Κορωνοϊός: Οι μεταλλάξεις απειλούν το τείχος ανοσίας – Ποια «ξεφεύγει» από εμβόλιο

Δύο πρόσωπα είχε ο Ιανός αλλά 32 έχει παρουσιάσει μέχρι τώρα ο κορωνοϊός και κανείς δεν ξέρει πιο από αυτά θα μπορούσε να εξελιχθεί στο ειδεχθέστερο όλων. Συμπλήρωσε 18 μήνες παρουσίας στην Ευρώπη και κάθε φορά είναι πιο μπροστά από τα φράγματα ανάσχεσης που στήνει ο άνθρωπος, ακόμη και τώρα που τα εργοστάσια δουλεύουν νυχθημερόν για να παρασκευάσουν επαρκείς ποσότητες εμβολίων ώστε να καλυφθεί η ζήτηση.

Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα όσο φαίνονται έστω και αν στην Ελλάδα και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης η ορμή της πανδημίας παρουσιάζει ύφεση. Την περασμένη εβδομάδα εντοπίστηκαν 9.500 κρούσματα στην Ελλάδα, τα μισά από αυτά με τη βοήθεια των self test, δηλαδή 13 κρούσματα ανά 100.000 ανθρώπους. Ομως η διασπορά συνεχίζεται με την διάμεση ηλικία των προσβαλλόμενων ανθρώπων να είναι τα 36 έτη, με 7.000 ενεργά κρούσματα στην Αττική και 700 στη Θεσσαλονίκη.

Σε επαγρύπνηση

Και ενώ στα νοσοκομεία έχει μειωθεί η εισαγωγή ασθενών ηλικίας άνω των 60 χρόνων, κάτι που αποδίδεται στον εμβολιασμό, οι μικρότερες και πιο δυναμικές ηλικίες είναι πιο ευάλωτες, καθώς αποτελούν το πιο κινητικό κομμάτι της κοινωνίας και εκείνο που ακόμα δεν έχει ανοσοποιηθεί.

Πλέον ο όρος που προκαλεί φόβο είναι η μετάλλαξη, οι μεταλλάξεις που ήδη υπάρχουν και εξελίσσονται όσο δεν αδρανοποιούνται από το τείχος ανοσίας αλλά και εκείνες που μπορεί να εμφανιστούν το επόμενο διάστημα, κάτω από τη μύτη του εμβολίου, μακριά από την ιοκτόνο δράση του.

Δεν είναι τυχαίο ότι  το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC)  βρίσκεται μονίμως σε επαγρύπνηση για τα νέα στελέχη που αναδύονται στη Γηραιά Ηπειρο. Την ίδια ώρα, η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται μονίμως σε επαγρύπνηση καθώς, ενόσω η εμβολιαστική καμπάνια βρίσκεται σε εξέλιξη, ελλοχεύει ο κίνδυνος ανάπτυξης μιας «σούπερ μετάλλαξης» που θα διαφεύγει το εμβόλιο.

Στο DNA τους οι μεταλλάξεις

Οπως εξηγεί ο καθηγητής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Αλκιβιάδης Βατόπουλος, «οι μεταλλάξεις είναι μια ενδογενής διαδικασία των ιών και συνεπώς απόλυτα φυσιολογική». Παρ’ όλα αυτά, όσο καθυστερεί ο εμβολιασμός του πληθυσμού ανά τον κόσμο, δημιουργείται έδαφος για ανατροπές.

«Οι ανεμβολίαστοι λαοί μπορούν να γίνουν εργαστήριο μεταλλάξεων που διαφεύγουν τα εμβόλια και συνεπώς να έχουν τη δυνατότητα να μολύνουν ακόμη και όσους έχουν ήδη εμβολιαστεί έναντι της λοίμωξης Covid-19», προειδοποιεί.

Προς το παρόν και σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα δεδομένα του ECDC, τα στελέχη που ανησυχούν (variants of concern) τους ειδικούς είναι πέντε από τα 32 που βρίσκονται στο… μικροσκόπιο. Πρόκειται για τις βρετανικές μεταλλάξεις B.1.1.7 και B.1.1.7+E484K, το νοτιοαφρικανικό στέλεχος B.1.351, το βραζιλιάνικο P.1 και το ινδικό B.1.617.2.

Πιο μεταδοτικό από το βρετανικό στέλεχος

Η ινδική παραλλαγή εκτιμάται ότι είναι έως και 50% πιο μεταδοτική σε σχέση με το στέλεχος που πρωτοεντοπίστηκε στη Βρετανία, ανακοίνωσαν Ινδοί επιστήμονες του SARS-CoV-2 Genetics Consortium και του Εθνικού Κέντρου Ελέγχου Ασθενειών.

Οι ίδιοι προειδοποίησαν ότι «προηγούμενη μόλυνση (…) και μερικός εμβολιασμός δεν αρκούν για να εμποδίσουν την εξάπλωσή του, όπως συνέβη στο Νέο Δελχί, και χρειάζεται ισχυρή υγειονομική απάντηση σε παγκόσμιο επίπεδο προκειμένου να περιοριστεί».

Προειδοποίησε ο Τζόνσον

Στη Βρετανία, ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον αναγνώρισε την απειλή του νέου στελέχους και προειδοποίησε πως ίσως τελικά εκτροχιαστεί το σχέδιο για άρση των περιοριστικών μέτρων στην Αγγλία στις 21 Ιουνίου.

