Πώς η κρίση αλλάζει τον τρόπο εργασίας και τις προτεραιότητες των εργαζομένων

Οι αλλαγές που έφερε στην καθημερινότητα των εργαζομένων η υγειονομική κρίση φαίνεται πως αλλάζουν όχι μόνο την έννοια της επαγγελματικής απασχόλησης, όπως την έχει κανείς στο νου του, αλλά και τις προτεραιότητες των ανθρώπων. Αλλάζουν τους στόχους και τις επιδιώξεις τους, το τι ζητεί κανείς δηλαδή από την επαγγελματική του ζωή. Αφορμή για τις αναθεωρήσεις των θεμελιωδών αξιών και των κεντρικών φιλοδοξιών του μέσου εργαζομένου είναι, βέβαια, η αναγκαστική για τον περιορισμό της πανδημίας καθιέρωση της τηλεργασίας και εν γένει η στροφή προς πιο ευέλικτες μορφές διοικητικής οργάνωσης και λειτουργιών της σύγχρονης επιχείρησης.

Κάποιοι μιλούν ακόμα και για το «θάνατο» της παραδοσιακής οργάνωσης της εργασίας εξ αιτίας της υγειονομικής κρίσης. Αν ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων σχεδόν όλων των κλάδων αναθεωρούν τα προγράμματα λειτουργίας τους είναι επειδή διαπιστώνουν ότι με την κατανίκηση της Covid-19 η «νέα κανονικότητα», στην οποία θα επιστρέψουν, θα είναι διακριτά διαφορετική από εκείνη προ της πανδημίας. Έρευνα που διενήργησε η εταιρεία διαχείρισης λογισμικού RH Bodet Software στη Γαλλία έδειξε ότι το 61% των μάνατζερ, των διευθυντικών στελεχών και των μισθωτών των επιχειρήσεων όλων των κλάδων τάσσονται υπέρ της άποψης ότι «είναι αδύνατη μια επιστροφή της εργασίας τους τρόπους και τις μεθόδους του παρεθόντος».

Αναζητώντας το χαμένο χρόνο

Στο κέντρο των αλλαγών που φαίνεται πως επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού στον κόσμο της απασχόλησης φαίνεται πως είναι η επιθυμία των εργαζομένων για μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ της ιδιωτικής και της επαγγελματικής τους ζωής. Το σοκ του θανάτου που σκόρπισε ο κορωνοϊός στον πλανήτη, η αναγκαστικές ανατροπές που έφεραν στις ζωές των ανθρώπων οι καραντίνες και ο έξτρα χρόνος των εγκλεισμένων για ενδοσκοπήσεις και φιλοσοφικές αναζητήσεις στάθηκαν η αφορμή για να αναδυθούν πολλά υπαρξιακά ερωτήματα.

«Οι απασχολούμενοι με σχέση εξηρτημένης εργασίας θέλουν να κερδίσουν το χαμένο χρόνο, να πάψουν να περνών ώρες και ώρες μέσα στα μέσα μεταφοράς», αποκαλύπτει στη «Figaro» ο Πατρίκ Λεβί-Γουέιτς. Για τον πρόεδρο του ιδρύματος «Η Δουλειά αλλιώς» και της ένωσης «France Tiers-Lieux», δύο κόσμοι διαμορφώνονται μετά την πανδημία: ένας στον οποίο η επαγγελματική δραστηριότητα θα ασκείται εκ του μακρόθεν και ένας στον οποίο η τηλεργασία δεν μπορεί να εφαρμοστεί (αντικειμενικά ή από προσωπική επιλογή).

«Αλλά το να βρίσκεται κανείς στον κόσμο της τηλεργασίας δεν σημαίνει ότι θα βρίσκεται 100% σ’ αυτόν, ούτε ότι θα δουλεύει για το υπόλοιπο της ζωής του μόνος. Πολλά ερωτήματα θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε στο άμεσο μέλλον. Πού θα τηλεργαζόμαστε; Θα αφήσουμε την τηλεργασία να κυριαρχήσει ως κατ’ οίκον απασχόληση διακινδυνεύοντας την απόλυτη απομόνωση του εργαζομένου ή θα δημιουργήσουμε νέους εργασιακούς χώρους λαμβάνοντας υπόψη τις νέες ανάγκες διαχείρισης και κατανομής του χώρου;», τονίζει ο Λεβί-Γουέιτς στη ρεπόρτερ της «Figaro» Κορίν Καγιό.

Υβριδικοί χώροι κοινωνικής συμβίωσης

Ο Μπενουά Ζομπέρ, συνιδρυτής της εταιρείας διαχείρισης εργασιακών χώρων «The Babel Community», διαπιστώνει ότι εδώ και ένα χρόνο «οι διαδοχικές καραντίνες έχουν αναδείξει την ανάγκη δημιουργίας χώρων από κοινού εργασίας των εργαζομένων, χώρους συνύπαρξης των ανθρώπων». Ο γάλλος μάνατζερ μιλά για υβριδικά κτίρια, με διαμερίσματα και με χώρους συνάντησης των ενοίκων όπως είναι ένα εστιατόριο, μια αίθουσα εκγύμνασης, μια κινηματογραφική λέσχη και βέβαια χώροι για συν-εργασία, για κοινή συνύπαρξη και εργασία δηλαδή των εργαζομένων. Το τελευταίο 12μηνο η ζήτηση για ενοικίαση πρόσθετων χώρων ποικίλων δραστηριοτήτων έχει αυξηθεί κατά 88%, αποκαλύπτει ο Ζομπέρ.

