧΤΑ Ράμαν Προτάσεβιτς και τις συνθήκες που οδήγησαν το αεροπλάνο του να προσγειωθεί στο Μινσκ. Θα συντονιστούμε με τους συμμάχους μας. Αυτή η παράλογη ενέργεια του Λουκασένκο θα έχει σοβαρές συνέπειες», ανέφερε σε ανάρτησή του στο Twitter ο επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας.

Την ανησυχία τους εξέφρασαν επίσης ο ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ. Ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) του ΟΗΕ εξέφρασε την «έντονη ανησυχία» του για το γεγονός. Σε ανάρτηση στο Twitter ο ICAO αναφέρει ότι η ενέργεια αυτή ενδέχεται να παραβιάζει τη Σύμβαση του Σικάγο για τη Διεθνή Πολιτική Αεροπορία, του 1944, με την εφαρμογή της οποίας είναι επιφορτισμένη αυτή η υπηρεσία του ΟΗΕ που εδρεύει στο Μόντρεαλ. Η Σύμβαση του Σικάγο έχει ως στόχο την προώθηση της ειρηνικής χρήσης της πολιτικής αεροπορίας.

Το ΝΑΤΟ χαρακτήρισε το συμβάν «σοβαρό και επικίνδυνο» τονίζοντας ότι απαιτείται διεθνής έρευνα για το επεισόδιο αυτό. «Οι λευκορωσικές αρχές πρέπει να διασφαλίσουν την ασφαλή επιστροφή του πληρώματος και όλων των επιβατών στο Βίλνιους», ανέφερε εκπρόσωπος της Συμμαχίας.

Στο ίδιο πνεύμα, η αμερικανική διπλωματία «καταδίκασε σθεναρά» την αναγκαστική εκτροπή επιβατικού αεροσκάφους της Ryanair και τη σύλληψη αντιφρονούντα δημοσιογράφου που επέβαινε σε αυτό, αξιώνοντας να συγκληθεί το ταχύτερο το Συμβούλιο του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ΔΟΠΑ) για να συζητήσει το συμβάν.

Οι ΗΠΑ «καταδικάζουν σθεναρά την αναγκαστική εκτροπή μιας πτήσης μεταξύ δύο κρατών μελών της ΕΕ» και τη «σύλληψη του δημοσιογράφου Ρόμαν Προτάσεβιτς στο Μινσκ. Απαιτούμε την άμεση απελευθέρωσή του».

Στην ανακοίνωση Τύπου που δημοσιοποίησε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο αμερικανός ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν απαίτησε την άμεση απελευθέρωση του κ. Προτάσεβιτς, ενώ σημείωσε πως «η σοκαριστική ενέργεια που διαπράχθηκε από το καθεστώς Λουκασένκο έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή 120 και πλέον επιβατών, συμπεριλαμβανομένων πολιτών των ΗΠΑ». «Οι πρώτες πληροφορίες που υποδεικνύουν ότι ενέχονται οι λευκορωσικές υπηρεσίες ασφαλείας και ότι χρησιμοποιήθηκαν λευκορωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη για να συνοδεύσουν το αεροσκάφος είναι βαθιά ανησυχητικές και χρειάζεται να ερευνηθούν σε βάθος», σύμφωνα με τον κ. Μπλίνκεν.

Ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας θύμισε ότι η Ουάσινγκτον υποστηρίζει «τον λευκορωσικό λαό» και την «επιθυμία του για ένα μέλλον με ελευθερία, δημοκρατία και ευημερία» και αξιώνει «το καθεστώς» του προέδρου Αλεξάντρ Λουκασένκο «να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες».

Ο κ. Μπλίνκεν υπογράμμισε πως η Ουάσινγκτον θα επιδιώξει τη «συντομότερη δυνατή σύγκληση του Συμβουλίου του ΔΟΠΑ για να εξεταστούν τα γεγονότα αυτά».

Ποιος είναι ο Ρόμαν Προτάσεβιτς

Ο Ρόμαν Προτάσεβιτς είναι συντάκτης στο «Belamova», ένα κανάλι στο Telegram που ιδρύθηκε πέρυσι από τον Ίγκορ Λόσικ, σύμβουλο του αμερικανικού κρατικού οργανισμού ΜΜΕ «RFE/RL».

Το «Belamova» χαρακτηρίστηκε παράνομο, τον περασμένο μήνα, μετά από την ανακήρυξή του ως «εξτρεμιστικό» από δικαστήριο στην πόλη Γόμελ της ανατολικής Λευκορωσίας. Ο Λόσικ συνελήφθη, το προηγούμενο καλοκαίρι, στην πόλη Μπαρανοβίτσι και έκτοτε, βρίσκεται στη φυλακή.

