Τζορτζ Φλόιντ: Η δολοφονία, η αστυνομική βία και το κίνημα «I can’t breath»

των Αλεξάνδρα Πράσσα, Αλεξάνδρα Τάνκα

Ήταν πάντοτε εκεί: Οι αστυνομικές δολοφονίες Αφροαμερικανών, τα αγάλματα δουλοκτητών και δουλεμπόρων, οι ακραίες, φυλετικά προσδιορισμένες ανισότητες. Μέχρι που η κραυγή αγωνίας του Τζορτζ Φλόιντ άρχισε να απειλεί τα θεμέλιά τους, μετατρεπόμενη από ατομική έκκληση σε συλλογική απαίτηση για οξυγόνο.

Tον Μάιο του 2020 η ανθρωπότητα πάλευε να έρθει αντιμέτωπη με την πανδημία του κοροναϊού, όταν ξαφνικά ένα γεγονός ήρθε να μας ταρακουνήσει.

Ξαφνικά, ολόκληρη η υφήλιος πάγωσε βλέποντας το βίντεο της Darnella Frazier, όπου ένας αφροαμερικάνος αργοπέθαινε κάτω από το γόνατο ενός λευκού αστυνομικού.

Τα μάτια μας ήταν καρφωμένα σε αυτό το βίντεο.

Η δολοφονία του Φλόιντ από έναν λευκό αστυνομικό αντανακλά μια μακρά ιστορία βίας εναντίον των Αφροαμερικανών, που κατάφερε να ενώσει τους διαδηλωτές σε ένα ανανεωμένο παγκόσμια κίνημα.

«I can’t breath»

Η βίαιη δολοφονία του Φλόιντ και η ακινητοποίηση του πάνω από 9 λεπτά υπό την πίεση του γονάτου του αστυνομικού, ανέδειξε τις ομοιότητες στις πρακτικές της αστυνομικής βίας κατά των Αφροαμερικανών ανά την υφήλιο.

Οι τελευταίες λέξεις του 46χρονου Τζορτζ Φλόιντ την ώρα που ο αστυνομικός της Μινεάπολις, Ντέρεκ Τσόβιν έκοβε το νήμα της ζωής του, πιέζοντας σχεδόν επί 9 λεπτά τον λαιμό του με το γόνατό του, σημάδεψαν έναν ολόκληρο πλανήτη και γέννησαν ένα παγκόσμιο κίνημα. Δεν ήταν, όμως, σε καμία περίπτωση ο πρώτος νεκρός της αφροαμερικανικής κοινότητας.

«Έχω κουραστεί να ακούω για θανάτους μαύρων ανθρώπων», είχε δηλώσει στο BBC ένας διαδηλωτής από την πόλη της Ουάσινγκτον. «Έχω κουραστεί να φοβάμαι επειδή απλώς με σταμάτησαν στον δρόμο αστυνομικοί».

Γιατί, λοιπόν, ήταν ο θάνατος του Φλόιντ και όχι για παράδειγμα εκείνος του 43χρονου Έρικ Γκάρνερ, που δολοφονήθηκε το 2014 προφέροντας ακριβώς τις ίδιες λέξεις, όταν ένας αστυνομικός του έκανε κεφαλοκλείδωμα, που έδωσε νέα πνοή στο Black Lives Matter, έφερε την αποκαθήλωση συμβόλων και οδήγησε σε μαζικούς αγώνες για την πλήρη αναδιάρθρωση της αμερικανικής – και όχι μόνο – αστυνομίας;

Συσσωρευμένη οργή

Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, είχε δηλώσει την εποχή της δολοφονίας του Φλόιντ ότι οι διαδηλώσεις εξέφραζαν «μια ειλικρινή και δικαιολογημένη οργή για την αποτυχία της μεταρρύθμισης των τακτικών της αστυνομίας και του ευρύτερου συστήματος ποινικής δικαιοσύνης επί σειρά δεκαετιών».

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία του BBC, το 2019 οι Αφροαμερικανοί αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 14% του πληθυσμού των ΗΠΑ αλλά πάνω από το 23% των θανάτων από όπλο αστυνομικού, ενώ το 2018 αποτελούσαν σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου του πληθυσμού των αμερικανικών φυλακών.

Ταυτόχρονα, λίγες εβδομάδες πριν την αστυνομική δολοφονία του Φλόιντ είχε προηγηθεί η δολοφονία ενός 25χρονου μαύρου άνδρα, του Αχμόντ Αρμπερί, από δύο λευκούς την ώρα που έκανε jogging. Παρά το γεγονός ότι το περιστατικό είχε καταγραφεί σε βίντεο, πέρασαν περισσότεροι από δυο μήνες για να απαγγελθούν κατηγορίες στους δολοφόνους του.

