Ιστορικό καλοκαίρι για την ΕΕ – Έρχονται τα ευρωομόλογα, αλλά πόσο θα μείνουν;

Η Κομισιόν επιβεβαίωσε τη Δευτέρα, τελευταία ημέρα του Μαΐου, ότι τον Ιούνιο θα ξεκινήσει, βάσει σχεδίου, η διαδικασία δανεισμού που προβλέπει το πλαίσιο του νέου Ταμείου Ανάκαμψης. Ο δρόμος άνοιξε από τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η έγκριση από τα κοινοβούλια των κρατών-μελών (τελευταία ήταν η Πολωνία) του Πλαισίου για τους Ίδιους Πόρους.

Το ποσό που θα αντληθεί από τις αγορές σε πρώτη φάση, πριν οι «θεσμοί» και τα μέλη τους αναχωρήσουν για τις θερινές τους διακοπές, υπολογίζεται ότι θα είναι της τάξης των 30-40 δισ. ευρώ, ώστε να υπάρχουν χρήματα στα ταμεία όταν θα έρθει η στιγμή για τις πρώτες εκταμιεύσεις. Όσο για το συνολικό ποσό δανεισμού ανά έτος, θα ανέρχεται περίπου σε 150 δισ. ως το 2026 – αν και φέτος θα είναι 80 δισ.

Η εξέλιξη αυτή, σύμφωνα με τους αισιόδοξους, στέλνει το μήνυμα ότι το… καλοκαίρι για τις οικονομίες της ΕΕ δεν θα αργήσει. Προκαλώντας έτσι ένα αίσθημα ανακούφισης σε πολλές πρωτεύουσες, μιας και τα σχέδια ανάκαμψης έχουν βασιστεί σε μεγάλο βαθμό σε αυτή τη «δεξαμενή» – ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και οι δείκτες της ανάπτυξης για τα πρώτα δύο τρίμηνα (παρά τα lockdown), αλλά και τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό, μοιάζουν να προεξοφλούν ότι το μεγάλο άλμα είναι προ των πυλών.

Σημείο καμπής για την «ενωμένη Ευρώπη»

Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι βέβαιο: Το καλοκαίρι του 2021, που ξεκίνησε σήμερα, μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής για την περαιτέρω πορεία της «ενωμένης Ευρώπης». Μια πορεία η οποία σε αρκετούς γεννά ελπίδες για ένα καλύτερο και πιο ισότιμο αύριο, σε άλλους όμως προκαλεί φόβο και αντιδράσεις.

Το γιατί είναι προφανές. Αρχής γενομένης τον Ιούνιο, η Κομισιόν θα προχωρήσει στην έκδοση των πρώτων «ευρωομολόγων», σπάζοντας ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού από την ίδρυση της ΕΟΚ και την έλευση του ευρώ. Χρεογράφων, με άλλα λόγια, που ισοδυναμούν με ένα ποσό από το οποίο (θεωρητικά) θα ωφεληθούν εκείνες οι χώρες που το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη (Ιταλία, Ισπανία, αλλά και Ελλάδα), ενώ θα το πληρώσουν κυρίως οι πιο πλούσιες.

Στη συνέχεια, ως το τέλος του μήνα, η Κομισιόν αναμένεται να δώσει το πράσινο φως στα εθνικά σχέδια που έχουν καταθέσει ήδη 21 από τις 27 χώρες, πετώντας το «μπαλάκι» στους ηγέτες. Κι εκείνοι με τη σειρά τους, στη σύνοδο κορυφής του Ιουλίου, θα κληθούν να τα εγκρίνουν οριστικά, πατώντας ταυτόχρονα το «κουμπί» ώστε οι πρώτες εκταμιεύσεις να γίνουν πριν το τέλος του καλοκαιριού.

Ο σκεπτικισμός των πλουσίων

Ο ευρωπαϊκός Νότος και οι χώρες της ΕΕ που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία έχουν κάθε λόγο να επιχαίρουν για τις εξελίξεις – εξάλλου, με δική τους πρωτοβουλία και με την αποφασιστική στήριξη της Γαλλίας εγκρίθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, στις πλουσιότερες του ευρωπαϊκού Βορρά ο σκεπτικισμός είναι εμφανής.

