Ολυμπιακοί Αγώνες: Κι αν έσβηνε για πάντα η φλόγα;

Το 1995, μετακόμισα στην Ατλάντα μαζί με ένα πλήθος οπορτουνιστών, ψάχνοντας να βγάλω κέρδος από την τουριστική επέλαση που προέβλεπαν οι διοργανωτές των επερχόμενων Ολυμπιακών Αγώνων. Όπως και άλλοι που συνεχίζουν να γοητεύονται από τις διαφημιστικές υπερβολές, έμελλε να απογοητευτώ.

Οι περισσότεροι επισκέπτες έμειναν σε απομακρυσμένα ξενοδοχεία διάσπαρτα στην εκτεταμένη μεγαλούπολη, χρησιμοποιώντας το μετρό για να φτάσουν σε μια υποβαθμισμένη περιοχή στο κέντρο της πόλης που  είχε καλλωπιστεί για να εξυπηρετεί τους λιανοπωλητές. Λίγοι βγήκαν να εξερευνήσουν πιο πέρα εκείνο το καυτό κατακαλόκαιρο. Επιβίωσα σερβίροντας νουντλς στην ομάδας υποστήριξης της Αυστραλίας, αλλά επειδή πολλοί ντόπιοι είχαν εγκαταλείψει την πόλη θέλοντας να αποφύγουν το επελαύνον πλήθος, τα εστιατόρια και οι λιανοπωλητές, έχοντας άστοχα προβλέψει απροσδόκητα κέρδη, έτρωγαν ό,τι αποθέματα είχαν.

Τέτοιου είδους θλιβερές ιστορίες συνεχίζουν να επαναλαμβάνονται στους σύγχρονους Ολυμπιακούς, οι οποίοι θεωρητικά ανέστησαν τους αγώνες που ξεκίνησαν ως θρησκευτικές εκδηλώσεις στην αρχαία Ελλάδα. Οι εμπόλεμες πόλεις-κράτη συνήπταν προσωρινές ανακωχές, ενώ οι αθλητές συναγωνίζονταν για τη δόξα. Το 1890, ο Γάλλος αριστοκράτης Πιέρ ντε Κουπερντέν τους επανεφηύρε στο όνομα της διεθνούς καλής θέλησης και του ερασιτεχνικής άμιλλας. Ο ευγενής σκοπός του ντε Κουπερντέν έχει πλέον κουρελιαστεί, διαστρεβλώνοντας τον αθλητισμό και τις αστικές οικονομίες. Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, αθλητές και χορηγοί όπως η Coca-Cola και η McDonald’s έχουν καλύτερες επιλογές. Ήρθε η ώρα να περάσει σε άλλα χέρια η δάδα.

Απομακρυσμένοι πλέον από το ιδεώδες της προώθησης της παγκόσμιας ειρήνης, οι Ολυμπιακοί έχουν γίνει επίκεντρα επαναλαμβανόμενων αντιπαραθέσεων. Με τον εμβολιασμό κατά του ιού να παραμένει χαμηλά σε εθνικό επίπεδο, οι περισσότεροι Ιάπωνες θέλουν να ακυρωθούν οι Αγώνες του Τόκιο οι οποίοι το 2020 αναβλήθηκαν λόγω της πανδημίας. Επικεφαλής εταιριών, συμπεριλαμβανομένου του Μασαγιόσι Σον της SoftBank, έχουν συμμετάσχει στην δημόσια κατακραυγή εναντίον των Αγώνων. Ωστόσο, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, που επικεντρώνεται στην πώληση προσοδοφόρων δικαιωμάτων διεθνών εκπομπών, παραμένει αδιάφορη.

Οι Αγώνες έχουν επίσης γίνει ένα πικρόχωλο φόρουμ για συγκεκαλυμένη επιθετικότητα στο διπλωματικό πεδίο. Η εκστρατεία «αποριζοσπαστικοποίησης» της Κίνας στο Σιντζιάνγκ ώθησε εκστρατείες για μη συμμετοχή στους Χειμερινούς Αγώνες του Πεκίνου το 2022 για λόγους ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι προσπάθειες αύξησης του αριθμού των μεταλλίων που κερδίζει η κάθε χώρα οδήγησαν σε φαινόμενα ντόπινγκ και δωροδοκίας, τα οποία η ΔΟΕ απέτυχε να περιορίσει. Οι αθλητικές «βιομηχανίες» των διαφόρων κρατών αποτελούν χλεύη για τον ερασιτεχνισμό.

Σπριντ για τα λεφτά

Από οικονομική άποψη, οι περισσότεροι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι ένα τεράστιο τσίρκο «λευκών ελεφάντων». Οι συμβάσεις κατασκευής και ασφάλειας δημιουργούν βραχυπρόθεσμες θέσεις εργασίας και βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη, αλλά τα γήπεδα είναι αναξιόπιστοι παράγοντες οικονομικής ευημερίας. Οι ιδιαίτερες σχεδιαστικές απαιτήσεις καθιστούν άχρηστους για μετέπειτα χρήση τους περισσότερους εξειδικευμένους χώρους.

Υπάρχουν, βέβαια, φωτεινές εξαιρέσεις. Η Νότια Κορέα ανακοίνωσε πλεόνασμα 55 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της ΠεϊόνγκΤσανγκ 2018. Η Βαρκελώνη κέρδισε μόνιμη θέση στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη χάρη στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κατά κανόνα, όμως, η Ολυμπιακή φιλοξενία δεν αποδίδει.

