Αεροπειρατεία στη Λευκορωσία: Τα δεδομένα και τα θολά σημεία της υπόθεσης

Τρεις ημέρες μετά το πρωτοφανές περιστατικό με την «κρατική αεροπειρατεία» του αεροσκάφους της Ryanair και τη σύλληψη του Ρομάν Προτάσεβιτς, παραμένουν αρκετά «θολά» σημεία γύρω από την υπόθεση, αλλά και την τύχη του νεαρού δημοσιογράφου και της συντρόφου του.

Το BBC συγκέντρωσε τα βασικά δεδομένα της υπόθεσης.

Γιατί το αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Μινσκ;

Η πτήση FR4978 της Ryanair ταξίδευε από την Αθήνα προς το Βίλνιους το απόγευμα της Παρασκευής.

Οι μαρτυρίες των επιβατών κάνουν λόγο για ήρεμο ταξίδι έως το στιγμή που το αεροσκάφος ξεκίνησε την κάθοδό του προς την πρωτεύουσα της Λιθουανίας. Εκείνη τη στιγμή άλλαξε πορεία αιφνιδίως.

Σύμφωνα με τους διαλόγους που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Μεταφορών της Λευκορωσίας, οι ελεγκτές κυκλοφορίας τις 9:30 διεμήνυσαν στον πιλότο ότι «υπάρχει βόμβα η οποία μπορεί να ενεργοποιηθεί πάνω από το Βίλνιους». Παρότι το αεροπλάνο βρισκόταν πιο κοντά στο Βίλνιους παρά στο Μινσκ, υποδείχθηκε στον πιλότο να κατευθυνθεί προς την λευκορωσική πρωτεύουσα.

Στις 9:47 το αεροσκάφος εξέπεμψε σήμα κινδύνου. Στις 10:16 το αεροπλάνο προσγειώθηκε συνοδεία στρατιωτικού αεροσκάφους.

Η αντιπολίτευση της χώρας κατηγορεί το Μινσκ ότι απείλησε πως θα καταρρίψει το αεροπλάνο. Όταν αυτό προσγειώθηκε και ολοκληρώθηκε η αποβίβαση η αστυνομία συνέλαβε τον Προτάσεβιτς και τη σύντροφό του, Σοφία Σαπέγκα.

Το Μινσκ στη συνέχεια υποστήριξε ότι η πτήση εξετράπη λόγω απειλής για βόμβα από τη Χαμάς, ωστόσο η παλαιστινιακή οργάνωση αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή. Πολλοί ηγέτες μίλησαν ανοιχτά για «κρατική αεροπειρατεία», ενώ η Άγκελα Μέρκελ χαρακτήρισε τους ισχυρισμούς της Λευκορωσίας «παντελώς αβάσιμους».

Τι έχει αναφέρει η Ryanair;

Στην αρχική της ανακοίνωση, μετά την άφιξη της πτήσης FR4978 στη Λιθουανία (με επτά ώρες καθυστέρηση στο Μινσκ), η αεροπορική εταιρεία ανέφερε ότι το αεροπλάνο είχε λάβει την έγκριση να απογειωθεί, με το πλήρωμα και τους επιβάτες επιβιβασμένους. Δεν υπήρξε καμία αναφορά στον συλληφθέντα Λευκορώσο δημοσιογράφο και τη σύντροφο του.

Η ανακοίνωση αυτή άλλαξε την επόμενη ημέρα, ώστε να καταγγελθεί η πράξη της «αεροπειρατείας».

Ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair δήλωσε σε ιρλανδικό ραδιοφωνικό σταθμό τη Δευτέρα, ότι το περιστατικό ήταν πολύ τρομακτικό και για το πλήρωμα και για τους επιβάτες.

Η αεροπορική εταιρεία δεν ήταν η μόνη που παρέλειψε να αναφερθεί στο ότι δύο επιβάτες αναγκάστηκαν να εξέλθουν από το αεροπλάνο. Η επίτροπος Μεταφορών της ΕΕ, Αντίνα Βαλεάν, έκανε λόγο για «πολύ καλά νέα για όλους» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όμως αργότερα ζήτησε την απελευθέρωση του Προτάσεβιτς.

Ποιος άλλος δεν επιβιβάστηκε στο αεροπλάνο;

Εκτός από τον Προτάσεβιτς και τη φίλη του, θεωρείται ότι τουλάχιστον τρεις άλλοι επιβάτες παρέμειναν στη Λευκορωσία.

Η τηλεόραση της Λευκορωσίας απέρριψε ως «άρρωστες φαντασιώσεις» τα σενάρια ότι μυστικοί πράκτορες βρίσκονταν στο αεροπλάνο. Ο CEO της Ryanair, Michael O’Leary, υποστήριξε ότι πράκτορες της KGB ενδέχεται να έχουν ήταν σε αυτό, κάτι που υποστηρίζεται από τον ιρλανδό υπουργό Εξωτερικών.

Τι γνωρίζουμε για τον Προτάσεβιτς και τη σύντροφό του;

Ο Προτάσεβιτς δούλευε ως δημοσιογράφος στο Νexta, ένα αντιπολιτευόμενο δημοσιογραφικό δίκτυο με ένα δημοφιλές κανάλι στην πλατφόρμα Telegram. Έφυγε από τη Λευκορωσία το 2019 για να ζήσει εξόριστος στη Λιθουανία.

