Προσομοίωση του ελληνικού ΑΕΠ μετά την πανδημία

Τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη της Ελλάδας τα τελευταία 25 χρόνια

Η ελληνική οικονομία κατά την τελευταία 25ετία έχει γνωρίσει πολλές οικονομικές διακυμάνσεις που είχαν την πηγή τους τόσο σε εσωτερικούς παράγοντες αποσταθεροποίησης όσο και εξωτερικούς. Ως την σημαντικότερη περίπτωση εσωτερικού παράγοντα φυσικά αναγνωρίζουμε την κρίση χρέους που ταλαιπώρησε την ελληνική οικονομία κατά το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας που μας πέρασε μειώνοντας σημαντικά το πραγματικό ΑΕΠ και κατά συνέπεια και το εισόδημά μας. Οι σημαντικότεροι εξωτερικοί παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά την Ελλάδα ήταν η Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008 και φυσικά πλέον και η πανδημία με τον Covid-19.

Το παρακάτω Διάγραμμα 1 περιγράφει την κατάσταση αυτή μέσω του πραγματικού ΑΕΠ (μπλε γραμμή – αριστερός άξονας) και του ποσοστού ανεργίας (κόκκινη γραμμή – δεξιός άξονας). Προφανώς οι πορείες (κλίσεις) των μεγεθών αυτών είναι αντίστροφες. Ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ την περίοδο 1996-2007 έφτασε στο πολύ ικανοποιητικό 3,9% ανά έτος. Την αμέσως επόμενη περίοδο 2008-2016 ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης ήταν -3,3%, ρίχνοντας σημαντικά το ΑΕΠ στο επίπεδο του 1999 και εκτινάσσοντάς την ανεργία στο 28%. Η χώρα μπήκε πάλι σε πορεία ανάπτυξης την περίοδο 2017-2019 με μέση αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ 1,7% και πτώση της ανεργίας στο 17%. Οι σκιασμένες περιοχές δείχνου τις περιόδους υφέσεων.

Η ανάπτυξη αυτή ανακόπηκε το 2020 από την πανδημία όπως φαίνεται από την σημαντική πτώση του ΑΕΠ κατά 10% σε ένα έτος. Η ύφεση αυτή, φυσικά, δεν έγινε αισθητή όσο η προηγούμενη καθώς τόσο η ΕΕ ήταν θετική στην άσκηση μιας πρωτόγνωρα επεκτατικής οικονομικής πολιτικής για την ανάσχεση της ύφεσης όσο και η ελληνική κυβέρνηση με τακτοποιημένο το χρέος της και ελεύθερη από τα μνημόνια είχε την δυνατότητα να δανείζεται. Μάλιστα, τόσο η ΕΕ όσο και η Ελλάδα βρέθηκαν -όχι απρόσμενα- σε ένα πρωτοφανές περιβάλλον πολύ χαμηλών έως και αρνητικών επιτοκίων δανεισμού.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας στο μελλοντικό ΑΕΠ

Στο παρακάτω Διάγραμμα 2, παρουσιάζεται η πορεία της ελληνικής οικονομίας ως προς το πραγματικό ΑΕΠ μετά την πανδημία.

Με την γραμμή με μπλε χρώμα βλέπουμε την πορεία της ελληνικής οικονομίας μετά το 2020, όπως θα εξελίσσονταν αν δεν είχαμε την πανδημία, με μια μέση ανάπτυξη 2% το έτος.Με την πανδημία, το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε αρχικά μεταξύ 2019 και 2020 κατά περίπου 10%. Με την κόκκινη γραμμή βλέπουμε την πορεία του πραγματικού ΑΕΠ και τις επιπτώσεις της πανδημίας μετά το 2020.