Οι επιστήμονες του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων έχουν δημιουργήσει μια κατηγοριοποίηση κινδύνου, σταθμίζοντας τρία κρίσιμα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τα νέα στελέχη και αφορούν τη μεταδοτικότητα, τη νοσηρότητα και την πιθανή «αντοχή» στα εμβόλια, με τα προαναφερόμενα στελέχη να χαρακτηρίζονται ως τα πλέον προβληματικά. Από αυτά, η βρετανική μετάλλαξη B.1.1.7 είναι αυτή που φαίνεται να κυριαρχεί και στη χώρα μας, παίζοντας – όπως όλα δείχνουν – καθοριστικό ρόλο στη δυναμική και στη διάρκεια του τρίτου κύματος.

Επιπλέον, όπως προκύπτει από τα ίδια δεδομένα, οκτώ ακόμη στελέχη έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων (variants of interest), με αποτέλεσμα να βρίσκονται υπό στενή παρακολούθηση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι δύο από αυτά εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε Κολομβία και Φιλιππίνες και, παρότι ο εντοπισμός τους στην Ευρώπη είναι σποραδικός και οφείλεται κατά κανόνα σε εισαγόμενα κρούσματα, από τα στοιχεία προκύπτει ότι ανήκουν στην κατηγορία των ιδιαίτερα μεταδοτικών στελεχών.

19 παραλλαγές

Στην τρίτη και τελευταία λίστα του ECDC συμπεριλαμβάνονται ακόμη 19 παραλλαγές του ιού SARS-CoV-2, που αρχικά εντοπίστηκαν σε διαφορετικές περιοχές του παγκόσμιου χάρτη, όπως το Περού, το Μεξικό, η Αίγυπτος και η Ρωσία, και προς το παρόν βρίσκονται υπό παρακολούθηση (variants under monitoring). Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι ανά τον κόσμο ενδέχεται να κυκλοφορούν χιλιάδες παραλλαγές του ιού, καθώς κάθε μετάλλαξη συνοδεύεται κατά κανόνα από μικρές τροποποιήσεις.

Εν τω μεταξύ, τα τελευταία 24ωρα την «έκπληξη» έκανε η είσοδος (και) στην Ελλάδα ενός ακόμη στελέχους με την κωδική ονομασία Β.1.1.523 που για πρώτη φορά ανιχνεύτηκε από το… ραντάρ των ειδικών σε Ρωσία και Νορβηγία.

Εμβολιαστικό χάος

Εξι μήνες μετά τους πρώτους εμβολιασμούς, οι δόσεις που έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως έχουν ξεπεράσει τα 2,1 δισεκατομμύρια, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων. Ο παραπάνω αριθμός αντιστοιχεί περίπου στο ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού της γης, στην πραγματικότητα όμως το ποσοστό είναι κατά πολύ μικρότερο, καθώς εκατοντάδες εκατομμύρια έχουν κάνει δύο δόσεις.

Πάντως, οι διαφοροποιήσεις είναι τεράστιες. Για παράδειγμα, 6 στις 10 δόσεις έχουν χορηγηθεί στις τρεις πολυπληθέστερες χώρες του πλανήτη – Κίνα (705 εκατ.), ΗΠΑ (300 εκατ.) και Ινδία (220 εκατ.) -, ενώ υπάρχουν ακόμη πέντε χώρες στις οποίες η διαδικασία δεν έχει ακόμη ξεκινήσει (Β. Κορέα, Αϊτή, Τσαντ, Μπουρούντι και Ερυθραία), οι οποίες είναι από τις πλέον φτωχές. Οσον αφορά το ποσοστό των πλήρως εμβολιασμένων, στην κορυφή βρίσκονται Ισραήλ (60%), Καναδάς (59%), Βρετανία (58,3%), Χιλή (56,6%) και ΗΠΑ (51%), με τον Μπάιντεν να θέτει στόχο το ποσοστό να φτάσει στο 70% μέχρι την εθνική επέτειο της 4ης Ιουλίου.

Οπως προκύπτει από νέα ανάλυση του Ινστιτούτου Francis Crick που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet», τα επίπεδα αντισωμάτων που πολεμούν τη μετάλλαξη Δέλτα του νέου κοροναϊού η οποία πρωτοεντοπίστηκε στην Ινδία ήταν χαμηλότερα στο αίμα ατόμων που εμβολιάστηκαν με το εμβόλιο των Pfizer-BioNTech σε σύγκριση με εκείνα που αναγνωρίζουν και μάχονται τη μετάλλαξη Αλφα (τη μέχρι πρότινος αποκαλούμενη βρετανική η οποία πρωτοεντοπίστηκε στο Κεντ).

Ανάγκη για ενισχυτική δόση το φθινόπωρο

Από τα ευρήματα προέκυψε επίσης ότι τα επίπεδα των αντισωμάτων είναι πιο μειωμένα όσο αυξάνεται η ηλικία των εμβολιασμένων ατόμων καθώς και ότι φθίνουν με την πάροδο του χρόνου. Το γεγονός αυτό έρχεται να ενισχύσει την άποψη ότι ιδίως τα ευάλωτα άτομα θα χρειαστεί να λάβουν ενισχυτική δόση εμβολίου το φθινόπωρο.

Να μειωθεί το διάστημα μεταξύ των δύο δόσεων

Επίσης οι ερευνητές με βάση τα αποτελέσματά τους υποστηρίζουν – συνάδοντας με αρκετούς άλλους επιστήμονες – ότι θα πρέπει να μειωθεί το διάστημα μεταξύ των δύο δόσεων του εμβολίου. Και αυτό διότι μετά την πρώτη δόση του εμβολίου των Pfizer-BioNTech, οι εμβολιασμένοι είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν αντισωματική προστασία ενάντια στο στέλεχος B.1.617.2 (Δέλτα ή ινδικό) αντιστοίχως υψηλή με εκείνη που παράγεται ενάντια στο κυρίαρχο μέχρι πρότινος στέλεχος B.1.1.7 (Αλφα ή βρετανικό).