Οι «τρίτοι» αυτοί χώροι καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Έτσι πολλοί καλλιτέχνες ζητούν να μοιραστούν ατελιέ, άλλοι αναζητούν χώρους για να πραγματοποιούν επαγγελματικές επαφές και συσκέψεις ή για να στήσουν εργαστήρια φυσικών επιστημών και αίθουσες πειραματικών δοκιμών. Το 2020 περίπου 1.800 υβριδικοί χώροι κοινών δραστηριοτήτων δημιουργήθηκαν στη γαλλική επικράτεια, συχνά μέσα σε βιομηχανικές ζώνες. «Οι χώροι αυτοί αλλάζουν την οικονομική δυναμική και τις κοινωνικές διαρθρώσεις των τόπων επαγγελματικής απασχόλησης, έτσι όπως τους γνωρίζαμε ως τώρα», παρατηρεί η γαλλίδα ρεπόρτερ.

Κίνητρα για χρηματοδότηση

Οι πρωταγωνιστές των νέων αυτών υβριδικών χώρων κοινωνικής συμβίωσης είναι οι ανεξάρτητοι επαγγελματίες, οι εργαζόμενοι σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι τεχνίτες των τοπικών κοινωνιών. Εξυπακούεται ότι η νέα ανάγκη για τη δημιουργία τέτοιων χώρων απαιτεί την αναζήτηση χρηματοδότησής τους (διότι εκείνοι στους οποίους απευθύνονται δεν διαθέτουν συνήθως τα μέσα ή την οικονομική δυνατότητα να τους χρηματοδοτήσουν). Οι εδικοί πιστεύουν ότι οι τράπεζες έχουν κίνητρο να χρηματοδοτήσουν τη δημιουργία υβριδικών χώρων κοινωνικής και επαγγελματικής συμβίωσης και συν-εργασίας, ενώ και η πολιτική ηγεσία έχει κίνητρο να διευκολύνει θεσμικά και οικονομικά τη δημιουργία τους. Το κίνητρο έχει να κάνει με τη διατήρηση και ενδυνάμωση του κοινωνικού ιστού που μοιραία αποδυνάμωσαν τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης.

Μεγάλη είναι η ανάγκη για τη δημιουργία κοινών χώρων που θα συστεγάζουν εργαζομένους μερικής απασχόλησης που διαμοιράζονται ένα πλήρες ωράριο – πρόκειται για δύο άτομα που εργάζονται, ας πούμε εναλλακτικά 4 και 3 ώρες ο καθένας ημερησίως, διότι στη Γαλλία εδώ και μια 20ετία ισχύει το 35ωρο, από την εποχή του σοσιαλιστή πρωθυπουργού Λιονέλ Ζοσπέν και της υπουργού Εργασίας Μαρτίν Ομπρί (κόρη του εμβληματικού προέδρου της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ).

Προπανδημικά, το 2019, στη Γαλλία μερικώς απασχολούνταν περί τους 430.000 εργαζόμενοι. Για το 58% εξ αυτών δεν επρόκειτο για μια επιλογή ανάγκης. Ήταν προσωπική τους επιθυμία να ενταχθούν «στο νέο αυτό τρόπο εργασίας», όπως τον περιγράφει το «εργασιακό βαρόμετρο» 2021. Η φύση της απασχόλησης εκείνων που επιλέγουν τη μερική απασχόληση ποικίλλει. Κάποιοι είναι αυτοαπασχολούμενοι ή εργαζόμενοι με χαλαρούς δεσμούς εξάρτησης σε δίκτυα επαγγελματικών δραστηριοτήτων, ενώ άλλοι διευθύνουν εποχικές επιχειρήσεις.

Η «εργαλειοποίηση της απασχόλησης»

Η πλειονότητα των μερικώς απασχολουμένων και των εργαζομένων με συμφωνία διαμοιρασμού του χρόνου απασχόλησης είναι άνω των 50 ετών. Αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι, τουλάχιστον στη Γαλλία και σε άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης υποθέτει κανείς, η τάση είναι οι νέες αυτές πιο «χαλαρές» μορφές απασχόλησης να προσελκύουν νεότερες ηλικίες εργαζομένων.

«Σήμερα οι νέοι έχουν μια πιο εργαλειοποιημένη αντίληψη για την απασχόληση», εξηγούσε εν μέσω καραντίνας τον περασμένο Ιανουάριο ο κοινωνιολόγος Φρανσουά Ντιπιί σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης που είχε διοργανώσει (διαδικτυακά βεβαίως) η γαλλική Γερουσία. Τι εννοεί με τον όρο «εργαλειοποιημένη αντίληψη για την απασχόληση» ο ειδικός; Ότι «παίρνουν από τη δουλειά τους αυτό που θεωρούν αναγκαίο και ψάχνουν σε άλλες δραστηριότητες την ολοκλήρωσή τους σαν άτομα».