Όσον αφορά στον Προτάσεβιτς, ο ίδιος έχει εργαστεί στο παρελθόν για το εν λόγω πρακτορείο που χρηματοδοτείται από την Ουάσινγκτον και το οποίο υποστηρίζει την αμερικανική εξωτερική πολιτική σε σχέση με την ανατολική και κεντρική Ευρώπη.

Πέρυσι, εργάστηκε ως αρχισυντάκτης στο κανάλι του Telegram «Nexta Live», το οποίο η κυβέρνηση είχε χαρακτηρίσει προηγουμένως «εξτρεμιστικό».

Ο Προτάσεβιτς έχει συμπεριληφθεί, από τον Νοέμβριο, σε λίστα με καταζητούμενους διεθνώς από τις Αρχές της Λευκορωσίας, καθώς κατηγορείται ότι βοήθησε στη διοργάνωση αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, μετά τις προεδρικές εκλογές του περασμένου καλοκαιριού και για «υποκίνηση κοινωνικής εχθρότητας και διχόνοιας».

Το «Nexta Live» εδρεύει στη Βαρσοβία της Πολωνίας δημοσίευε εικόνες από τις διαδηλώσεις και της αστυνομική δράση, υποστηρίζοντας την ενίσχυση της άσκησης πίεσης στην κυβέρνηση. Παρά το ότι αρκετές αναρτήσεις του αποδείχθηκαν παραπλανητικές ή ψευδείς, οι συνδρομητές της έχουν αυξηθεί και ανέρχονται πλέον σε 1,2 εκατομμύρια.

Γιατί ήταν στην Αθήνα

Σημειώνεται πως με εκτενή δήλωσή του το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα καταδίκασε το περιστατικό σύλληψης αντικαθεστωτικού δημοσιογράφου εν μέσω πτήσης από την Αθήνα, κάνοντας λόγο για κρατική αεροπειρατεία, και τονίζοντας ότι ο Ράμαν Προτάσεβιτς ήταν μέλος αντιπροσωπείας που φιλοξενήθηκε στην Ελλάδα.

Παράλληλα, ανέφερε ότι στην πτήση που άλλαξε πορεία και κατευθύνθηκε διά της βίας στο Μινσκ έχει και 11 Έλληνες επιβάτες.

«Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την πράξη κρατικής αεροπειρατείας που έλαβε χώρα σήμερα και είχε ως αποτέλεσμα την αναγκαστική προσγείωση της πτήσης Ryanair FR 4978, που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθήνα-Βίλνιους, στο Μινσκ της Λευκορωσίας. Στο αεροπλάνο επέβαιναν συνολικά 171 επιβαίνοντες, 11 εκ των οποίων είναι Έλληνες πολίτες. Η πράξη αυτή, η οποία έθεσε σε κίνδυνο την ζωή όλων των επιβαινόντων είναι απαράδεκτη» ανέφερε το ελληνικό υπουργείο στη δήλωσή του το βράδυ της Κυριακής.

«Καλούμε για την άμεση απελευθέρωση του αεροσκάφους και του συνόλου των επιβαινόντων προκειμένου να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Καταδικάζουμε την παράνομη σύλληψη του Λευκορώσου ακτιβιστή Ραμάν Προτάσεβιτς, ο οποίος απειλείται με την θανατική ποινή.

«Ο κ. Προτάσεβιτς ήταν μέλος της αντιπροσωπείας της ηγέτιδας της Λευκορωσικής Αντιπολίτευσης Σβιατλάνα Τσιχανούσκαγια, η οποία είχε συμμετάσχει στο Φόρουμ των Δελφών πρόσφατα.

«Για την Ελλάδα, η προάσπιση των θεμελιωδών αξιών όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ζήτημα αρχής. Θεωρούμε ότι παρόμοιες πρακτικές, οι οποίες παραπέμπουν σε άλλες εποχές και που δεν αρμόζουν σε κανένα πολιτισμένο κράτος, δεν θα πρέπει να μείνουν αναπάντητες.

«Η ελληνική πλευρά βρίσκεται σε στενό συντονισμό με τα υπόλοιπα Κράτη-Μέλη της ΕΕ και αναμένει ότι το ζήτημα αυτό θα εξετασθεί ενδελεχώς κατά το προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο» κατέληξε η δήλωση του υπουργείου Εξωτερικών.