Κλιματική αλλαγή: Η επιστήμη έβαλε τον πήχη για την πράσινη μετάβαση

Μετά από περίπου τρεις δεκαετίες συζητήσεων, κατακτήσαμε το αυτονόητο: ο τρόπος που παράγουμε και καταναλώνουμε (ενέργεια και αγαθά) αποτελεί απειλή για την υγεία, για το φυσικό περιβάλλον και για την κοινωνία. Ο χρόνος δεν ήταν χαμένος μια και σήμερα, οι ίδιοι που μέχρι πρόσφατα ανήκαν ακόμα και στους αρνητές της κλιματικής αλλαγής, σήμερα πρωτοστατούν σε δηλώσεις υπέρ της ανάγκης στροφής στην πράσινη ενέργεια, την πράσινη ανάπτυξη, την απανθρακοποίηση…  Η Πράσινη Μετάβαση είναι στο τραπέζι όλων των συζητήσεων. Ποιος θα το περίμενε πριν από 10 χρόνια ότι σήμερα, κυβερνήσεις, εταιρείες, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, κόμματα θα διαγκωνίζονταν ποιος θα πρωτοστατήσει στην αναγκαία μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Σε αυτό το άλμα συνέβαλε σημαντικά η επιστήμη η οποία,  μέσα από διακρατικούς διεπιστημονικούς οργανισμούς (όπως το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή (IntergovernmentalPanelforClimateChange – IPCC), εθνικά ινστιτούτα και μεμονωμένους ερευνητές, κατέδειξε με σαφήνεια την εξέλιξη και την αναμενόμενη πορεία του φαινομένου, τις αναμενόμενες επιπτώσεις του στην κοινωνία, την οικονομία, την υγεία αλλά και σε μια μεγάλη σειρά ανθρώπινες δραστηριότητες.

Η επιστήμη έβαλε τον πήχη εκεί που πρέπει να είναι: πρέπει να κάνουμε ότι είναι δυνατόν ώστε να συγκρατήσουμε την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη (σε σχέση με τα προβιομηχανικα επιπεδα) στον 1,5οC (και σίγουρα όχι πάνω από τους 2oC).

Σε αυτό το άλμα συνέβαλαν συγκεκριμένα κομμάτια της κοινωνίας. Αναφέρομαι σε πρωτοβουλίες όπως αυτή της Γκρέτα και των μαθητικών κινητοποιήσεων για το κλίμα (FridaysforFuture), αλλά και σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (η Greenpeace είναι μια από αυτές) που μέσα από την πολυετή δράση τους ανέδειξαν το πρόβλημα, τις λύσεις, απαίτησαν τα απαραίτητα μέτρα πολιτικής (σύμφωνα με τις επιταγές της επιστήμης) και συνέχισαν να πιέζουν μέχρι αυτά να γίνουν διεθνείς συμφωνίες και εθνικές νομοθεσίες.

Σε αυτό το άλμα συνέβαλε η τεχνολογία και η επιχειρηματικότητα καθώς, στο διάστημα αυτό, μειώθηκε κατακόρυφα το κόστος ορισμένων τεχνολογιών (όπως τα φωτοβολταϊκά), σημειώθηκε σημαντική πρόοδος σε τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας αλλά και στην ηλεκτροκίνηση (η Tesla έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση).

Σε αυτό το άλμα, με δραματικό και επώδυνο τρόπο, συνέβαλε η πανδημία η οποία ανέδειξε τις καταστροφικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης εισβολής μας σε παρθένες περιοχές και των επακόλουθων αλλοιώσεων στην βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της μετακίνησης ζώων, εντόμων κ.ο.κ. Το είχαμε ήδη εντοπίσει ως απειλή μελετώντας τα αίτια πολλών πρόσφατων επιδημιών που είχαν ως πηγή τους ζωονόσους.

Σήμερα, είναι πλέον σαφής η σύνδεση της υγείας μας με την υγεία του περιβάλλοντος, η σύνδεση της κοινωνίας με την επιστήμη, η σύνδεση της κλιματικής κρίσης με την υγεία και τη βιοποικιλότητα (μιλάμε πλέον για πλανητική υγεία – onehealth), η σύνδεση της επιστήμης με τη λήψη των αποφάσεων. Τυχόν αστοχίες στις συνεργασίες μεταξύ αυτών των τομέων, που συχνά αντιμετωπίζαμε ως ανεξάρτητους, έχουν τραγικές συνέπειες αφού είτε οδηγούν σε λάθος επιλογές είτε σε αποφάσεις που δεν εφαρμόζονται. Όπως μας εδειξε η πανδημία, η ενεργός εμπλοκη της κοινωνίας, ευθύς εξ αρχής, είναι απαραίτητη.

Μετάβαση και πράσινη και δίκαιη

Η απαραίτητη μετάβαση που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στην κοινωνία μας, πέρα από πράσινη, πρέπει να είναι και δίκαιη.

Η απανθρακοποίηση της οικονομίας πρέπει να συμβαδίσει με τη μείωση των ανισοτήτων, με τη δέσμευση ότι κανείς δεν πρέπει να «μείνει πίσω», με την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας. Ήδη υπάρχουν θετικές πρωτοβουλίες και καλά παραδείγματα όπως π.χ. ο κλιματικός νόμος (πρωτοβουλία περιβαλλοντικών οργανώσεων που άνοιξε στην κοινωνία για σχόλια και εμπλουτισμό και εν τέλει φαίνεται να υιοθετείται επι της αρχής από κυβέρνηση και αντιπολίτευση), οι ενεργειακές κοινότητες και το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον πολιτών να παράγουν την ενέργεια που καταναλώνουν. Ναι, υπάρχουν και κακά παραδείγματα (ως προς τη συμμετοχή της κοινωνίας) όπως το Εθνικό Σχέδιο για την Ανάκαμψη το οποίο έχασε την ευκαιρία ευρείας διαβούλευσης και συμμετοχής. Κρατάμε τα καλά, αφήνουμε πίσω τα κακά και προχωράμε.

Με σύνθημα «κανείς να μη μείνει πίσω» σηκώνουμε τα μανίκια για να αναλάβουμε ο καθένας τις ευθύνες του ενόψει της παγκόσμιας πρόκλησης που λέγεται Πράσινη και Δίκαιη Μετάβαση. Ο χρόνος για να δείχνουμε ο ενας με το δάχτυλο έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, της κατάρρευσης βιοποικιλότητας και της κοινωνικής ανισότητας πρέπει να προχωρήσουν χέρι-χέρι. Μια πράσινη αδικία δεν είναι βιώσιμη, όπως δεν είναι και μια κοινωνική δικαιοσύνη που δε στηρίζεται στην προστασία του περιβάλλοντος. Ο χρόνος για κοινή δράση είναι τώρα. Μετά τις φιεστες της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος να μην ξεχάσουμε τι πρέπει να κάνουμε.

Νίκος Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής, ελληνικό γραφείο Greenpeace