Κοινωνικοοικονομικά χάσματα εν μέσω πανδημίας

Σε μια χώρα με ακραίες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, όπως οι ΗΠΑ, τα φυλετικά χάσματα ήταν πάντα ενοχλητικά ορατά, τουλάχιστον για όσους δεν επέλεγαν να εθελοτυφλήσουν.

Το 2016, τα εισοδήματα της μέσης λευκής οικογένειας ήταν σχεδόν δεκαπλάσια σε σχέση με εκείνα της μέσης οικογένειας μαύρων πολιτών, ενώ οι Αφροαμερικανοί είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να είναι ανασφάλιστοι σε σχέση με τους λευκούς.

Και όπως συνέβη και σε κάθε άλλο μήκος και πλάτος του πλανήτη, η πανδημία ανέδειξε και βάθυνε αυτό το χάσμα, ακριβώς τη χρονική περίοδο της δολοφονίας του Φλόιντ. Εκείνη την εποχή, το 34% των νοσηλευόμενων ασθενών κοροναϊού ήταν μαύροι, ενώ και η θνητότητα είναι σημαντικά υψηλότερη σε σχέση με εκείνη των λευκών. Η ανεργία έπληττε την αφροαμερικανική κοινότητα με εξίσου υψηλότερη ένταση, ενώ οι «τυχεροί» που διατήρησαν την απασχόλησή τους είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρίσκονται σε επαγγέλματα της «πρώτης γραμμής».

Αντίστοιχα χάσματα υπήρχαν και σε τομείς όπως η στέγαση και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Πολύ πριν την πανδημία, το 2016, το ποσοστό ανεργίας μεταξύ των λευκών της Μινεάπολις, της πόλης όπου βρήκε φρικτό θάνατο ο Φλόιντ, περιοριζόταν στο 4%, ενώ εκείνη των Αφροαμερικανών άγγιζε το 10%.

Ένας αυταρχικός πρόεδρος

Ίσως οι αντιδράσεις στη δολοφονία Φλόιντ να μην είχαν πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας, αν στη θέση του προέδρου των ΗΠΑ δεν βρισκόταν ο Ντόναλντ Τραμπ, μια από τις πλέον εμπρηστικές φιγούρες της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής της εποχής μας.

Η επιλογή του Τραμπ να τοποθετήσει τους πραιτωριανούς απέναντι στους διαδηλωτές, να υιοθετήσει το δόγμα «νόμος και τάξη» και να εκστομίσει φράσεις όπως «όταν αρχίζει το πλιάτσικο, αρχίζουν και οι πυροβολισμοί» και να χαρακτηρίσει τους Antifa «τρομοκρατική οργάνωση», τη στιγμή που η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη έβραζε από την οργή απέναντι στην αστυνομική βία, αντί να αποδυναμώσει τις φωνές αντίστασης έριξε λάδι στη φωτιά. Οι νεκροί των διαδηλώσεων, από τις σφαίρες αστυνομικών και τα όπλα – και ενίοτε τις ρόδες – ακροδεξιών «υπερασπιστών του νόμου» ενέτειναν ακόμη περισσότερο μια ήδη εκρηκτική κατάσταση.

Αστυνομία με άρωμα στρατού

Το φαινόμενο των αστυνομικών με στρατιωτικό εξοπλισμό που πλημμύρισαν τους δρόμους των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των αντιρατσιστικών διαδηλώσεων δεν ήταν νέο φαινόμενο – και ήταν μάλλον μια από τις αιτίες της μαζικότητας του BLM παρά μια κρατική αντίδραση σε αυτές.

Από τη δεκαετία του 1990, το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης επέτρεψε τη μεταφορά του πλεονάζοντος στρατιωτικού εξοπλισμού στα αστυνομικά τμήματα της χώρας, με στόχο τη συμβολή τους στους δυο μεγάλους «πολέμους» στο εσωτερικό των ΗΠΑ: Ενάντια στα ναρκωτικά και ενάντια στην τρομοκρατία.

Η τάση μεταφοράς τέτοιου εξοπλισμού οξύνθηκε από τα μέσα της δεκαετίες του 2000 και σημείωσε αλλεπάλληλες κορυφώσεις μετά το 2010. Ο Ομπάμα είχε επιβάλει ορισμένους περιορισμούς στη χρήση του μετά την υπέρμετρη βιαιότητα της αστυνομίας εις βάρος πολιτών που διαδήλωναν για τη δολοφονία από αστυνομικούς ενός άοπλου μαύρου εφήβου στο Φέργκιουσον του Μιζούρι το 2014, όμως ο Τραμπ ήρε τους περιορισμούς το 2017.

Η κοινωνική αναταραχή έβραζε κάτω από την επιφάνεια. Και εξερράγη όταν ο Φλόιντ άφησε την τελευταία του πνοή στην άσφαλτο της Μινεάπολις.

