«Έχουν οι Επιχειρήσεις Ψυχή;»

Λέγεται ότι ο πραγματικός χαρακτήρας του ανθρώπου φαίνεται στις δύσκολες στιγμές. Αυτό δείχνει να ισχύει και για άλλες οντότητες. Τώρα με την βίαια εισβολή της πανδημίας -μια κατάσταση που θυμίζει καιρό πολέμου- πολλές αρτηριοσκληρωτικές βεβαιότητες καταρρίφθηκαν και τα πράγματα άρχισαν να φαίνονται όπως πραγματικά είναι. Φάνηκε για παράδειγμα ότι ο βολικός στόχος σε κανονικές εποχές, οι επιχειρήσεις, έδρασαν γρήγορα για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους αφενός και να φροντίσουν το έμψυχο δυναμικό τους αφετέρου. Η κρίση θα ήταν πολύ βαθύτερη αν αυτό δεν συνέβαινε.

Είναι κοινότοπο αυτό για το οποίο «κατηγορούνται» οι επιχειρήσεις ότι δηλαδή έχουν στόχο το κέρδος. Και είναι προφανές και αυταπόδεικτο ότι πρέπει να ισχύει, γιατί χωρίς το κέρδος μία επιχείρηση δεν μπορεί να επιβιώσει, πολλώ δε μάλλον να μεγαλώσει (δηλαδή μεταξύ άλλων να προσφέρει και νέες, καλά πληρωμένες, θέσεις εργασίας). Όμως τα τελευταία χρόνια, οι επιχειρήσεις διεθνώς, άρα και στην χώρα μας, έχουν στραφεί όλο και περισσότερο στην διατήρηση και ενδυνάμωση του έμψυχου υλικού τους. Αυτό έχει επιταχυνθεί δραματικά στην εποχή της πανδημίας, όπου τα αντανακλαστικά επιβίωσης της κάθε επιχείρησης ισχυροποιήθηκαν. Μάλιστα οι παραδοσιακοί «κακοί», οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της οργανωμένης επιχειρηματικότητας, εκείνες που διαμονοποιούνταν ευκολότερα, ήταν αυτές που φρόντισαν περισσότερο το στελεχιακό τους δυναμικό. Αυτό βέβαια δεν προέρχεται από κάποια υπέρμετρη εσωτερική καλοσύνη, αλλά από την καλύτερή τους οργάνωση. ΄Όμως και πάλι, αν δεν το ήθελαν απλά δεν θα το έκαναν.

Αυτή η φροντίδα -που δεν μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί- παίρνει πολλές μορφές. Το πιο βασικό ήταν η τήρηση των κανόνων υγιεινής και αποστασιοποίησης. Τα παραδείγματα που έρχονται από το πεδίο της μάχης μιλούν για σχολαστική τήρηση των κανόνων και οι καταγγελίες για παράβαση των κανόνων είναι ελάχιστες. Και μην αμφιβάλλετε ότι αν τούτο συνέβαινε θα έβγαιναν αμέσως στην δημοσιότητα. Αυτό φυσικά είναι έναν αντανακλαστικό επιβίωσης, γιατί κανείς δεν θάθελε να κλείσει επειδή έχει μολυνθεί το προσωπικό, αλλά πάει παραπέρα, γιατί αν είχαμε μία τυπική εφαρμογή των μέτρων η κατάσταση στη χώρα δεν θα ήταν τόσο καλή όσο σήμερα.

Πέρα από τα υγειονομικά ζητήματα, εμείς που έχουμε καθημερινή επαφή με την επιχειρηματική κοινότητα γινόμαστε μάρτυρες μιας πραγματικής αγωνίας των διοικήσεων για να κρατηθεί το ηθικό ψηλά, να διατηρηθεί η κουλτούρα και η συνοχή της επιχείρησης και να βελτιωθεί η ποιότητα των διαδικασιών λειτουργίας σε ένα πρωτόγνωρο περιβάλλον. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι τηλεδιασκέψεις, αυτό το σχεδόν άγνωστο μέχρι σήμερα μέσο επικοινωνίας γίνονται σε ένα εξαιρετικά πολιτισμένο και παραγωγικό περιβάλλον, το οποίο μάλιστα έχει μειώσει και τις παλιότερες αποστάσεις των σκαλιών της ιεραρχίας.

Και δεν είναι μόνον αυτό. Η προσπάθεια να συγκρατηθεί το προσωπικό, να μην αρχίσει να φυλορροεί το έμψυχο δυναμικό, αποτέλεσε κύριο μέλημα της κάθε επιχείρησης, ιδιαίτερα εκείνων που διέθεταν υψηλή τεχνογνωσία, παρείχαν υψηλό επίπεδο υπηρεσιών ή είχαν μία καλά διαμορφωμένη διαδικασία παραγωγής. Τους ήταν φανερό ότι αν έχαναν το προσωπικό τους δύσκολα αυτή η καλοκουρδισμένη μηχανή θα μπορούσε να ανασυσταθεί. Για αυτό και έκαναν κάθε προσπάθεια να το συγκρατήσουν.

