Οικολογική μόχλευση στις επιχειρήσεις και τις τράπεζες

Η χρηματοοικονομική μόχλευση (financial leverage) εξετάζει την επίδραση του χρέους πάνω στην αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων (χρηματοοικονομική αποδοτικότητα, βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Βασικές αρχές χρηματοοικονομικού μάνατζμεντ, Εκδ. Κλειδάριθμος, 2013). Η οικολογική μόχλευση ορίζεται ως η πίεση που εξασκείται στα διοικητικά συμβούλια μεγάλων εταιρειών (πολυεθνικές, τράπεζες) με στόχο τη βελτίωση της κλιματικής πολιτικής τους, η οποία στη συνέχεια θα επιφέρει καλύτερα αποτελέσματα σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και χρηματοοικονομικό επίπεδο.

Στο άρθρο αυτό εξετάζεται η πίεση που εξασκούν οι μέτοχοι στο διοικητικό συμβούλιο (ΔΣ) της επιχείρησής τους με στόχο την κατεύθυνσή της σε πιο υπεύθυνες επενδύσεις (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση: Κριτήρια εκτίμησης, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 21-04-2021).

Χρηματοοικονομική και κλιματολογικά ερωτήματα

Οι χρηματοοικονομικοί παράγοντες ασχολούνται όλο και περισσότερο με θέματα του κλίματος από την περίοδο της COP21 (Paris Climate Conference, 2015). Στο ίδιο θέμα είχαμε αναφερθεί σε πρόσφατο άρθρο μας αν μπορεί η χρηματοοικονομική (finance) να σώσει τον πλανήτη. Η βιώσιμη ανάπτυξη, η «ηθική» και αλληλέγγυα χρηματοοικονομική αναπτύσσεται εδώ και δεκαετίες. Από τη χρηματοοικονομική κρίση της περιόδου 2007-2009, όλο και περισσότεροι παράγοντες της παραδοσιακής χρηματοοικονομικής συνειδητοποίησαν ότι ένα βραχυπρόθεσμο όραμα εκθέτει τους ανθρώπους σε υπερβολικούς κινδύνους και δεν είναι απαραίτητα το πιο κερδοφόρο. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι τα χαρτοφυλάκια που ενσωματώνουν μια βιώσιμη στρατηγική αποδίδουν καλύτερα από τα παραδοσιακά χαρτοφυλάκια (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, «Πράσινη χρηματοοικονομική: Προκλήσεις και Προοπτική, Πολυτεχνείο Κρήτης, 19/02/2021).

Σε ότι αφορά την έκθεση των μεγάλων εταιρειών σε ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, κάρβουνο, φυσικό αέριο), οριμένοι από τους μετόχους τους επιδιώκουν όλο και πιο συχνά να ασκήσουν πίεση στα Δ.Σ., ιδίως προτείνοντας ψηφίσματα υπέρ του κλίματος προς ψηφοφορία στις γενικές συνελεύσεις τους (Γ.Σ.). Για παράδειγμα, η τράπεζα HSBC, μετά από πίεση περίπου 15 θεσμικών μετόχων της, αποφάσισε (το Δ.Σ.) το Μάρτιο (κατά τη διάρκεια της Γ.Σ.), να σταματήσει να χρηματοδοτεί την εκμετάλλευση του λιγνίτη και την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με βάση το λιγνίτη έως το 2030 στην Ευρωπαική Ένωση και τον ΟΟΣΑ και έως το 2040 σε όλο τον κόσμο.

Η βρετανική τράπεζα Barclays που χρηματοδοτεί μαζικά ορυκτά καύσιμα όπως η HSBC, αλλά και οι εταιρείες πετρελαίου ΒP, Shell, Chevron και Equinor, οι εταιρείες εξόρυξης ΒΗΡ και Rio Tinto αντιμετώπισαν αυτές τις καταθέσεις ψηφισμάτων για το κλίμα, υπό την πίσεση των ΜΚΟ ShareAction ή Follow This οι οποίες συγκέντρωσαν επενδυτές που ανησυχούν για το κλίμα. Παρακάτω παρουσιάζεται κατάλογος των 20 πιο ρυπογόνων τραπεζών (σε ορυκτά καύσιμα), από τη Συμφωνία του Παρισιού, σύμφωνα με τις σωρευτικές επενδύσεις τους σε τέτοια καύσιμα την περίοδο 2016-2020, σε δισεκατομμύρια δολάρια (πηγή: Rainforest Action Network).

