KPMG: Πώς άντεξαν οι οικογενειακές επιχειρήσεις στα χρόνια της κρίσης

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη ανταποκρίθηκαν καλύτερα στην πανδημία του COVID-19 από τις επιχειρήσεις σε άλλες γεωγραφικές περιοχές.

Σύμφωνα με τη μελέτη «Υιοθετώντας μία μακροπρόθεσμη θεώρηση: Μαθήματα αντοχής από τις ευρωπαϊκές οικογενειακές επιχειρήσεις», αποτέλεσμα της συνεργασίας του STEP Project Global Consortium, του European Family Businesses (EFB) και της KPMG Private Enterprise, η οποία βασίστηκε σε μία έρευνα με τη συμμετοχή 1.332 ηγετών ευρωπαϊκών οικογενειακών επιχειρήσεων, διαπιστώνεται ότι στις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη:

―    Παρατηρήθηκε μείωση 4,1% του εργατικού δυναμικού σε σύγκριση με μείωση 8,56% που σημειώθηκε στις οικογενειακές επιχειρήσεις παγκοσμίως.

―    Μόνο 15% έκλεισαν προσωρινά τις επιχειρήσεις τους.

―    Λιγότερο από 1% έπαυσαν τη λειτουργία τους οριστικά.

―    Η πλειοψηφία είδε τα έσοδα να μειώνονται βραχυπρόθεσμα, ωστόσο ποσοστό 11% κατέγραψε αύξηση εσόδων.

―    Πάνω από το 70% έλαβε κρατική υποστήριξη, κυρίως μέσω ειδικών προγραμμάτων χρηματοδότησης.

―    Ήταν πιθανότερο να προβούν σε αύξηση κεφαλαίου και ανάληψη μεγαλύτερου χρέους  προκειμένου να διατηρήσουν τον έλεγχο και την ανεξαρτησία τους, σε σύγκριση με τις οικογενειακές επιχειρήσεις σε άλλες γεωγραφικές περιοχές.

Για όλες τις επιχειρήσεις, ο πρώτος αντίκτυπος που είχε η πανδημία έγινε αισθητός στα έσοδα. Ενώ σχεδόν τα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών οικογενειακών επιχειρήσεων (64%) ανέφεραν αρχικές απώλειες εσόδων σε σύγκριση με το 69% των οικογενειακών επιχειρήσεων παγκοσμίως, το ένα τέταρτο (25%) κατάφερε να διατηρήσει τα επίπεδα των εσόδων τους και το 11% παρουσίασε αυξήσεις.

Αναφορικά με τις Ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα, το 63% ανέφερε απώλεια εσόδων, το 18% διατήρησε σταθερά έσοδα ενώ το 19% δήλωσε ότι παρουσίασε αύξηση εσόδων. Το ποσοστό μείωσης του εργατικού δυναμικού στις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα πλησίασε το μέσο όρο που παρατηρήθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο και διαμορφώθηκε στο 8,35%.

Οι οικογένειες προχώρησαν σε τρεις άμεσες ενέργειες για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες από τη μείωση των εσόδων στις επιχειρήσεις τους: 1) σταθεροποίηση της επιχείρησης μέσω αλλαγών στην απασχόληση και μειώσεων δαπανών  2) αξιοποίηση των προγραμμάτων κυβερνητικής υποστήριξης  3) εξορθολογισμό των λειτουργιών και επαναπροσδιορισμό του μέλλοντος για τις εταιρείες τους.  Προτεραιότητα δόθηκε στη διατήρηση όσο το δυνατόν περισσότερων υπαλλήλων καθώς και μακροχρόνιων σχέσεων με προμηθευτές, πελάτες και άλλα σημαντικά ενδιαφερόμενα μέρη.

Όπως αναφέρει ο Βαγγέλης Αποστολάκης, Αντιπρόεδρος της KPMG στην Ελλάδα «Οι αντιδράσεις των οικογενειακών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας είναι αξιομνημόνευτες. Από την αρχή αντιλήφθηκαν την επιτακτική ανάγκη να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις τους και την οικογενειακή και επιχειρηματική τους κληρονομιά. Από τις συζητήσεις μου με ηγέτες και ιδιοκτήτες οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, διαπίστωσα ότι έθεσαν ως πρωταρχικό σκοπό την επιβίωση της επιχείρησης, την προστασία των εργαζομένων και την προσφορά στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, θυσιάζοντας βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη (όπως μερίσματα) και στηρίζοντας με προσωπικά/οικογενειακά κεφάλαια τις επιχειρήσεις τους. Συνειδητοποίησαν την ανάγκη αξιοποίησης όλων των ταλέντων και δεξιοτήτων των μελών της οικογένειας, εξετάζοντας άμεσα σε αρκετές περιπτώσεις την επανακατεύθυνση του επιχειρηματικού τους μοντέλου»

