Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Χιλιάδες πλαστικά κατακλύζουν το περιβάλλον – Τι δείχνει έρευνα της WWF Ελλάς

Κάθε χρόνο η Ελλάδα παράγει (περίπου) 700.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων  ή 68 κιλά πλαστικών κατά κεφαλήν.

Σύμφωνα με έρευνα της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF Ελλάς, η εκτίμηση είναι πως κάθε χρόνο διαρρέουν στο  περιβάλλον σχεδόν 40.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων.

Από αυτά, 11.500 τόνοι καταλήγουν στη Μεσόγειο, εκ των οποίων το 28% προκύπτει από θαλάσσιες πηγές, όπως τα εγκαταλελειμμένα ή πεταμένα στους βυθούς αλιευτικά δίχτυα κι άλλα προϊόντα αλιευτικού εξοπλισμού.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Σχεδόν το 70% αυτών των πλαστικών απορριμμάτων ρυπαίνει κάθε χρόνο τις ελληνικές ακτές.  Και η  εισροή τουριστών στις παραθαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας, αυξάνει την παραγωγή απορριμμάτων έως και 26% κατά την περίοδο αιχμής. Μόνο το 8% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται, εξαιτίας των χαμηλών ποσοστών διαλογής, των δυσκολιών ανάκτησης των πλαστικών από μικτά ρεύματα απορριμμάτων και των περιορισμένων υποδομών ανακύκλωσης.

Μάλιστα, έρευνα  που διεξήχθη για την πυκνότητα και σύσταση των απορριμμάτων στον βυθό τριών κόλπων της Ελλάδας (Σαρωνικός, Πατραϊκός, Εχινάδων), ενός της Ρουμανίας κι ενός της Κύπρου έδειξε πως οι περιοχές της Ελλάδας είχαν μεγαλύτερη πυκνότητα απορριμμάτων στον βυθό σε σχέση με τις άλλες περιοχές.

Πιο επιβαρυμένος ο βυθός του Σαρωνικού 

Ο βυθός του Σαρωνικού ήταν αυτός με τη μεγαλύτερη πυκνότητα, όπου το 95% των εντοπισμένων απορριμμάτων ήταν πλαστικά. Σε άλλη παρόμοια έρευνα σε Κυκλάδες και Ευβοϊκό, επίσης εντοπίστηκε πως τα πλαστικά απορρίμματα ήταν τα συνηθέστερα απορρίμματα που «αλιεύτηκαν» από τον βυθό των συγκεκριμένων περιοχών. Σε έρευνα καταγραφής απορριμμάτων σε 80 παραλίες της Ελλάδας, τα πλαστικά είναι η πλέον κοινή κατηγορία απορριμμάτων που εντοπίστηκε (43-51% ).

Η Ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι χάνει κάθε χρόνο περίπου 26 εκατομμύρια ευρώ εξαιτίας της πλαστικής ρύπανσης, καθώς αυτή επηρεάζει την τουριστική, τη ναυτιλιακή αλλά και την αλιευτική οικονομία.

Η πλέον ρυπασμένη παραλία 

Στο πλαίσιο του προγράμματος Act4litter διενεργήθηκε αξιολόγηση των επιπέδων ρύπανσης σε 22 παραλίες στη Μεσόγειο. Πάνω από το ¼ από αυτές χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα ρύπανσης, κυρίως από πλαστικά είδη που αποτέλεσαν το 82% των καταγεγραμμένων απορριμμάτων.

Η παραλία Αλυκής Κίτρους στον Θερμαϊκό, η οποία μάλιστα ανήκει στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών της Ελλάδας, ήταν η πλέον ρυπασμένη παραλία, καθώς καταγράφηκαν εκεί τα περισσότερα απορρίμματα.

Μεγάλο μέρος του προβλήματος για τη συγκεκριμένη παραλία αλλά και γενικότερα για την περιοχή του Θερμαϊκού είναι οι μυδοκαλλιέργειες, οι οποίες συντελούν στη ρύπανση των όμορων ακτών με πλαστικά δίχτυα και πλαστικά βαρέλια.  

Στο πλαίσιο άλλης έρευνας  υπό το πρόγραμμα Life Debag, μετά από δειγματοληψίες σε παραλίες της Σύρου βρέθηκε πως το 92% των απορριμμάτων που εντοπίστηκαν ήταν πλαστικά και πάνω από το 50% ήταν πλαστικά μιας χρήσης. Δίχτυα, συσκευασίες, αποτσίγαρα, καλαμάκια και μικρά κομμάτια πλαστικών εντοπίστηκαν σε σημαντικές ποσότητες.

Τέλος, στο πλαίσιο του προγράμματος Fishing for litter του Κοινωφελούς Ιδρύματος Α.Κ. Λασκαρίδη και της οργάνωσης iSea, αλιευτικά σκάφη συνέλεξαν απορρίμματα ανοιχτά της θάλασσας για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Μόνο την περίοδο Ιανουαρίου – Μαρτίου 2020, συλλέχθηκαν πάνω από 6,5 τόνοι απορριμμάτων, το 58% των οποίων ήταν πλαστικά είδη. 

