Τι θα κάνει η Ευρώπη με τη Λευκορωσία;

Η αεροπειρατεία του καθεστώτος Λουκασένκο ήταν μια ενέργεια χωρίς προηγούμενο για τα διεθνή και ευρωπαϊκά δεδομένα, γι’αυτό δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία. Οι νομικές της συνέπειες για την ελευθερία και την ασφάλεια των αερομεταφορών είναι τεράστιες και σίγουρα οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί θα λάβουν μέτρα για να τις διασφαλίσουν.

Αλλά η σοβαρότερη διάσταση αυτής της ενέργειας είναι η πολιτική. Το καθεστώς Λουκασένκο, από τα πιο ανελεύθερα στην Ευρώπη, απομεινάρι της Σοβιετικής Ένωσης, προχώρησε σε μια πρόκληση απέναντι στη Δύση κάνοντας επίδειξη ισχύος που δυστυχώς έφερε αποτέλεσμα. Και αυτό ακριβώς επεδίωκε: να διαμηνύσει ότι δεν πρόκειται να κάνει καμμία υποχώρηση και ότι θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει τους αντιπάλους του με το σκληρότερο δυνατό τρόπο.

Το βασικό ερώτημα είναι αν προχώρησε σ’ αυτή την κίνηση με δική του πρωτοβουλία αφού είναι γνωστό ότι η Λευκορωσία είναι «επαρχία» της Ρωσίας. Είναι η χώρα με τους στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα και εξαρτάται απ’ αυτήν για την επιβίωση της. Το ερώτημα αυτό δεν θα απαντηθεί εύκολα αλλά θα ήταν απίθανο ο Λουκασένκο να προχωρούσε σε μια τέτοια κίνηση χωρίς την έγκριση του Κρεμλίνου ή των τοποτηρητών του. Ο Λουκασένκο δεν υπάρχει χωρίς την προστασία που του παρέχει η Μόσχα. Συνεπώς, η πιο λογική εκδοχή είναι η ενέργεια αυτή να σχεδιάστηκε από τις υπηρεσίες της. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται αν λάβουμε υπόψιν ότι η Μόσχα διαπραγματεύεται με τη Δύση και όχι το Μινσκ.

Και η Μόσχα αυτή τη χρονική συγκυρία θα είχε κάθε λόγο να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα ενόψει της συνάντησης του Πούτιν με τον Μπάιντεν στα μέσα Ιουνίου. Με άλλα λόγια με μια ενέργεια που δεν έχει σχέση με το αντικείμενο της συνάντησης, η Μόσχα θέτει το πλαίσιο του τι διαπραγματεύεται και τι όχι. Και το πρώτο που δεν διαπραγματεύεται είναι η “σφαίρα επιρροής” της.

Το ζητούμενο είναι τι δεν διαπραγματεύεται η Δύση. Γιατί ως προς τις σχέσεις με τη Ρωσία, οι θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ταυτίζονται απολύτως με τις αμερικανικές θέσεις. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τη Ρωσία μέσα από το πρίσμα της υπερδύναμης. Υπάρχει μια σειρά θεμάτων, πυρηνικά, έλεγχος εξοπλισμών, Μέση Ανατολή, Ιράν, Ουκρανία στα οποία οι ΗΠΑ μπορούν να κάνουν προβολή ισχύος, κάτι που καταλαβαίνει απόλυτα ο Πούτιν. Ο συσχετισμός ισχύος είναι το μόνο που τον συγκρατεί. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει αντίστοιχη προβολή ισχύος. Επιπλέον, δεν έχουν όλες οι χώρες-μέλη την ίδια στάση απέναντι στη Ρωσία για λόγους πολιτικούς, ιστορικούς, οικονομικούς. Αυτή είναι μια μεγάλη αδυναμία της ΕΕ την οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσει σε συνεργασία με τις ΗΠΑ. Η Ρωσία δεν απειλεί τις ΗΠΑ στρατιωτικά, μπορεί όμως να απειλήσει ευρωπαϊκές χώρες στα σύνορα της. Επομένως, η “γηραιά ήπειρος” είναι εξαρτημένη από τις ΗΠΑ για την άμυνα της – άλλωστε αυτό το ρόλο επιτελεί το ΝΑΤΟ. Μπορεί ωστόσο η Ευρώπη να προσφέρει στις σχέσεις με τη Ρωσία άλλα εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν στην εξεύρεση μιας καλύτερης ισορροπίας κυρίως οικονομικά εργαλεία γιατί ας μην ξεχνάμε η Ρωσία είναι οικονομικά μια προβληματική χώρα.

Η Ουάσιγκτον από τα δείγματα γραφής που έχουμε μέχρι τώρα επιδιώκει μια συνεννόηση με τη Μόσχα σε πεδία όπου αυτή η συνεννόηση είναι εφικτή, για παράδειγμα στη Μέση Ανατολή, το Ιράν, τον έλεγχο των πυρηνικών, την κλιματική αλλαγή. Αλλά γνωρίζει πολύ καλά ότι η Ρωσία δεν είναι εύκολος συνομιλητής και ότι μαζί με τα καρότα χρειάζεται και το μαστίγιο. Τα καρότα μπορεί πιο εύκολα να τα προσφέρει η ΕΕ, αλλά το μαστίγιο το κρατά η Ουάσιγκτον.