Παρακολουθήσαμε επίσης μία αύξηση στα επιμορφωτικά σεμινάρια (webinars) τα οποία γινόντουσαν είτε από την επιχείρηση είτε από τους συλλογικούς φορείς. Η σκοπιμότητα αυτών των διαδικτυακών σεμιναρίων είναι διπλή: αφενός μεν να μεταφέρουν γνώση, ιδιαίτερα σε πράγματα που αλλάζουν κατά την διάρκεια της πανδημίας, ώστε τα στελέχη να μην έχουν την αίσθηση ότι οι αλλαγές στην επιχείρηση και στο ευρύτερο περιβάλλον γίνεται χωρίς αυτούς, κάτι που σίγουρα θα τους δημιουργούσε ανασφάλεια. Και αφετέρου, για να προσφέρουν ευκαιρίες συμμετοχής και «κοινωνικοποίησης», που τόσο έχουν λείψει στους εργαζόμενους τον καιρό της πανδημία.

Οι προσπάθειες κοινωνικοποίησης (ή καλύτερα κοινωνικής αλληλεπίδρασης) είδαμε επίσης ότι αποτέλεσαν κύριο μέλημα πολλών επιχειρήσεων. Παρόλο που δεν είναι εύκολο να υποκατασταθεί η φυσική κοινωνικότητα από το ψηφιακό της ανάλογο, είδαμε πολλές virtual εκδηλώσεις οι οποίες, παρά την αρχική αμηχανία, σημείωσαν ανέλπιστη επιτυχία. Δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που έκοψαν την πίτα τους για το νέο έτος διαδικτυακά και κλήρωσαν δώρα με μία ιδεατή διαδικασία, δημιουργώντας ένα κλίμα οικειότητας —αλλά και έντονης προσμονής για την επανένωση στα φυσικά γραφεία της εταιρείας, το συντομότεροι δυνατόν.

Η τηλεργασία ήταν ένα άλλο κρίσιμο τεστ για τη λειτουργία και τη συνοχή της επιχείρησης. Η κάθε επιχείρηση οργανώθηκε όσο καλύτερα μπορούσε ώστε το δυναμικό της να προσαρμοστεί όσο γρηγορότερα και όσο πιο ανώδυνα γινόταν στις νέες αυτές συνθήκες. Εκεί φάνηκαν ίσως για πρώτη φορά τόσο καθαρά τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία κάθε στελέχους, τόσο σε ότι αφορά την ψηφιακή του ετοιμότητα και προσαρμοστικότητα, όσο και στους νέους τρόπους επικοινωνίας που απαιτούνται. Και πάλι παρατηρήσαμε, για πρώτη φορά με αυτό τον τρόπο, τις επιχειρήσεις να υποστηρίζουν όσο καλύτερα μπορούσαν τα στελέχη τους, —πολύ προστατευτικά και με μεγάλη κατανόηση θάλεγε κανείς.

Τέλος, μετά τον πρώτο καιρό της πανδημίας, όλοι αντιλήφθηκαν ότι αυτές οι συνθήκες ζωής και εργασίας δεν θα επηρέαζαν όλους με τον ίδιο τρόπο. Ορισμένοι, κυρίως οι εσωστρεφείς, ίσως θα τα καταφέρναν καλύτερα από πριν. Άλλοι πάλι μπορεί να άρχιζαν να υποφέρουν, και η ψυχική τους υγεία να υποχωρούσε, λίγο ή πολύ. Φυσικά μία επιχείρηση δεν μπορεί να λύσει τα εξατομικευμένα προβλήματα κάθε υπαλλήλου· μπορεί όμως να ακολουθήσει κάποιες καλές πρακτικές που αναπτύχθηκαν εκ των ενόντων και διαδόθηκαν σε όλο τον κόσμο. Και εδώ -παρόλο που η γκάμα της αντιμετώπισης είναι μεγάλη- είδαμε πολύ συχνά τη γνήσια ανησυχία των διοικήσεων και την προσπάθεια να σκύψουν πάνω από τα προβλήματα προκειμένου να τα απαλύνουν.

Ήταν όλα τέλεια; Όχι βέβαια. Αλλά το σημαντικότερο που συνέβη με την πανδημία ήταν ότι οι επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να κοιταχτούν στον καθρέφτη, να καταλάβουν ποιες πραγματικά ήταν, ποιος είναι ο λόγος ύπαρξής τους και πώς θα πορευτούν από δω και πέρα. Και αυτό το έκαναν με την συμμετοχή του προσωπικού τους και με ένα διάλογο με ευρύτητα και βάθος. Ανακάλυψαν έτσι στον καθρέφτη τις ατέλειες και τις παλιές τους αμαρτίες και βάλθηκαν να τις διορθώσουν. Και όποιος δεν έχει ψυχή πώς να καθρεφτιστεί;

Γιώργος Ναθαναήλ, Σύμβουλος του Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας του ΣΕΒ