Πλαστική σούπα… 

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η Μεσόγειος κινδυνεύει να καταστεί πλαστική σούπα και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Κάθε χρόνο χιλιάδες πλαστικά απορρίμματα που καταναλώνονται στη χώρα μας καταλήγουν στη θάλασσα ρυπαίνοντας το περιβάλλον και απειλώντας τη θαλάσσια ζωή. Παγκοσμίως 344 είδη έχουν βρεθεί παγιδευμένα σε πλαστικά. Στη Μεσόγειο, τα βασικά θύματα είναι πουλιά (35%), ψάρια (27%), ασπόνδυλα (20%), θαλάσσια θηλαστικά (13%) και θαλάσσιες χελώνες.

Στη Μεσόγειο, 134 είδη πέφτουν θύματα της κατάποσης πλαστικών . Σήμερα, σε ποσοστό 90% τα θαλασσοπούλια έχουν κάποιο μικρό κομμάτι πλαστικού στο στομάχι τους (το 1960 το ποσοστό αυτό ήταν 5%). Μέχρι το 2050 αυτό το ποσοστό μπορεί να έχει αγγίξει το 99% αν δε ληφθεί δράση για τη μείωση των πλαστικών στη θάλασσα.

Τα ευρήματα 

Πλαστικές ίνες και μικροπλαστικά έχουν βρεθεί μέσα σε μύδια και στρείδια, ενώ πακέτα με τσιπς και τσιγάρα έχουν βρεθεί στα στομάχια μεγάλων πελαγικών ψαριών. Μία από τις χειρότερες περιπτώσεις ήταν όταν 9 μέτρα πετονιάς, 4,5 μέτρα εύκαμπτου σωλήνα, 2 γλάστρες κι άλλες πλαστικές παγίδες βρέθηκαν στο στομάχι ενός εκβρασμένου φυσητήρα.

Όλα τα είδη χελωνών που ζουν στη Μεσόγειο έχουν καταπιεί πλαστικά. Μία δεκαετής έρευνα σε χελώνες καρέτα κατέδειξε ότι το 35% των δειγμάτων που έχουν αναλυθεί έχουν καταπιεί σκουπίδια, τα περισσότερα από τα οποία είναι πλαστικά. Σε κάποια δείγματα έχουν βρεθεί μέχρι και 150 πλαστικά κομματάκια.

Επίσης, το 18% των τόνων και των ξιφίων έχουν πλαστικά σκουπίδια στο στομάχι τους6 -κυρίως σελοφάν και PET- όπως και το 17% του είδους γαλέου Galeus melastomus στα νησιά των Βαλεαρίδων. Ακόμα και μικρότερα είδη, όπως τα μύδια, τα καβούρια και τα μπαρμπούνια, τα οποία τρέφονται από το βένθος, μπορούν να είναι σημαντικοί συσσωρευτές μικροπλαστικών.

Σύμφωνα με μία έρευνα που έγινε για μικροπλαστικά σε μύδια και στρείδια – τα οποία καλλιεργούνταν για κατανάλωση από ανθρώπους- ένας μέσος Ευρωπαίος καταναλωτής οστρακόδερμων μπορεί και να καταναλώνει μέχρι και 11.000 κομματάκια μικροπλαστικών τον χρόνο. Όμως, οι επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην ανθρώπινη υγεία είναι ακόμα άγνωστες. 

Παγκόσμιο πρόβλημα 

Το πρόβλημα δεν είναι τοπικό αλλά παγκόσμιο. Σε περιφερειακό επίπεδο, σύμφωνα με την ΕΕ, το 80-90% των απορριμμάτων που εντοπίζονται στις παραλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) είναι πλαστικά

Εκτιμάται πως τ0 2018 δημιουργήθηκαν πάνω από 342 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων σε όλο τον κόσμο. Από αυτά μόλις το 21% οδηγήθηκε για ανακύκλωση, ενώ το μεγαλύτερο μέρος όταν δεν καταλήγει το φυσικό περιβάλλον, οδηγείται σε χωματερές ή καίγεται σε αποτεφρωτές.

Μάλιστα με στόχο την αντιμετώπιση του προβλήματος της πλαστικής ρύπανσης, η ΕΕ θέσπισε στο πλαίσιο της Οδηγίας Πλαίσιο για τη θαλάσσια Στρατηγική μια ανώτατη οριακή τιμή για τα παράκτια απορρίμματα, με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών, να αποτελείται από πλαστικά.

Ειδικότερα,  τον Σεμπτεριο του 2020, οι εμπειρογνώμονες συμφώνησαν πως προκειμένου να διατηρηθεί η καλή περιβαλλοντική κατάσταση της ακτογραμμής θα πρέπει να να τεθεί ένα ανώτατο όριο ρύπανσης που μεταφράζεται σε 20 απορρίμματα ( τεμάχια) ανά 100 μέτρα ακτογραμμής. Ως απορρίμματα στην προκειμένη περίπτωση ορίζεται κάθε τεμάχιο που έχει απορριφτεί σε μια παραλία και ξεπερνά σε μήκος τα 2,5 εκατοστά. Έτσι, στα θαλάσσια απορρίμματα συγκαταλέγονται διάφορα αντικείμενα, από αποτσίγαρα και σακούλες έως αλιευτικά δίχτυα.

