Χρηματοδοτικές δυνατότητες ώστε η πράσινη δέσμευση να γίνει πράξη

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος καθιερώθηκε το 1972 ως μέρα αφύπνισης και κινητοποίησης για την προστασία της «Μίας Μόνο Γης» όπως ήταν το σύνθημα της πρώτης τέτοιας μέρας που ξεκίνησε να εορτάζεται δύο χρόνια αργότερα.

Πενήντα περίπου χρόνια αργότερα ίσως να βιώνουμε τη στιγμή που η υπόσχεση γίνεται δέσμευση. Τουλάχιστον στην Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί την αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επόμενη δεκαετία. Η επιτυχία της δεν θα μετρηθεί με οικονομικούς δείκτες αλλά με ποσοστά μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και βαθμούς βελτίωσης και αποκατάστασης της φύσης μέχρι το 2030 και το 2050.

Η πανδημία αποτέλεσε κρίσιμο τεστ για τον βαθμό προσήλωσης στην αλλαγή αναπτυξιακού προτύπου που προτείνει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η ορμή όχι μόνο δεν αναχαιτίστηκε αλλά και ενισχύθηκε καθώς η Ευρώπη δεσμεύτηκε για μία πράσινη ανάκαμψη από την κρίση που έφερε ο COVID-19. Δοκιμάστηκε και όμως εδραιώθηκε. Πλέον λειτουργεί ως οδικός χάρτης για τον πράσινο και δίκαιο μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Η συγκυρία τα έφερε έτσι ώστε η πιο κρίσιμη δεκαετία για την επιβίωση μας και η στροφή της πολιτικής στη βιωσιμότητα να συμπέσουν με την έναρξη του νέου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού 2021-2027 (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, ΠΔΠ), ύψους €1,2 τρισ., ενισχυμένο με €800 δισ.από το έκτακτο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης, στα οποία η δέσμευση για υποστήριξη της πράσινης μετάβασης είναι ισχυρή.

Η τελική συμφωνία που επιτεύχθηκε μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις προβλέπει υποχρεωτική δέσμευση 30% των πόρων του ΠΔΠ για τη στήριξη των ευρωπαϊκών κλιματικών στόχων. Επιπλέον, από το 2024, 7,5% του ετήσιου προϋπολογισμού δεσμεύεται για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, ποσοστό που θα αυξηθεί στο 10% από το 2026. Η δέσμευση αν και οριζόντια μεταφράζεται σε διαφορετικά ποσοστά ανά ταμείο. Για παράδειγμα, το ποσοστό για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 30%, ενώ για την Κοινή Γεωργική Πολιτική 40%. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προβλέπει ποσοστό υποχρεωτικής δέσμευσης για κλιματικούς στόχους και δράσεις για τη βιοποικιλότητα 37%.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Το Green Tank μελέτησε τους κανονισμούς των ταμείων και σε νέα του έκθεση που εκπονήθηκε στο πλαίσιο έργου που συγχρηματοδοτείται από το Cyclades Preservation Fund, το Ionian Environment Foundation και το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου αναδεικνύει τις δυνητικές πηγές χρηματοδότησης, δηλαδή τα διαφορετικά ταμεία που αξιολογούνται ως τα πλέον κατάλληλα για τη μετάβαση της Ελλάδας σε ένα βιώσιμο μέλλον.

Εξάλλου, όπως επαναλαμβάνουν όλοι οι αξιωματούχοι, η Ελλάδα το επόμενο διάστημα θα έχει στη διάθεση της πρωτοφανούς ύψους χρηματοδοτήσεις. Μέσα από το νέο ΕΣΠΑ, την Κοινή Γεωργική Πολιτική και το Ταμείο Ανάκαμψης θα έχει στη διάθεση της πόρους που αγγίζουν τα €60 δις μόνο σε επιδοτήσεις. Το ποσό αυτό συμπληρώνεται από τα δάνεια που μπορούν να ληφθούν από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης, τη μόχλευση επιπλέον ιδιωτικών πόρων και την εθνική συγχρηματοδότηση που μπορούν να εκτοξεύσουν το ποσό ακόμα περισσότερο. Το θεμελιώδες ερώτημα που ανακύπτει είναι αν το τεράστιο αυτό ποσό, το οποίο θα τροφοδοτήσει την εθνική οικονομία μετά από μία δεκαετία οικονομικής κρίσης και σωρευμένων πιέσεων λόγω της πανδημίας, θα αξιοποιηθεί με τρόπο διαφορετικό από την πεπατημένη.

Οι κατευθύνσεις για την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων μπορούν να συνοψιστούν σε τρεις άξονες:

Πρώτον, η έμφαση πρέπει να δοθεί στον σχεδιασμό ώστε οι χρηματοδοτήσεις να μετατραπούν σε επενδύσεις με μακροχρόνιο αντίκτυπο για την υποστήριξη της μετάβασης σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό πρότυπο. Δεν θα πρέπει, δηλαδή, η έμφαση να δοθεί στην πρόσκαιρη τόνωση της οικονομίας που επάγεται η ροή χρημάτων στην αγορά, όπως έχει γίνει σε παλαιότερες περιόδους. Οι πόροι μπορούν και πρέπει να υποστηρίξουν τον μετασχηματισμό κλάδων της οικονομίας με σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, όπως είναι η ενέργεια, ο τουρισμός, η γεωργία και η αλιεία ενώ παράλληλα να θωρακίσουν την πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας.

Δεύτερον, απαιτείται συντονισμός φαινομενικά διακριτών διαδικασιών σχεδιασμού ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη συμπληρωματικότητα των διαθέσιμων πόρων από διαφορετικές πηγές. Με άλλα λόγια το ΕΣΠΑ, ο σχεδιασμός της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης Ελλάδα 2.0, πρέπει να αντιμετωπιστούν στη βάση ενός ενιαίου σχεδιασμού ώστε να εξασφαλιστούν συνδυαστικές χρηματοδοτήσεις, με πολλαπλά οφέλη.

Τρίτον, απαιτείται συμμετοχικός σχεδιασμός, με την ουσιαστική συνδρομή της τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού ώστε οι χρηματοδοτήσεις να προσαρμοστούν στις περιφερειακές και τοπικές ανάγκες και να αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής. Εξάλλου οι τομείς της οικονομίας που αναφέρθηκαν αναπτύσσονται σε όλη την επικράτεια, αν και με διαφορετική βαρύτητα. Την ίδια στιγμή απαιτούνται ανοιχτές διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών και ειδικά τους περιβαλλοντικούς φορείς, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν με εναλλακτικές προτάσεις και προσεγγίσεις.

Την περίοδο 2021-27 η Ελλάδα και οι περιφέρειες της έχουν τη μοναδική ευκαιρία να μετουσιώσουν την πράσινη ρητορεία σε πράξη εκ βάθρων μετασχηματισμού της οικονομίας. Θα το κάνουν;

Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια πολιτικής, The Green Tank