Το εξέφρασε, άλλωστε, ένας γνωστός Γερμανός «σοφός», ο πρώην πρόεδρος του ινστιτούτου Ifo, Χανς-Βέρνερ Ζιν. Όπως τόνισε μιλώντας στην Handelsblatt, το Ταμείο αποτελεί το αποφασιστικό βήμα για τη μετατροπή της ΕΕ σε «ένωση χρεών», με τη μεταφορά του βάρους προς τις πλουσιότερες χώρες του Βορρά. Κάτι που, σύμφωνα με τον ίδιο, μπορεί να αμβλύνει βραχυπρόθεσμα τις επιπτώσεις της κρίσης, όμως δεν θα βοηθήσει μακροπρόθεσμα την Ευρώπη – ίσως δε και να της προκαλέσει ζημιά.

Βεβαίως, ούτε ο Ζιν ούτε κανείς άλλος δεν τρέφουν την αυταπάτη πως, έστω και την τελευταία στιγμή, θα καταφέρουν να ακυρώσουν αυτή την ιστορική εξέλιξη. Ό,τι λένε και κάνουν, ωστόσο, δεν είναι άνευ νοήματος και έχει το βλέμμα στραμμένο προς το μέλλον.

Το πρώτο που θέλουν να πετύχουν είναι οι ηγέτες των «27» να μην επιτρέψουν τις εκταμιεύσεις εάν δεν έχει διασφαλιστεί η ύπαρξη ενός ισχυρού ελεγκτικού μηχανισμού, που θα επιβλέπει τη διοχέτευση των χρημάτων από τα ευρωομόλογα εκεί που ακριβώς έχει αποφασιστεί – δηλαδή, στην πράσινη ανάπτυξη, την ψηφιακή μετάβαση και την ενίσχυση των υποδομών και όχι σε επιδόματα και άλλες κοινωνικές παροχές.

Το δεύτερο αφορά στις πιέσεις που ασκούνται ήδη ώστε το Ταμείο Ανάκαμψης να αποτελέσει ένα μοντέλο για το μέλλον και όχι μια ad hoc υποχώρηση των ισχυρών. Κάτι που σημαίνει, πως αρκετοί εταίροι θα επιδιώξουν η «αναδιανομή» εντός της ΕΕ να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά.

Τι θα γίνει με το Σύμφωνο Σταθερότητας;

Αυτό που κυρίως απασχολεί τους αντιδρώντες, όμως, είναι η επικείμενη μάχη για το μέλλον του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Γνωρίζουν, εξάλλου, πως δεν θα μπορέσουν να την αποφύγουν – τόσο εξαιτίας της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί αντικειμενικά στην οικονομία και τα δημοσιονομικά όσο και λόγω της ανοιχτής θέση που έχουν πάρει μια σειρά χώρες, όπως η Γαλλία, υπέρ της ριζικής αναθεώρησής του.

Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν πολλοί λογικοί οι οποίοι εξακολουθούν να πιστεύουν πως μετά την κρίση, με το δημόσιο χρέος να έχει εκτιναχθεί σε πρωτόγνωρα ύψη – πρακτικά, για πολλές χώρες είναι μη βιώσιμο – και τα δημοσιονομικά ελλείμματα να μοιάζουν εκτός ελέγχου, όλα θα επιστρέψουν στην πρότερη κατάσταση, σαν να μην έχει μεσολαβήσει τίποτα.

Παρ’ όλα αυτά, έχει διαφανεί ήδη πως αρκετοί θα επιμείνουν και θα δώσουν τη μάχη ως το τέλος, ώστε να μην αλλάξει το 60% ως προς το ΑΕΠ ως ανώτερο ποσοστό για το χρέος και το 3% για τα ελλείμματα. Επιχειρώντας να μετατρέψουν ακόμη και τους όρους για τη χρήση των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης σε νέα μνημόνια.

Το καλοκαίρι που ξεκίνησε, λοιπόν, είναι ιστορικό για την ΕΕ. Το φθινόπωρο και ο χειμώνας που θα ακολουθήσουν ίσως είναι ταραχώδεις…