Δεδομένου του μεγέθους του προβλήματος της πλαστικής ρύπανσης, το ανώτατο όριο των 20 απορριμμάτων ανά 100 μέτρα ακτογραμμής συνιστά σημαντική δέσμευση προκειμένου να διατηρηθούν οι ευρωπαϊκές παραλίες καθαρές. Μάλιστα, αξίζει να επισημανθεί πως σύμφωνα με δεδομένα που εξετάστηκαν για τον καθορισμό οριακής ανώτατης τιμής, το 2015 και το 2016 πολλές παραλίες στην Ευρώπη είχαν περισσότερα από 300 απορρίμματα ανά 100 μέτρα ακτογραμμής.

Ωκεανοί γεμάτοι πλαστικά 

Σύμφωνα με τη συντονίστρια εκστρατειών του ελληνικού τμήματος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace  ‘Άντζελα Λάζου η εικόνα έχει ως εξής:

-Κάθε χρόνο καταλήγουν στους ωκεανούς περίπου 10 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού. Δηλαδή ένα φορτηγό να αδειάζει το φορτίο του στη θάλασσα κάθε λεπτό!

Τα πλαστικά που καταλήγουν στη θάλασσα:

-Συγκεντρώνονται σε πέντε μεγάλες δίνες: από μία στον Βόρειο και τον Νότιο Ειρηνικό, στον Βόρειο και τον Νότιο Ατλαντικό καθώς και μία στον Ινδικό Ωκεανό. Σκεφτείτε ολόκληρα νησιά από πλαστικό

Πνίγουν θαλάσσιες χελώνες, σκοτώνουν θαλάσσια θηλαστικά και εκατομμύρια θαλασσοπούλια.

-Από τα 120 είδη θαλάσσιων θηλαστικών που βρίσκονται στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN), πενήντα τέσσερα είναι γνωστό ότι τρώνε πλαστικά σκουπίδια ή έχουν παγιδευτεί σε αυτά.

-Μπαίνουν στην τροφική αλυσίδα μέσω των μικροπλαστικών, τα οποία βρίσκονται διασκορπισμένα σε όλο το θαλάσσιο περιβάλλον σχηματίζοντας μια “ομίχλη” πλαστικού (όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση στη στεριά).

-Έχουν φτάσει μέχρι τα πιο απομακρυσμένα, βαθιά και παρθένα οικοσυστήματα της Αρκτικής και Ανταρκτικής.

-Στην Μεσόγειο το πρόβλημα είναι πολύ έντονο: καλύπτει το 1% της θαλάσσιας επιφάνειας φιλοξενώντας περίπου το 7% των μικροπλαστικών.

Τα πλαστικά συμβάλλουν στην κλιματική κρίση 

Παίζουν τα πλαστικά ρόλο στην κλιματική κρίση; Ναι, λέει η συντονίστρια εκστρατειών του ελληνικού τμήματος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace .Και πως συμβάλλουν;

-Το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και άλλα αέρια του θερμοκηπίου απελευθερώνονται σε κάθε στάδιο της ζωής του πλαστικού: από την εξαγωγή και τη διύλιση των ορυκτών καυσίμων έως τις ενεργοβόρες διαδικασίες παραγωγής πλαστικού, αλλά και την απόρριψη, την αποτέφρωση και την ενδεχόμενη απελευθέρωση πλαστικών αποβλήτων στο περιβάλλον. Αυτό επηρεάζει και τις προσπάθειες να επιτευχθούν οι παγκόσμιοι κλιματικοί στόχοι

-Το μη κερδοσκοπικό Κέντρο Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου (CIEL) εκτιμά ότι με τα σημερινά δεδομένα και τα υπολογισμένα ποσοστά αύξησής της, η παραγωγή πλαστικών μπορεί να απελευθερώσει από μόνη της 53,5 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050. Εάν προστεθεί η αποτέφρωση των πλαστικών αποβλήτων, τότε οι εκπομπές φτάνουν σχεδόν τους 56 δισεκατομμύρια τόνους.

-Η επίδραση των εκπομπών μπορεί να είναι και έμμεση. Τα αυξανόμενα επίπεδα μικροπλαστικών υπολειμμάτων στους ωκεανούς μπορεί να επηρεάσουν τη βιολογική διαδικασία κατά την οποία το πλαγκτόν απορροφά διοξείδιο του άνθρακα στην επιφάνεια της θάλασσας και το οδηγεί στον πυθμένα των ωκεανών.

Όπως διευκρινίζει η συντονίστρια εκστρατειών του ελληνικού τμήματος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace. «Στην πραγματικότητα, μόνο το 14% των πλαστικών συσκευασιών ανακυκλώνεται, το 40% καταλήγει σε χώρους ταφής, το 14% καίγεται (περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου) και το υπόλοιπο βρίσκει δίοδο στο περιβάλλον».