Σκέψεις για το πραγματικό οικονομικό και κοινωνικό κόστος του Bitcoin

Μια περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας και έντονων διακυμάνσεων της ισοτιμίας του περνά το Bitcoin, καθώς το νόμισμα προσπαθεί να συνέλθει από τα… τουιταρίσματα του Ίλον Μασκ και τους κολάφους που δέχθηκε από την κινεζική νομενκλατούρα, η οποία θέλει να προετοιμάσει το ασφαλέστερο δυνατό περιβάλλον για να εισαγάγει το δικό της κρυπτονόμισμα. Το Bitcoin δεν πασχίζει μόνο να ανακάμψει και να καλύψει απώλειες της τάξεως του 40% που υπέστη σε μόλις τρία μερόνυχτα εξαιτίας του Μασκ και του Πεκίνου. Ψάχνει να βρει και τη μακροπρόθεσμη προοπτική του ως περιουσιακό στοιχείο. Μια προοπτική που συνδέεται πλέον άρρηκτα με το κόστος με το οποίο επιβαρύνει την κοινωνία των ανθρώπων.

«Η πίεση στους αρμόδιους να δράσουν πιο αποφασιστικά (σ.σ. διάβαζε ρυθμιστικά) εντείνεται», παραδέχθηκε την περασμένη Δευτέρα η Λέιλ Μπρέιναρντ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας (Fed). Η αμερικανίδα τραπεζίτισσα προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη κατάχρηση των εναλλακτικών συστημάτων πληρωμών θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποκλεισμούς και σε αύξηση του κόστους των δαπανών τόσο των νοικοκυριών όσο και των επιχειρήσεων.

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του Bitcoin συνιστά ασφαλώς πρόβλημα. Οι εκπομπές άνθρακα που εκπέμπονται προκειμένου να λειτουργήσουν οι όλο και πιο τεράστιοι και ενεργοβόροι υπολογιστές που απαιτούνται για να εξορυχθεί το κρυπτονόμισμα έχουν προκαλέσει θύελλα διαμαρτυριών το τελευταίο εξάμηνο – αντιδράσεις που εντάθηκαν καθώς η συνειδητοποίηση του πόσο «βρόμικα» προϊόντα είναι τα κρυπτονομίσματα συνέπεσε σε μια συγκυρία αυστηρών κοινωνικών εγκλεισμών που επέβαλε η παγκόσμια υγειονομική και οικονομική κρίση.

Η απαίτηση για διαφάνεια

Ωστόσο υπάρχουν και μερικά καλά νέα, όπως σημειώνει ο ρεπόρτερ του Bloomberg Λάιονελ Λόρεντ. Καλά νέα που έρχονται, βέβαια, από μια πολύ αμφιλεγόμενη πηγή, από τον περιβόητο «φίλο/εχθρό/και ξανά φίλο/και πάλι εχθρό» του Bitcoin, Ίλον Μασκ. Ο πολυάσχολος, πολυμήχανος και πολυτάλαντος βέβαια επιχειρηματίας, επενδυτής και μηχανικός ανακοίνωσε περιχαρής ότι οι βορειοαμερικανικές εταιρείες εξόρυξης Bitcoin υποσχέθηκαν στον ίδιο προσωπικά να του παράσχουν πιο «διαφανείς» πληροφορίες σχετικά με το «ενεργειακό κοκτέιλ» που χρησιμοποιούν για να λειτουργήσουν τους υπολογιστές τους. Κάτι που «υπόσχεται δυνητικά ένα μέλλον με πιο πράσινες μέρες», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Μασκ.

«Η δημόσια συζήτηση στο θέμα αυτό έχει κεφαλαιώδη σημασία, καθώς οι πολίτες απαιτούν να γνωρίζουν τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο που έχει η δημιουργία νέων Bitcoin», ξεκαθαρίζει ο ρεπόρτερ του Bloomberg. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών της Γερμανίας (Institute for Economic Research), από τις αρχές του 2018 οι εξορύξεις νέων Bitcoin έχουν κοστίσει περί τα 5 δισ. δολάρια. Αλλά δεν είναι αυτό μόνο το κόστος που πλήρωσαν οι κοινωνίες των ανθρώπων για τις εξορύξεις αυτές – ένα κόστος που βάρυνε εξάλλου το σύνολο των φορολογουμένων την ώρα που στις ΗΠΑ το 80% του πληθυσμού δεν κατέχει Bitcoin ή κάποιο άλλο κρυπτονόμισμα.

Τα κόστη και η αποκέντρωση

Μια έρευνα του 2020 που βασίστηκε στην ενέργεια που απαιτείται για να εξορυχθεί κάθε Bitcoin κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάθε αξία ενός δολαρίου που δημιουργείται σε Bitcoin προκαλεί οικονομικές επιβαρύνσεις για την υγεία και το περιβάλλον που αποτιμώνται στα 0,49 δολάρια για τις ΗΠΑ και επιπλέον 0,37% για την Κίνα. Μια άλλη έρευνα, που υπογράφουν η Λαρίσα Γιαρόβαγια του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, αποκαλύπτει τη μεγάλη σύνδεση που έχουν οι διακυμάνσεις στην τιμή του Bitcoin με τις διακυμάνσεις στις τιμές των μετοχών των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που καλύπτουν περιοχές όπου γίνονται εξορύξεις του νομίσματος.