Διαλύοντας τα ρατσιστικά σύμβολα

To κίνημα που αναγεννήθηκε διαδηλώνοντας κατά της αστυνομικής βίας, ήρθε να καταδικάσει τις πρακτικές της Δύσης εναντίον των Αφροαμερικάνων, από τη δουλεία στην αποικιοκρατία.

Κατά μιας κληρονομιάς με διαρκή ρατσιστικά σύμβολα, σύμβολα κατέρρευσαν – κυριολεκτικά- γρήγορα από την ανατροπή ενός αγάλματος προς τιμήν του σκλάβου εμπόρου Έντουαρντ Κόλστον στο Μπρίστολ της Αγγλίας, έως την επίσημη απομάκρυνση του αγάλματος του Συνομοσπονδιακού ηγέτη Τζέφερσον Ντέιβις από το κρατικό Καπιτώλιο

Η υπόθεση του Φλόιντ θύμισε σε αρκετούς τη δολοφονία του , ενός 24χρονου Αφροαμερικανού, ο οποίος πέθανε αφού τον σταμάτησαν για εξακρίβωση στοιχείων έξω από το Παρίσι το 2016.

Καρφωμένος στο έδαφος, φώναζε στους αστυνομικούς: «Δεν μπορώ να αναπνεύσω», ακριβώς όπως Ο Φλόιντ.

Από τη δολοφονία του Φλόιντ, σχεδόν 170 αγάλματα, ονόματα δρόμων και άλλα αφιερώματα στη Συνομοσπονδία έχουν αφαιρεθεί ή μετονομαστεί στις ΗΠΑ.

Πάνω από 2.100 αφιερώματα στη Συνομοσπονδία παραμένουν σε δημόσιους χώρους.

«Δεν ήταν απλώς συμπόνια για ένα άλλο αφροαμερικανό, θύμα. Ήταν μια αναγνώριση ότι αυτό το είδος βίας συνέβαινε σε όλο τον κόσμο» δηλώνει στον Guardian ο ιστορικός Ρόμπιν Κέλι.

«Και δεν ήταν ο θάνατός του αλλά η παρουσία 26 εκατομμυρίων διαδηλωτών και ο φόβος που δημιούργησε που ανάγκασε τους θεσμούς να ενεργήσουν».

«Θέλω να δω περισσότερους από τους ανθρώπους μου και τους προγόνους μου να αντανακλώνται στον κόσμο στον οποίο ζω», αναφέρει στον Guardian η Noor, ακριβίστρια που έλαβε μέρος στις διαδηλώσεις στη Μινεάπολη.

«Πώς θα μας φαινόταν όμως να χτίζουμε αυτόν τον κόσμο αντί να αλλάζουμε απλώς πινακίδες;»

«Οι Μαύροι συνεχίζουν να αγωνίζονται για το βασικό δικαίωμα… για να ζήσουν ώστε να μπορέσουμε να ευδοκιμήσουμε. Ο Τζορτζ Φλόιντ είναι μέρος αυτής της ιστορίας».

H δολοφονία του Adama Traore και η αστυνομική βία στην Ευρώπη

Η δολοφονία του Τζόρτζ Φλόιντ πυροδότησε διαδηλώσεις χιλιάδες μίλια μακριά, φτάνοντας μέχρι και τη Γαλλία.

Τα πανό Black Lives Matter ευθυγραμμίστηκε με το εσωτερικό κίνημα της Γαλλίας που οργανώθηκε με το σύνθημα «Δικαιοσύνη για τον Adama».

Traoré, Amine Bentounsi, Remi Fraisse, Théo Luhaka, Cédric Chouviat.

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ονόματα των θυμάτων αστυνομικής βίας από εργατικής τάξης της Γαλλίας.

Το κίνημα χρονολογείται εδώ και δεκαετίες, με τους πρώτους υποστηρικτές του από τα προάστια της εργατικής τάξης της Γαλλίας.

«Στην Αμερική, ο Ντέρεκ Τσάββιν φυλακίστηκε για να στείλει ένα σαφές μήνυμα ότι δεν αποδεχόμαστε αυτήν τη δολοφονική συμπεριφορά», λέει στο BBC ο Clive Myrie.

«Λοιπόν, στη Γαλλία, όχι, βιώνουμε μια κατασταλτική απάντηση από το νομικό σύστημα».

Το σύστημα δικαιοσύνης συμφωνεί με την αστυνομία, προσθέτει. «Είναι επαίσχυντο».

Δεν υπάρχουν πλάνα για το θάνατο του Adama Traore, μόνο ο λόγος των μαρτύρων, ενάντια σε στοιχεία που έχουν ανακατασκευάσει οι οργανώσεις της οικογένειας και των μέσων ενημέρωσης, γεγονός που έχει καταστήσει τη δίωξη σε αυτήν την υπόθεση ιδιαίτερα περίπλοκη.