Αρχή του τέλους για τα προγράμματα στήριξης;

Και ξαφνικά, εκεί που ο όλος ο κόσμος άρχισε να νιώθει κάποια σχετική ασφάλεια και αισιοδοξία λόγω της άρσης των περιορισμών, της ανάκαμψης της οικονομίας και της προόδου στα προγράμματα εμβολιασμού, οι κεντρικές τράπεζες στην Ευρωζώνη και τις ΗΠΑ άρχισαν να στέλνουν ανησυχητικά μηνύματα.

Για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Federal Reserve έκαναν λόγο για τροποποίηση ή μείωση των έκτακτων προγραμμάτων αγοράς ενεργητικού που έχουν υιοθετήσει στη διάρκεια της πανδημίας για στηρίξουν τη ρευστότητα στις δύο οικονομίες. Οι αναφορές αυτές γίνονται σε μια περίοδο που οι δύο οικονομίες δείχνουν σημάδια ισχυρής ανάκαμψης αλλά παράλληλα δέχονται πιέσεις από τον αυξανόμενο πληθωρισμό, ανοίγοντας συζητήσεις για το ενδεχόμενο πρόωρης αλλαγής στη νομισματική πολιτική και άρσης των μέτρων στήριξης.

O Γιενς Βάιντμαν

Ο Γιενς Βάιντμαν, ο γερμανός τραπεζίτης μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, δήλωσε προ ημερών ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να τροποποιήσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων προκειμένου να διασφαλίσει τον ισολογισμό της τράπεζας απέναντι στους κινδύνους της υπερθέρμανσης του πλανήτη αν οι οίκοι αξιολόγησης δεν κινηθούν γρήγορα προσαρμόζοντας τις δικές τους διαδικασίες. Τα σχόλια αυτά υπονοούν ότι ο πρόεδρος της Μπούντεμπανκ, ο οποίος διατηρεί επιφυλάξεις για την πολιτική της ΕΚΤ απέναντι στην κλιματική αλλαγή –θεωρώντας ότι η ΕΚΤ είναι υπερβολικά ακτιβίστρια- και πιθανότητα μπορεί να υπονομεύσει το στόχο για σταθερότητα τιμών, εξακολουθεί να βλέπει περιθώριο για δράση αρκετά σύντομα.

Σε ιδανικές συνθήκες, οι οίκοι αξιολόγησης θα λάβουν υπόψη τους την κλιματική αλλαγή με βάση τις αναφορές που θα κάνουν οι εκδότες ομολόγων, ωστόσο ο Βάϊντμαν παραδέχθηκε πως αυτή η εξέλιξη θα καθυστερήσει πολύ. Η ΕΚΤ έχει σοβαρούς λόγους να παρακολουθεί τις εξελίξεις στο κομμάτι αυτό αφού η Ευρώπη κατέχει τα πρωτεία στις εκδόσεις ομολόγων βιωσιμότητας, σε αξία ευρώ. Αναλυτές, ωστόσο, βλέπουν στα σχόλια Βάιντμαν τη βιασύνη του Βερολίνου για άρση των υπερβολικών –όπως αποκαλούν οι Γερμανοί- μέτρων στήριξης της ΕΚΤ. Η κεντρική τράπεζα της Ευρωζώνης έχει μπροστά της μια κρίσιμη συνεδρίαση, στη διάρκεια του μήνα, για να επανεξετάσει τη νομισματική πολιτική της και ενώ η πρόεδρος Κριστίν Λαγκάρντ διατυμπανίζει σε κάθε περίπτωση τη δέσμευσή της να διατηρήσει τα υποστηρικτικά μέτρα για όσο καιρό χρειαστεί.

REUTERS/Kevin Lamarque/File Photo

Η Fed

Την ίδια στιγμή, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Federal Reserve ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι θα τερματίσει το πρόγραμμα αγοράς εταιρικών ομολόγων μέχρι το τέλος του έτους και ότι θα ρευστοποιήσει όλες τις επενδύσεις που έκανε σε διαπραγματεύσιμα αμοιβαία ETFs και σε εταιρικά χρεόγραφα. Οι πωλήσεις αυτές, οι οποίες σύμφωνα δηλώσεις αξιωματούχου της κεντρικής τράπεζας θα έχουν ολοκληρωθεί στη διάρκεια του 2021, θα σημάνουν το τέλος ενός προγράμματος που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ.

Η Federal Reserve ανακοίνωσε τον Μάρτιο του 2020 ότι θα αρχίσει την αγορά εταιρικού χρέους κάνοντας χρήση έκτακτων εξουσιών. Η κίνηση αυτή κρίθηκε επιβεβλημένη ώστε να ξεπαγώσει η ομολογιακή αγορά εν μέσω πανικού που δημιουργούσε η εξάπλωση της πανδημίας και του φόβου πως οι αμερικανικές επιχειρήσεις δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε αναχρηματοδότηση ή να δανειστούν περισσότερο.

Η κίνηση αυτή είχε άμεσα αποτελέσματα, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην αγορά και συμβάλλοντας στην επιστροφή σε κανονικούς ρυθμούς λειτουργίας. Στο τέλος, όταν η Fed ξεδίπιλωσε το πλήρες πρόγραμμά της, χρησιμοποιήθηκε ένα μικρό ποσοστό από τα 250 δις δολάρια του προγράμματος. Η Federal Reserve διατηρεί χαρτοφυλάκιο εταιρικών ομολόγων ύψους 13,7 δις δολαρίων. «Οι πωλήσεις του χαρτοφυλακίου θα γίνουν σταδιακά και με τάξη,» ανέφερε η κεντρική τράπεζα σε ανακοίνωσή της, προσθέτοντας ότι «θα στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της πιθανότητας για αρνητικό αντίκτυπο στην αγορά λαμβάνοντας υπόψη την ημερήσια ρευστότητα και τις συνθήκες συναλλαγών για ETFs και εταιρικά ομόλογα».

Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2020, κάτι που σημαίνει ότι δεν έγιναν αγορές ομολόγων μέσα στο 2021. Η αγορά εταιρικού χρέους ήταν ίσως η πιο αμφιλεγόμενη κίνηση της Federal Reserve το 2020, προκαλώντας κριτική από Δημοκρατικούς που υποστήριζαν ότι η κεντρική τράπεζα βοηθά τις μεγάλες επιχειρήσεις περισσότερο από τις μικρές και τα νοικοκυριά. Επικριτές έκαναν λόγο για διάσωση επιχειρήσεων παρά το γεγονός ότι το πρόγραμμα λειτούργησε έμμεσα, βοηθώντας στο άνοιγμα μιας αγοράς που βρισκόταν σε κατάσταση ασφυξίας.

Οι ομολογιακές αγορές λειτουργούν φυσιολογικά τους τελευταίους μήνες, όμως παρά την ηρεμία, οι ανακοινώσεις των κεντρικών τραπεζών έχουν αρχίσει να προκαλούν κάποια ανησυχία. Σημαντικός θα είναι ο τρόπος με τον οποίο οι κεντρικές τράπεζες θα αποφασίσουν τελικά την απόσυρση των μέτρων στήριξης ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα κάποιου ατυχήματος στις αγορές, κάτι για το οποίο έχει προειδοποιήσει και το ΔΝΤ.