Η καινοτομία στις εξαγωγικές επιχειρήσεις

Είναι γενικά αποδεκτό ότι η καινοτομία βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα, την εξωστρέφεια και τις εξαγωγικές επιδόσεις των επιχειρήσεων. Κατά συνέπεια, στοιχεία αναφορικά με τις δράσεις καινοτομίας των επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στην επεξεργασία στρατηγικών ενίσχυσης της εξαγωγικής δραστηριότητας.

Στο εργαστήριο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών συλλέχθηκαν, μεταξύ άλλων, μέσω ποσοτικής έρευνας στοιχεία αναφορικά με ζητήματα καινοτομίας σε εξαγωγικές επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι περισσότερες εξαγωγικές επιχειρήσεις θεωρούν πως έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν νέα/καινοτόμα προϊόντα διεθνώς. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις δήλωσαν τον βαθμό στον οποίο συμφωνούν με το ότι «Έχουμε την ικανότητα να αναπτύσσουμε νέα/καινοτόμα προϊόντα για τις ξένες αγορές». Πάνω από τις μισές επιχειρήσεις (55%) συμφώνησαν σε μεγάλο βαθμό με τη παραπάνω διατύπωση.

Πράγματι, οι μισές από τις επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν πως ανέπτυξαν κάποιο καινοτόμο προϊόν τα τελευταία τρία χρόνια, ενώ 15% των επιχειρήσεων ανέπτυξε κάποια καινοτομία διαδικασίας. Το ποσοστό των επιχειρήσεων που καινοτομήσαν αυξάνεται ανάμεσα στις επιχειρήσεις που καταφέρνουν να εξάγουν σε μεγαλύτερο αριθμό χωρών, αναδεικνύοντας τη σύνδεση της καινοτομίας με την εξωστρέφεια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, ανάμεσα στις επιχειρήσεις που καινοτόμησαν, μία στις πέντε (21%) δήλωσε πως η καινοτομία της είχε και περιβαλλοντικά οφέλη. Στα περιβαλλοντικά οφέλη που αναφέρθηκαν είναι η χρήση υλικών που είναι ανακυκλώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον, η ελάττωση των αποβλήτων και η μείωση των εκπομπών διοξείδιού του άνθρακα.

H επένδυση κεφαλαίων σε έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) έχει καθοριστική σημασία για την καινοτομία. Όμως, η δέσμευση κεφαλαίων γι’ αυτό το σκοπό συχνά αποτελεί πρόκληση για τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα σε περιόδους περιορισμένης ρευστότητας στην αγορά. Σημαντικό ποσοστό (31%) των επιχειρήσεων ανέφερε προβλήματα που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση ως το κύριο εμπόδιο για την ανάπτυξη δράσεων καινοτομίας. Σχεδόν εφτά στις δέκα επιχειρήσεις (65%) δήλωσαν πως επενδύουν σε Ε&Α, δαπανώντας στην πλειονότητά τους (57%) έως το 5% του κύκλου εργασιών τους.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, επιχειρήσεις με μεγαλύτερες δαπάνες για Ε&Α έχουν καλύτερες εξαγωγικές επιδόσεις. Για παράδειγμα, το ποσοστό των επιχειρήσεων με χαμηλές δαπάνες για Ε&Α (έως 5% του κύκλου εργασιών) είναι μεγαλύτερο ανάμεσα στις λιγότερο εξωστρεφείς επιχειρήσεις από ότι σε εκείνες με υψηλό εξαγωγικό προσανατολισμό (εξαγωγές άνω του 50% του κύκλου εργασιών). Αντίστοιχα, υψηλότερες δαπάνες για Ε&Α (άνω του 10% του κύκλου εργασιών) συνδέονται με μεγαλύτερη εξωστρέφεια.

Η συστηματική παρακολούθηση της καινοτομίας είναι σημαντική για την σε βάθος ανάλυση και κατανόηση των παραγόντων που την καθορίζουν. Στο διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, η τακτική διερεύνηση των ενεργειών, αναγκών και απόψεων των επιχειρήσεων, η καταγραφή τάσεων, η κατάρτιση δεικτών και μετρήσιμων στόχων, είναι βασικά συστατικά για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών ενίσχυσης της καινοτομίας.

* Ο Βαγγέλης Παστελάκος είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Εργαστήριο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τηλεφωνικά σε 350 εξαγωγικές επιχειρήσεις από όλη τη χώρα κατά το 2ο εξάμηνο του 2019 και διενεργήθηκε στα πλαίσια του ερευνητικού έργου “Επιχειρήσεις και Ανταγωνιστικότητα: Μια νέα Βάση Δεδομένων Εξαγωγικών και Καινοτόμων Επιχειρήσεων”.