Σε περίπτωση που δεν υπήρχε ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Σταθερότητας και φυσικά τα όποια έξτρα μέτρα παρθούν από την ελληνική κυβέρνηση ανεξάρτητα και μετά από την πανδημία και η ανάπτυξη συνεχιζόταν με το ίδιο ποσοστό που του 2%, τότε θα ανακτούσαμε το εισόδημα που είχαμε το 2019, μετά από 5 χρόνια, το 2026. Βέβαια αυτό είναι το ήσσονος σημασίας πρόβλημα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα θα ήταν, όμως, ότι το πραγματικό ΑΕΠ και αντίστοιχα εισόδημα θα ήταν σε κάθε έτος μετά την πανδημία μικρότερο κατά 10% από ότι θα ήταν χωρίς αυτή. Η πανδημία, δηλαδή, θα είχε ένα μόνιμο αποτέλεσμα στο πραγματικό ΑΕΠ και εισόδημα. Για παράδειγμα, το 2030 το πραγματικό ΑΕΠ θα ήταν στα 54.297, ενώ χωρίς τον ιό θα είχαμε φτάσει στα 60.330. αυτό θα ίσχυε για κάθε έτος μετά την λήξη της πανδημίας.

Η σημασία του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας

Στο ίδιο Διάγραμμα 2, με την πράσινη διακεκομμένη γραμμή, βλέπουμε την σημασία που έχει για το πραγματικό ΑΕΠ και το εισόδημά μας ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και όποια άλλα δημοσιονομικά μέτρα παρθούν από την ελληνική κυβέρνηση. Ο στόχος και το αποτέλεσμα του μηχανισμού αυτού είναι να επιστρέψουμε άμεσα, από το επόμενο κιόλας έτος, στην πορεία του ΑΕΠ που είχαμε πριν την πανδημία.

Το αποτέλεσμα είναι διττό. Από την μία έχουμε την δυνατότητα με βάση τις παραδοχές μας εδώ, να επιστρέψουμε άμεσα στο εισόδημά μας πριν. Έτσι η μείωση της ευημερίας μας θα είναι ελάχιστη. Από την άλλη πλευρά, αναστρέφεται η όπως την περιγράψαμε παραπάνω, μόνιμη μείωση στο πραγματικό μας ΑΕΠ κάθε χρόνο μετά την πανδημία.

Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 2, η πράσινη διακεκομμένη γραμμή, δεν συμπίπτει φυσικά ακριβώς με την μπλε. Δηλαδή, το πραγματικό ΑΕΠ μας θα είναι πολύ κοντά, αλλά λίγο χαμηλότερο από το πραγματικό ΑΕΠ χωρίς την πανδημία. Προφανώς η διαφορά αυτή στο σενάριο αυτό που επεξεργαζόμαστε, αφορά και αντανακλά την υπόθεση ότι το πακέτο στήριξης της ελληνικής οικονομίας θα αποπληρωθεί κατά τα επόμενα 35 χρόνια. Μάλιστα, το σενάριο αυτό υποθέτει -χωρίς να είναι απαραίτητο σύμφωνα με την δημοσιονομική πρακτική- ότι στην 35ετία αυτή θα αποπληρωθεί πλήρως και το κεφάλαιο και όχι μόνο οι τόκοι του πακέτου στήριξης.

Για να καταλάβουμε την διαφορά, μπορούμε να δούμε πχ για το έτος 2025 την διαφορά που θα είχε το πραγματικό ΑΕΠ μας με και χωρίς τον Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Έτσι, το 2025, χωρίς τον μηχανισμό και παρά την υποτιθέμενη ανάκαμψη από το 2021, το εισόδημά μας θα ήταν κατά 10% χαμηλότερο από το σενάριο χωρίς τον ιό. Με τον ιό, αλλά και με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η διαφορά θα είναι μόνο 0,7%, σχετικά δηλαδή ανεπαίσθητη, παρά την υπόθεση πλήρους αποπληρωμής των σχετικών κονδυλίων. Επί πλέον, στο παραπάνω σενάριο υποθέτουμε ένα επιτόκιο της τάξης του 5% το χρόνο, που με τα σημερινά δεδομένα είναι πολύ υψηλό. Με ένα πιο λογικό επιτόκιο της τάξης του 3%, η συνολική επίπτωση στο πραγματικό ΑΕΠ πέφτει στο -0,5%. Φυσικά, με τα σημερινά επιτόκια στο 1%, το αντίστοιχο νούμερο γίνεται -0,3%.

* Περικλής Γκόγκας, Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης