Καταθέσεις: Στο 100% του ΑΕΠ για πρώτη φορά μετά το 2009

Η δεκαετία του 2000 ήταν αναμφίβολα η καλύτερη στη σύγχρονη οικονομική ιστορία της χώρας. Η είσοδος στο ευρώ το 2002 εξασφάλισε φρέσκο χρήμα της τάξης των 500 δισ. ευρώ, τα οποία έπεσαν στην πραγματική οικονομία μέσα σε μόλις 8 χρόνια.

Πρόκειται για κεφάλαια προερχόμενα κατά βάση από ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα και φυσικά από τον φθηνό τραπεζικό δανεισμό, τα οποία εκτόξευσαν την ανάπτυξη. Είναι χαρακτηριστικό ότι από την ένταξη στην Ευρωζώνη μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης χρέους το 2010, το ΑΕΠ κατέγραψε εντυπωσιακή αύξηση κατά 73 δισ. ευρώ ή 70% σωρευτικά, ενισχύοντας τα εισοδήματα επιχειρήσεων και νοικοκυριών.

Αυτή η αναπτυξιακή δυναμική αποτυπώθηκε άμεσα στα υπόλοιπα των καταθέσεων στις τράπεζες, καθώς την υπό εξέταση περίοδο η καταθετική βάση αυξήθηκε από τα 124 δισ. ευρώ στα 237 δισ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο 74 δισ. ευρώ ή 90%.

Μάλιστα το 2009 οι αποταμιεύσεις ξεπέρασαν το ΑΕΠ, διαμορφούμενες ως ποσοστό του στο 103%.

Οι απώλειες της κρίσης

Τα πράγματα επιδεινώθηκαν όταν το Δημόσιο αρχικά και στη συνέχεια το τραπεζικό σύστημα αποκλείστηκαν από τις αγορές, λόγω των γνωστών δημοσιονομικών αστοχιών. Τα 7 πέτρινα για την οικονομία χρόνια (2010-2016) το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 56 δισ. ευρώ ή 25% περίπου.

Σε αυτό το διάστημα η μεταβολή των καταθέσεων ήταν, όπως και στην ανοδική φάση, για ακόμη μία φορά μεγαλύτερη από την πτώση του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, υποχώρησαν συνολικά κατά 116 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε πτώση σχεδόν 50% από τα υψηλά του 2009.

Τα πρώτα 76 δισ. ευρώ, χάθηκαν κατά κύριο λόγο στα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης, έως και το 2012, ως απόρροια της κρίσης χρέους σε συνδυασμό με τη μεγάλη ύφεση.

Η πολιτική αλλαγή του 2015

Κι ενώ όλα έδειχναν πως θα ακολουθούσε ανάκαμψη, όλα ανατράπηκαν μετά την πολιτική αλλαγή του 2015 και τους αποτυχημένους χειρισμούς της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε μόλις έξι μήνες έκαναν φτερά περί τα 40 δισ. ευρώ, κατευθυνόμενα σε επενδύσεις ή λογαριασμούς του εξωτερικού και σε σεντούκια, υπό το φόβο εξόδου της χώρας από ευρώ.

Η πτώση των μεγεθών μάλιστα σταμάτησε όχι επειδή αποκαταστάθηκε η εμπιστοσύνη, αλλά διότι επιβλήθηκαν capital controls για να σωθεί το τραπεζικό σύστημα. Έτσι, οι καταθέσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ κατέγραψαν χαμηλό μετά την είσοδο στο ευρώ, διαμορφούμενες στο 69% το 2016.

Από την άλλη,  μπορεί η πτώση του ΑΕΠ να συγκρατήθηκε σε χαμηλά επίπεδα, ωστόσο χάθηκε μία μεγάλη ευκαιρία αναπλήρωσης των απωλειών της αμέσως προηγούμενης περιόδου. Η άνοδος θα μπορούσε μέσα σε τρία χρόνια (2015-2017) να ξεπεράσει ακόμη και τα 10 δισ. ευρώ με βάση τις εκτιμήσεις του βασικού σεναρίου.

Η επίδραση της πανδημίας

Μετά την αλλαγή πλεύσης της τότε κυβέρνησης και την εφαρμογή του τρίτου μνημονίου που υπέγραψε το καλοκαίρι του 2015, τα σχετικά μεγέθη άρχισαν εκ νέου να αυξάνονται. Έτσι, από το 2017 μέχρι και το 2019 η καταθετική βάση ενισχύθηκε κατά 21 δισ. ευρώ, με την οικονομία να πετυχαίνει τρεις διαδοχικές χρονιές ανάπτυξης.

Οι ανατροπές όμως στο μακροοικονομικό περιβάλλον δεν είχαν τελειώσει. Τα πάντα άλλαξαν εκ νέου, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Η συρρίκνωση του ΑΕΠ μέσα σε μόλις μία χρονιά, πέρυσι, προσέγγισε τα 15 δισ. ευρώ με την ύφεση να ξεπερνά το 8%. Δεν συνέβη όμως το ίδιο και με τις καταθέσεις.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΤτΕ, από τον Μάρτιο του 2020, όταν ξεκίνησαν τα lockdowns και η αναστολή οικονομικών δραστηριοτήτων, έως και τον περασμένο Απρίλιο, οι αποταμιεύσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών στις τράπεζες ενισχύθηκαν κατά 25 δισ. ευρώ στα 167,8 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 100% του ΑΕΠ.

Τελευταία φορά που το ποσοστό αυτό είχε διαμορφωθεί σε αυτά τα επίπεδα ήταν το 2009. Σε κάθε περίπτωση, η άνοδος αυτή ήταν πολυπαραγοντική και δεν σχετίζεται με αύξηση εισοδημάτων.

Συγκεκριμένα, οι σημαντικότεροι λόγοι που επέδρασαν καταλυτικά στα μεγέθη των καταθέσεων, ήταν οι εξής:

– Αναστολή πληρωμών φορολογικών, ασφαλιστικών και δανειακών υποχρεώσεων

–  Κρατικά μέτρα στήριξης, όπως πχ. επιστρεπτέα προκαταβολή, αποζημιώσεις εργαζομένων, αποζημιώσεις ιδιοκτητών ακινήτων με κουρεμένα ενοίκια, επιδότηση δόσεων δανείων

– Αναγκαστική μείωση της κατανάλωσης λόγω των περιορισμών στην οικονομική δραστηριότητα