To Nexta εξελίχθηκε σε σημαντικό δίαυλο για τους διαδηλωτές κατά του εκλογικού αποτελέσματος του Αυγούστου 2020 στις προεδρικές εκλογές της Λευκορωσίας, που έγιναν αντικείμενο σφοδρής και ευρείας κριτικής λόγω των καταγγελιών περί νοθείας.

Μετά την προσγείωση του αεροσκάφους, επιβάτες και αυτόπτες μάρτυρες έλεγαν ότι ο Προτάσεβιτς ήταν «εξαιρετικά φοβισμένος». Μετά από 24 περίπου ώρες, ο Λευκορώσος δημοσιογράφος εμφανίστηκε σε βίντεο, στο οποίο παρουσιαζόταν να ομολογεί εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται από το Μινσκ.

Πολλοί ακτιβιστές, ωστόσο, μεταξύ τους και η ηγέτιδα της αντιπολίτευσης, υποστήριξαν ότι ο Προτάσεβιτς μιλούσε υπό πίεση. Ο πατέρας του, επιπλέον, εξέφρασε φόβους ότι ο γιος του υπέστη βασανιστήρια.

Σύμφωνα με τη μητέρα της συντρόφου του, το ζευγάρι επέστρεφε από διακοπές στην Ελλάδα και η Σαπέγκα μεταφέρθηκε σε φυλακή του Μινσκ. Ο πατέρας της, σύμφωνα με το πρακτορείο Tass, δήλωσε ότι η 23χρονη κρατείται σε φυλακή της KGB και θα παραμείνει εκεί για τουλάχιστον δύο μήνες. Η τελευταία λέξη που κατάφερε να γράψει στο WhatsApp ήταν «μαμά».

Το ρωσικό ΥΠΕΞ ανέφερε ότι η Σαπέγκα θα κρατούνταν για 72 ώρες ως ύποπτη για εγκλήματα που φέρεται να διέπραξε το διάστημα του περσινού Αυγούστου – Σεπτεμβρίου και τότε το Μινσκ θα αποφάσιζε «εάν θα έπρεπε να τεθεί σε περαιτέρω κράτηση».

Τι ποινή αντιμετωπίζει ο Προτάσεβιτς;

Ο δημοσιογράφος αντιμετωπίζει κατηγορίες για υποκίνηση μαζικών διαδηλώσεων μετά την κάλυψη των προεδρικών εκλογών του 2020 από το εξωτερικό. Πρόκειται για κατηγορία που θα μπορούσε να τον οδηγήσει στη φυλακή για έως και 15 χρόνια. Ωστόσο, ο ίδιος πέρυσι είχε αναρτήσει στο Twitter μια λίστα της KGB με τρομοκράτες, σημειώνοντας ότι είχε συμπεριληφθεί σε αυτή μαζί με τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους.

Μετά την προσγείωση, ο Προτασέβιτς, κατά μαρτυρίες, είπε σε συνεπιβάτες του: «με περιμένει η θανατική ποινή». Κατά κάποιες πηγές, η καταδίκη για τρομοκρατία προβλέπει την εσχάτη των ποινών στη Λευκορωσία, που είναι η μοναδική χώρα της Ευρώπης, αλλά και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που δεν έχει καταργηθεί. Παρότι πέρσι δεν κατεγράφη καμία εκτέλεση, δύο είχαν γίνει το 2019, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία.

Παράλληλα, αρκετοί δημοσιογράφοι έχουν συλληφθεί τους τελευταίους μήνες στη χώρα, ενώ επτά ακτιβιστές, μεταξύ και σημαίνοντα στελέχη της αντιπολίτευσης έχουν αντιμετωπίσει ποινές φυλάκισης από τέσσερις έως επτά μήνες για τις διαδηλώσεις μετά τις προεδρικές εκλογές.

Μάλιστα, ένας πολιτικός ακτιβιστής που είχε φυλακιστεί για τον ίδιο λόγο, την περασμένη εβδομάδα πέθανε από καρδιακή προσβολή, σε φυλακές στα δυτικά της χώρας.

Πώς το Μινσκ «θολώνει τα νερά» για τη σύλληψη;

Οι αρχές της Λευκορωσίας καθιστούν «ομιχλώδες» το τοπίο γύρω από την κράτηση του Προτασέβιτς, τόσο ως προς το παρελθόν του, όσο και σχετικά με το πώς το αεροσκάφος εξαναγκάστηκε να προσγειωθεί.

Εκτός από τις νέες συνομιλίες που έδωσε το Μινσκ στη δημοσιότητα – και οι οποίες έρχονται σε πλήρη αντίφαση με όσα είχε αναφέρει προγενέστερα η κρατική τηλεόραση της χώρας – ο Τύπος που πρόσκειται στο καθεστώς Λουκασένκο σκιαγραφεί τον δημοσιογράφο ως εξτρεμιστή με ακροδεξιές τάσεις.

Η εφημερίδα «Segodnya», που εκδίδεται από την προεδρία, υποστήριξε ότι ο Προτάσεβιτς ήταν μισθοφόρος που πολέμησε στην Ανατολική Ουκρανία με μια μονάδα που έχει κατηγορηθεί για σχέσεις με τον νεοναζισμό.

Ο ίδιος είχε παραδεχθεί πέρυσι ότι όντως πέρασε έναν χρόνο στην περιοχή του Ντονμπάς, ωστόσο ανέφερε ότι κάλυπτε την εμπόλεμη ζώνη ως δημοσιογράφος και φωτορεπόρτερ.