Η σημασία μίας μακροπρόθεσμης οπτικής και η επίδραση των οικογενειακών αξιών

Οι γρήγορες αρχικές αντιδράσεις, σε συνδυασμό με την εστίαση στο μέλλον, έθεσαν τις οικογενειακές επιχειρήσεις σε θέση ισχύος για να στηρίξουν την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Σύμφωνα με τη μελέτη, λόγω του απρόβλεπτου χαρακτήρα της πανδημίας, ορισμένες οικογενειακές επιχειρήσεις πιθανότατα έλαβαν βραχυπρόθεσμες αποφάσεις για να διατηρήσουν μέρος του κεφαλαίου τους, διακόπτοντας ή αναβάλλοντας προγραμματισμένες επενδύσεις και να ανακατανείμουν τους οικονομικούς τους πόρους για να διατηρήσουν και να υποστηρίξουν τους υπαλλήλους τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπουν τα μακροπρόθεσμα σχέδιά τους. Αντίθετα, είναι πιο πιθανό ότι έχουν δώσει προτεραιότητα στην ανάγκη να σταθεροποιήσουν τις επιχειρήσεις τους και να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη των υπαλλήλων τους με στόχο τη διασφάλιση μιας ισχυρής θέσης στο μέλλον.

―    22.56% ανέφεραν ότι ανέβαλαν ή ακύρωσαν τις επενδύσεις τους σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), ιδίως βραχυπρόθεσμα, σε σύγκριση με το 17,09% των ευρωπαϊκών μη οικογενειακών επιχειρήσεων.

―    Το 23% των ευρωπαϊκών οικογενειακών επιχειρήσεων ανέβαλαν ή μείωσαν τις αμοιβές των στελεχών, σε σύγκριση με το 29% παγκοσμίως.

―    Μόνο το 13% εξέτασε εναλλακτικά σχήματα αμοιβών για τα στελέχη τους.

Όπως αναφέρει η Κατερίνα Πολυζώη, Διευθύντρια στον τομέα των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών προς Οικογενειακές Επιχειρήσεις της KPMG στην Ελλάδα «Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής επιβεβαιώνουν την αντίληψή μας για την ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα των οικογενειακών επιχειρήσεων και την ικανότητά τους να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα σημαντικές κρίσεις. Η άμεση συμμετοχή της οικογένειας στην ιδιοκτησία και διοίκηση της επιχείρησης προσδίδει ευελιξία και ταχύτητα στη λήψη καθοριστικών αποφάσεων, όπως η ανακατανομή οικονομικών πόρων και η αναθεώρηση της στρατηγικής, με το βλέμμα τους να παραμένει σταθερά προσηλωμένο στο μέλλον».

Η ισχύς της οικογένειας

Η μελέτη επισημαίνει μια μοναδική πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος των οικογενειακών επιχειρήσεων σε σύγκριση με άλλους τύπους επιχειρήσεων, που είναι ο σκοπός και οι αξίες της οικογένειας και η συμμετοχή τους στην επιχείρηση. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, με τη συμμετοχή πολλών γενεών στη λήψη αποφάσεων, αντέδρασαν γρήγορα για να προστατεύσουν την επιχείρηση και να συμφωνήσουν για τη στρατηγική της κατεύθυνση.

―    Οι οικογενειακές επιχειρήσεις σταθεροποίησαν με επιτυχία τις επιχειρήσεις τους βραχυπρόθεσμα ως απάντηση στον άμεσο αντίκτυπο του COVID-19, αξιοποιώντας παράλληλα την επιχειρηματική τους νοοτροπία για να παραμείνουν σταθερά προσανατολισμένες στις μακροπρόθεσμες προοπτικές.

―    Οι γνώσεις και οι δεξιότητες πολλών γενεών μελών της οικογένειας επιστρατεύθηκαν για να επανεξετάσουν τη στρατηγική κατεύθυνση της επιχείρησης, ενώ ταυτόχρονα διευρύνθηκε η ευαισθητοποίησή τους στην ανάγκη αναβάθμισης των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και σχετικών με τη διακυβέρνηση (ESG)  ζητημάτων σε στρατηγικές προτεραιότητες.

―    Οι οικογενειακές αξίες που στηρίζουν τις επιχειρήσεις τους, αντικατοπτρίζονται στον τρόπο με τον οποίο οι οικογένειες έδωσαν προτεραιότητα στις ανησυχίες όλων των ενδιαφερομένων μερών για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας.

Εφιστώντας το σημαντικό ρόλο της οικογένειας στην οικογενειακή επιχείρηση, ο Andrea Calabrò, STEP Project Global Consortium Global Academic Director, αναφέρει «Πολλά μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας επέστρεψαν στις οικογενειακές τους επιχειρήσεις για να φέρουν ένα ιστορικό πλαίσιο – ή αυτό που συχνά αναφέρεται ως «ιστορική μνήμη» – για την αντιμετώπιση του άμεσου αντίκτυπου της πανδημίας και των αποφάσεων που έπρεπε να ληφθούν για να συνεχίσει η επιχείρηση να προχωρά μπροστά. Ταυτόχρονα, βασίστηκαν στα νεότερα μέλη της οικογένειας για να ανακαλύψουν ψηφιακές λύσεις, να μεταμορφώσουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και να αναπτύξουν νέα προϊόντα τεχνολογίας ή παρεχόμενες υπηρεσίες. Αυτή είναι η δύναμη της οικογενειακής επιχείρησης: ο συνδυασμός μιας νέας νοοτροπίας με την πρακτική εμπειρία της επιτυχούς αντιμετώπισης κρίσεων στο παρελθόν.»