Στη Γαλλία, το πρώτο ψήφισμα αυτού του τύπου κατατέθηκε το 2020 στη Γενική Συνέλευση  της εταιρείας Total. Με πρωτοβουλία 11 μετόχων, όπως το Credit Mutuel και η τράπεζα LBPAM (La Banque Postale Asset Management), εκφράζουν την ανησυχία τους  για τον κίνδυνο υποτίμησης των περιουσιακών στοιχείων της Total, ο οποίος εξαρτάται από τις ρυπογόνες ενέργειες. Ζήτησαν από την πολυεθνική ένα σχέδιο δράσης με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε απόλυτους αριθμούς. Η επιχείρηση απάντησε αναφέροντας νέους στόχους: ουδετερότητα του άνθρακα στην Ευρώπη το 2050 και μείωση σε απόλυτη αξία τις εκπομπές σε παγκόσμιο επίπεδο το 2030 σε σχέση με το 2015. Όλα αυτά δείχνουν ότι το μάνατζμεντ της Total αντιδρά θετικά ως προς την κλιματική αλλαγή, φοβούμενη μην την εγκαταλείψουν οι μέτοχοί της. Ως συμπέρασμα, είναι δυνατόν να ειπωθεί ότι οι χρηματοοικονομικοί παράγοντες δίνουν όλο και μεγαλύτερη σημασία στο κλιματικό ζήτημα από τη συμφωνία COP21.

Δεσμευτικότητα των μετόχων

Εδώ και μερικά χρόνια παρατηρείται μια δυναμική άνοδος των μετοχών που ορίζεται ως «η εισαγωγή τους στο μετοχικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων με στόχο να πιέσουν προς τη βελτίωση της κλιματικής πολιτικής». Οπότε, η πρόβλεψη είναι όχι μόνο να εξαιρεθεί ο άνθρακας από τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών αλλά επίσης να υποστηριχθούν τα ψηφίσματα υπέρ του κλίματος στις ΓΣ των επιχειρήσεων. Η δεσμευτικότητα των μετόχων διαδόθηκε αυτά τα τελευταία χρόνια χάρη στην εμφάνιση νέων δεδομένων, τα οποία επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση νέων κριτηρίων μάνατζμεντ, όπως το αποτύπωμα άνθρακα ή «η θερμοκρασία του χαρτοφυλακίου». Αυτή μεταφράζεται σε ευρώ ή δολάρια που επενδύονται εδώ και εκεί σε βαθμούς υπερθέρμανσης του πλανήτη, η οποία δίνει μια δυναμική εικόνα των εκπομπών CO2 από τις εταιρείες και επομένως εκτιμά τη σύγκλισή τους ή όχι με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού (COP 21). Ακόμη, η θερμοκρασία αυτή στο προσεχές μέλλον θα αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο διαχείρισης, σίγουρα εξίσου σημαντικό με το Value at Risk, τόσο εμφανές όσο και η χρηματοοικονομική αποδοτικότητα. Όπως, ήμασταν εξοικειωμένοι με τους «προυπολογισμούς ρίσκου» και τους στόχους επένδυσης, ετοιμαζόμαστε τώρα και με τις ερωτήσεις της θερμοκρασίας και τους κλιματικούς κινδύνους (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Value at Risk: Ένα νέο μεθοδολογικό πλαίσιο για την εκτίμηση χρηματοοικονομικών κινδύνων, Οικονομικός Ταχυδρόμος, Ιούνιος 2021).

Συμπερασματικά, οι πιο μεγάλοι επενδυτές προτιμούν να απομακρύνουν σιγά σιγά τις μεγάλες επιχειρήσεις από τις ρυπογόνες ενέργειες παρά να συγκρουσθούν μετωπικά. Ανήκει στο κανονιστικό πλαίσιο των χρηματοοικονομικών αγορών να επιβάλλουν καθαρά κριτήρια στις μεγάλες εταιρείες για να αποφύγουν το greenwashing (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Π. Χούρλιας, Greenwashing και τρόποι εντοπισμού, Πολυτεχνείο Κρήτης, 21/02/2021). Στο πλαίσιο αυτό, οι μεγάλες γαλλικές εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων ίδρυσαν το Climate Action 100+ (CA 100+), ένα διεθνή συνασπισμό με πάνω από 500 επενδυτές που έχουν ως στόχο “να εξασφαλίσουν ότι οι επιχειρήσεις που ρυπαίνουν περισσότερο, να πάρουν αναγκαία μέτρα εναντίον της υπερθέρμανσης του πλανήτη” (Global Investors Driving Business Transition). Τέλος, είναι απαραίτητο να τεθούν ξεκάθαρες λύσεις σε ότι αφορά το κλίμα ώστε να αποφευχθούν κοινωνικές διαταραχές (παράδειγμα, τα κίτρινα γιλέκα στη Γαλλία) ή η εμφάνιση μιας πανδημίας μέσα στον κίνδυνο της βιοποικιλότητας (Covid 19).

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

* Δρ. Αιμίλιος Γαλαριώτης, Καθηγητής Χρηματοοικονομικής – Αναπληρωτής Πρύτανης Έρευνας, Audencia Business School, Πρόεδρος της Γαλλικής Εταιρείας Χρηματοοικονομικής

* Μαριάννα Εσκαντάρ, Υποψήφια Δρ , Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering Πολυτεχνείο Κρήτης