Το Ρίο ντε Τζανέιρο έχασε 2 δισεκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια των δικών του Αγώνων το 2016. Οι αξιωματούχοι της Γιούτα προέβλεπαν ότι οι Αγώνες του 2002 θα δημιουργούσαν το ισοδύναμο 35.000 εργατο-ετών, αλλά οι μεταγενέστερες αναλύσεις δεν διαπίστωσαν στατιστικά σημαντική αύξηση της απασχόλησης. «Όταν οι χώρες που υπέβαλαν υποψηφιότητα συγκρίνονται με χώρες που είναι σχετικά παρόμοιες, αλλά δεν υπέβαλαν υποψηφιότητα… οι επιπτώσεις από τους Ολυμπιακούς στο εμπόριο, την κατανάλωση, τις επενδύσεις και τα έσοδα εξαφανίζονται», έγραψαν οι Ρόμπερτ Μπάαντε και Βίκτωρ Μάθεσον το 2016 στο περιοδικό Journal of Economic Perspectives.

Ως αποτέλεσμα, τα αυταρχικά καθεστώτα συμπληρώνουν το κενό για την φιλοξενία των Αγώνων. Και οι τέσσερις δυτικοί υποψήφιοι για τους αγώνες του 2022 – Όσλο, Μόναχο, Στοκχόλμη και Κρακοβία – παραιτήθηκαν υπό την πίεση των ψηφοφόρων. Αυτό άφησε ως μόνες υποψήφιες πόλεις το Πεκίνο και το Αλμάτι του Καζακστάν.

Τα εμπορικά κέρδη χρήζουν προσεκτικότερης μελέτης. Η ΔΟΕ αναφέρει ότι το 28% του παγκόσμιου πληθυσμού παρακολούθησε τους Αγώνες ΠειόνγκΤσανγκ 2018, το οποίο μεταφράζεται σε 16,2 δισεκατομμύρια λεπτά χρόνου θέασης. Χωρίστε τα 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια που δημιουργήθηκαν από την τελευταία χειμερινή / καλοκαιρινή Ολυμπιάδα σε Σότσι και Ρίο – περισσότερα από 400 μετάλλια δόθηκαν μετά από χιλιάδες ώρες αγωνισμάτων – που ισοδυναμεί με μόνο περίπου $ 14 εκατομμύρια ανά αγώνα. Αντίθετα, το τελευταίο Super Bowl απέφερε περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια από διαφημιζόμενους μέσα σε περίπου τρεις ώρες.

Η ΔΟΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει ένα ολυμπιακό ιδεώδες: δεν διανέμει χρηματικά έπαθλα. Ορισμένες κυβερνήσεις το αντισταθμίζουν με μπόνους, αλλά οι επαγγελματίες – ειδικά από φτωχές χώρες – το συνυπολογίζουν στις αποφάσεις τους. Οι Κενυάτες έχουν 11 από τους καλύτερους 19 αθλητές μαραθωνίου του κόσμου από το 1980, σύμφωνα με τον ιστότοπο World Athletics, αλλά έχουν κερδίσει μόνο τρία ολυμπιακά χρυσά μετάλλια. Ο Ελιούντ Κιπτσόγκε έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ στον Μαραθώνιο το 2018 – σε μια συνάντηση στο Βερολίνο απ’ όπου έβγαλε 120.000 ευρώ.

Ορισμένα πρωταθλήματα έχουν αναπτύξει ξεχωριστούς διαγωνισμούς παγκόσμιου επιπέδου ισάξιους με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου που διεξάγεται κάθε τέσσερα χρόνια είναι ένα παράδειγμα. Η διατήρηση από την ΔΟΕ αθλημάτων με απειροελάχιστο κοινό, όπως το δίαθλο ή η Ιππική Δεξιοτεχνία , επέτρεψε σε αντίπαλους όπως το X Games του ESPN να υφαρπάξουν το νεανικότερο κοινό. Επιπλέον, ο πολλαπλασιασμός των υπηρεσιών μετάδοσης και η τεράστια όρεξή τους για παραγωγή προγράμματος θα πρέπει επίσης να διευκολύνουν τους εξειδικευμένους αγώνες να βρίσκουν θεατές και διαφημιζόμενους. Οι επόμενες Σιμόν Μπάιλς και Κέιτι Λεντέκι θα ανακαλυφθούν και θα προβληθούν χωρίς την ανάγκη της ΔΟΕ.

Όπως πολλοί πολυεθνικοί οργανισμοί, η ΔΟΕ παλεύει να αποφύγει τα σκάνδαλα, αλλά έχει αποδειχθεί απίστευτα ανίκανη να αποτρέψει την επανάληψη τους. Οι προσπάθειες αναχαίτισης του τσουνάμι χρήσης ουσιών που βελτιώνουν την απόδοση φαίνονται υποτονικές. Κόντρα στις συστάσεις της δικής της μονάδας αντι-ντόπινγκ, η ΔΟΕ αντιστάθηκε στον αποκλεισμό της Ρωσίας για απάτες.

Οι θεατές παραβλέπουν όλα αυτά τα ανομήματα για να επικεντρωθούν στα ηρωικά επιτεύγματα των παγκόσμιας κλάσης αθλητών. Αυτό είναι κατανοητό, αλλά επιτρέπει στη ΔΟΕ να αντιστέκεται στη μεταρρύθμιση. Υπάρχουν καλύτερες επιλογές. Αντί να ακυρώσουμε το Τόκιο ή να μποϋκοτάρουμε το Πεκίνο, θα ήταν καλύτερο να καταργήσουμε τους Ολυμπιακούς μια για πάντα.

REUTERS BREAKINGVIEWS