Η μεγαλύτερη διαφάνεια σε ό,τι αφορά την παραγωγή Bitcoin θα ενθαρρύνει την στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εκτιμούν οι ειδικοί. Διότι η όλη διαδικασία παραγωγής νέων κρυπτονομισμάτων έχει πολλές και αθέατες, με μια πρώτη ματιά, επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία και στην κοινωνία – και δη στη δημιουργία απασχόλησης και πλούτου. Κάποιοι «ευαγγελιστές», όπως τους χαρακτηρίζει ο Λάιονελ Λόρεντ του Bloomberg, υποστηρίζουν ότι τα κόστη αυτά αντισταθμίζονται από τα ωφέλη της αποκέντρωσης που φέρνει το Bitcoin. Αλλά «η εικονική αφήγηση ενός αποκεντρωμένου νομίσματος υπόσχεται μια μελλοντική ουτοπία προσφέροντας σε ενεστώτα χρόνο μια δυστοπία», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Λόρεντ και αναφέρεται στη ρήση του δισεκατομμυριούχου επενδυτή Ρέι Ντάλιο, που θεωρεί ότι το Bitcoin είναι μια… «ανακάλυψη της Κόλασης».

Το Bitcoin αντί να προσφέρει στο μέσο άνθρωπο κοινωνικά επωφελείς τρόπους καθημερινών πληρωμών, «ενθαρρύνει τη συσσώρευση και την κερδοσκοπία κατά τον ίδιο τρόπο που την ενθαρρύνει ο ψηφιακός χρυσός», αποφαίνεται στην ανάλυσή του ο ρεπόρτερ του Bloomberg, ο οποίος επικροτεί τις προσπάθειες του νέου προέδρου Τζο Μπάιντεν «να βρει μια λύση που θα περιορίζει το κόστος που έχει για το μέσο Αμερικανό η φοροαποφυγή που έχουν τη δυνατότητα να πετυχαίνουν κάποιοι εκμεταλλευόμενοι την αδιαφάνεια των ψηφιακών αξιών».

Ψηφιακό έγκλημα και κεντρική ρύθμιση

Στην ανάλυσή του ο Λόρεντ αναφέρεται επίσης σε εκτιμήσεις που ανεβάζουν το κόστος του κυβερνοεγκλήματος στο 1 τρισ. δολάρια την χρονιά που πέρασε. Και υποστηρίζει ότι η κερδοσκοπία που έχει ως βάση τα κρυπτονομίσματα ενθαρρύνει εγκληματικές δραστηριότητες, όπως είναι μεταξύ άλλων το «χακάρισμα» υπολογιστών που χρησιμοποιούνται για την εξόρυξη κρυπτονομισμάτων ή η απόκτηση πρόσβασης σε προσωπικά δεδομένα πολιτών με σκοπό την απαίτηση λύτρων και άλλων εκβιαστικών ενεργειών.

«Ευτυχώς δεν απορρίπτουν όλοι οι ενασχολούμενοι με τα κρυπτονομίσματα το κοινωνικό κόστος που αυτά έχουν. Ο πρωτοπόρος στον τομέα αυτό Ρέι Ντίλιντζερ προειδοποίησε τον περασμένο Ιανουάριο ότι το Bitcoin έχει εξελιχθεί σε ‘καταστροφή’ και σε ‘χρεοκοπία’, εξαιτίας της συμβολής του στην εκτίναξη της οικονομικής διαφθοράς και επίσης εξαιτίας της σπατάλης φυσικών πόρων που προϋποθέτει η εξόρυξή του» αναφέρεται στο δημοσίευμα, που καταλήγει σημειώνοντας την ανάγκη «θεραπείας» των προβλημάτων μέσω… ρύθμισης.

«Αν αφήσουμε το Bitcoin να αναπτυχθεί ανεξέλεγκτα, το κοινωνικό κόστος θα είναι πολύ υψηλό», δηλώνει στο πρακτορείο ο Γιου Ζιονγκ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Surrey που συνυπογράφει ένα υπόμνημα για τις εξορύξεις κρυπτονομισμάτων. Έχοντας μελετήσει το θέμα, ο κινεζικής καταγωγής καθηγητής προτείνει την ιδέα χορήγησης από τις κυβερνήσεις ειδικών αδειών για την εξόρυξη νέων νομισμάτων, ώστε να υπάρχει ένας ελάχιστος έλεγχος στην κυκλοφορία των νέων αυτών αξιών. «Τα τελευταία σχόλια που έκανε ο Μασκ δεν απομάκρυναν τον κίνδυνο παρεμβάσεων», σχολιάζει ο αναλυτής του Bloomberg.