H μονόδρομη διπλωματία της Κίνας

Project Syndicate

Ο μακαρίτης Τζορτζ Σουλτς, υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας Νίξον και υπουργός Εξωτερικών επί προεδρίας Ρίγκαν, ήταν ένας από τους καλύτερους δημόσιους λειτουργούς της πρόσφατης αμερικανικής ιστορίας. Οταν ήμουν ο τελευταίος βρετανός κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ, μου έδωσε μια σοφή συμβουλή για την Κίνα.

Ο Σουλτς μού είπε πως, με βάση τη μακρά του εμπειρία, οι κινέζοι κομμουνιστές προσπαθούσαν πάντα να καθορίσουν τη σχέση άλλων χωρών μαζί τους με τους δικούς τους όρους. Ηθελαν να αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις μας με την Κίνα ως το πολιτικό ισοδύναμο ενός όμορφου και ανεκτίμητου κινεζικού βάζου. Μας επέτρεπαν να το κοιτάζουμε ή και να το αγγίζουμε, αρκεί να μη διακινδυνεύαμε να το ρίξουμε λέγοντας ή κάνοντας οτιδήποτε θα μας καθιστούσε ανάξιους, στα μάτια τους, για την τιμή της εύνοιας του Μέσου Βασιλείου.

Από την εμπειρία μου, αυτή είναι μία αρκετά δίκαιη σύνοψη της κινεζικής στάσης. Ενα ώριμο κυρίαρχο κράτος, όμως, δεν ρίχνει αυτομάτως στο πυρ το εξώτερον όποιον διαφωνεί με το αφήγημά του γύρω από τη θέση του στον κόσμο, όποιον ψηφίζει με διαφορετικό τρόπο στον ΟΗΕ, ή επικρίνει την εσωτερική πολιτική του όταν αυτή παραβιάζει τους διεθνείς κανόνες. Δεν απειλεί να διακόψει τις εμπορικές σχέσεις μαζί του, δεν ορμηνεύει τους πρεσβευτές του να εκτοξεύσουν ύβρεις. Ούτε λέει ότι θα πάψει να στέλνει τουρίστες ή φοιτητές στην άλλη χώρα. Η συμπεριφορά αυτή δείχνει απουσία κατανόησης του ουσιώδους χαρακτηριστικού του σεβασμού που οφείλουν να δείχνουν τα πολιτισμένα, συνεργαζόμενα έθνη – κράτη μεταξύ τους.

Αναλογιστείτε απλά μερικά παραδείγματα. Το 2010, ο κινέζος συγγραφέας και ακτιβιστής υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Λιου Σιαομπό βραβεύτηκε με Νομπέλ Ειρήνης. Ηταν ο πρώτος κινέζος πολίτης που είχε την τιμή αυτή και ο τρίτος άνθρωπος παγκοσμίως που βραβεύτηκε ενώ βρισκόταν στη φυλακή ή κρατούμενος. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας κατήγγειλε τη Νορβηγική Επιτροπή Νομπέλ, λογόκρινε την είδηση της βράβευσης και απαγόρευσε το ευρείας κλίμακας εμπόριο μεταξύ Νορβηγίας και Κίνας.

Το ΚΚΚ επιτίθεται επίσης έντονα σε οποιονδήποτε ξένο ηγέτη ή επίσημο εκπρόσωπο συναντάται με τον Δαλάι Λάμα. Οταν τον συνάντησε ο τότε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Ντέιβιντ Κάμερον, το 2012, η Κίνα πάγωσε τις σχέσεις με τη Βρετανία μέχρι που ο Κάμερον εξευτέλισε τον εαυτό του και τη χώρα του απολογούμενος για το σοβαρό του σφάλμα.

Ακόμα χειρότερα αντιδρά το ΚΚΚ όταν τίθεται το οποιοδήποτε ζήτημα φιλίας με την Ταϊβάν, την οποία η Κίνα ουδέποτε κυβέρνησε, αν και το ΚΚΚ εξακολουθεί να ισχυρίζεται πως είναι κομμάτι της «μίας Κίνας».

Σκεφτείτε τώρα την περίπτωση της Αυστραλίας. Εχοντας λάβει, στα τέλη Ιανουαρίου του 2020, τη διαβεβαίωση του κινέζου υπουργού Εξωτερικών πως η νόσος που είχε εντοπιστεί στην Ουχάν «μπορούσε να προληφθεί, να ελεγχθεί και να θεραπευτεί», οι αυστραλιανές Αρχές ανακάλυψαν αργότερα πως η Κίνα αγόραζε στα κρυφά με τη σέσουλα ιατρικά εφόδια από την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η αυστραλιανή κυβέρνηση απηύθυνε κατόπιν μία απόλυτα λογική έκκληση για μια πλήρη και ανοιχτή έρευνα των αιτίων της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία πυροδότησε μία σειρά από κινεζικές οικονομικές και εμπορικές επιθέσεις εναντίον της Αυστραλίας.

Απέναντι σε όλα αυτά, οι ελεύθερες και ανοιχτές κοινωνίες πρέπει να συνεργαστούν ώστε να καταστήσουν σαφές στην Κίνα πως μία καλή σχέση απαιτεί σεβασμό και υπεράσπιση της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς τάξης. Επιπλέον, τα κυρίαρχα κράτη πρέπει να απαιτήσουν αμοιβαιότητα στις σχέσεις τους με την Κίνα – τόσο στο εμπόριο όσο και στην πολιτική.

Ο Chris Patten, ο τελευταίος βρετανός κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ και πρώην ευρωπαίος επίτροπος Εξωτερικών Υποθέσεων, είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης